محمود‌جامساز اقتصاددان ، در مورد افزایش نرخ ارز طی ماه‌های گذشته و اوایل سال ۹۷ اظهار داشت: افزایش و تحولات نرخ ارز به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی در ایران است که طی چهاردهه در حال اتفاق است.
وی گفت: به دلیل اینکه اقتصاد ما اقتصادی نفت پایه و دولتی است، مهمترین تکیه‌گاه دولت در بودجه به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام ، گاز و سایرمنابع طبیعی مبتنی است.
نرخ نفت خارج از اراده داخلی تعیین می‌شود
وی افزود: نرخ نفت خارج از اراده داخلی تعیین می‌شود و تغییر و تحولات ارزی در جهان ارتباط مستقیم با تغییر و تحولات نرخ نفت پیدا می‌کند.
جامساز خاطر نشان کرد: زمانی که دلار گران می‌شود سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به سمت سرمایه‌گذاری دلار و زمانی که دلار ارزان می‌شود به سمت سرمایه‌گذاری نفت حرکت می‌کنند.
وی ادامه داد: به دلیل اینکه نرخ نفت در بودجه تنها به صورت پیش‌بینی و برآورد تعیین می‌شود احتمال بالایی وجود دارد که محقق نشود امادر زمانی که ما دچار افزایش نرخ ارز هستیم بر اساس‌افزایش نرخهای بین‌المللی اگر نفت را ما به میزان آنچه در بودجه است بفروشیم مازاد ارزی پیدا می‌کنیم که می‌تواند در اقتصاد ایران اثرگذار باشد.
در بودجه‌های سالیانه با کسری‌های پنهانی روبرو هستیم
جامساز ادامه داد: ما در بودجه‌های سالیانه با کسری‌های پنهانی روبرو هستیم و این کسری‌ها در انتهای سال خود را نشان می‌دهند و این دلارهای اضافی به جای اینکه در صندوق توسعه ارزی و ملی برود مورد استفاده دولت قرار می‌گیرند که از طریق فروش آن به بانک مرکزی ریال می‌گیرند و کسری بودجه خود را پنهان می‌کنند اما در نهایت اثرات مخربی در اقتصاد به جا می‌گذارند زیرا زمانی که بانک مرکزی پول پرقدرتی را در اختیار دولت قرار می‌دهد و دولت آن را به جریان می‌اندازد علاوه بر اینکه نقدینگی بالا می‌رودتورم به طور دیرهنگام پس إز ٣ تا ٦ ماه خود را نشان می‌دهد و از قدرت خرید مردم کم می‌شود و این به مثابه آن است که مردم مالیات مضاعفی را به دولت پرداخت خواهند کرد.
وی افزود: هنگامى که درآمدهاى ارزى کشورافزایش مى‌یابد علاوه بر اینکه هزینه‌های دولت پوشش داده می‌شود مازاد ارز در صندوق توسعه می‌تواند برای پیشبرد اهداف تولید ملی‌از طریق عاملیت بانکها و تسهیلات ارزان قیمت تولیدی به بنگاههای کوچک و متوسط داده شود و تولید و اشتغال افزایش پیدا کند و درامد ملی و رفاه هم بالا رود و اگر سیاستهای درستی اعمال شود با تخصیص مازاد ارز به نیازهاى واقعى اقتصاد اسباب شکوفایی در اقتصاد کشور فراهم مى‌شود.
تخصیص ارز بر اساس نیازهاى واقعی اقتصاد صورت نگرفته است
جامساز تصریح کرد: اما متاسفانه در کشور تخصیص ارز بر اساس نیازهاى واقعی اقتصاد صورت نگرفته است و در جاهایی تسهیلات داده شده که بیشتر در ارتباط با رانت و قدرت‌های اقتصادی و سیاسی رانتی بودند و در بخش تولید، سرمایه‌گذاری نشدند و به مصرف حوزه‌هاى غیر تولیدى نظیر بازارهای غیر رسمى ارز و قاچاق و طلا و سوداگرى رسیدند که در نتیجه منجر به تورم وتضعیف تولید و افزایش بیکارى شد.
وی افزود: در زمان احمدی‌نژاد که سالهای شکوفایی درآمدهای نفتی بود واردات به شدت افزایش یافت واین موضوع تولید کشور را فلج کرد و مؤسسات اقتصادی تولیدی بخش‌خصوصی یا متوقف شدند و یا بازدهی بسیار پایینی داشتند که این امر اخراج نیروهای کار را به همراه داشت و تولید هم زمین‌گیر شد.
میزان تورم در ایران و امریکا فاصله زیادی با هم دارد
وی با بیان اینکه تورم ما همیشه بالا بوده گفت: در امریکا میزان تورم ۲ تا ۳ درصد بیشتر نیست اما میزان تورم در ایران و امریکا فاصله زیادی با هم دارد که این امر می‌تواند در بهای ارز تاثیر گذار باشد، دولت بهای ارز را سالها به صورت مصنوعی و پایین‌تر از قیمت واقعی خود نگه داشت که آن هم دلایل سیاسی دارد.
وی گفت: اخیرا که با تحریم‌های بانکی و بیمه‌ای روبرو شده‌ایم و تحریم‌های نفتی اقتصاد ایران را فلج کرده و بانکهای بزرگ بین‌المللی حتی پس از امضای برجام که انتظار می‌رفت آثار مطلوب اقتصادی به همراه داشته باشد هم با ایران کار نکردند ترامپ بر طبل خارج شدن از برجام می‌کوبد و هربار در کنگره برجام را تعلیق می‌کند که این موضوع باعث تضعیف آن شده است.
تفاهم نامه‌های خارجی به قرارداد منجر نشدند
این اقتصاددان تصریح کرد: زمانی‌که برجام به امضاء رسید ما منتظر بودیم سرمایه‌گذاران وبازرگانانى که در کنار هیات‌هاى سیاسی متعدد به ایران آمدند، تفاهم نامه‌ها را امضاء کنند و این تفاهم‌نامه‌ها به قرارداد منجر شود اما با اقدامات ترامپ که منجر به تعلیق پی‌در پی و تضعیف برجام شد سرمایه گذاران با وجود امضاء تفاهم نامه ها با تردید مواجه شدند و تفاهم نامه ها به قرار داد تبدیل نشدندحتی در امور نفتی هم سرمایه‌گذاران ر غبتى نشان ندادند.
جامساز با بیان اینکه این سرمایه گذاران از تحریم‌های امریکا بیم داشتند، گفت: یکی از حوز ه هاى مهم و پر ارزشی که برای سرمایه گذاری خارجی وجود دارد همین حوزه‌های نفتی است و ما نیز در همین حوزه هم به دلیل بلاتکلیفی برجام با کمبود سرمایه مواجه هستیم.
این اقتصاددان افزود: وزیر امور خارجه مایک پمپیو و مشاور عالی امنیت ملی امریکا جان بولتن هر دو ضد ایرانند و مرتب بر طبل جنگ با ایران می‌کوبند و جزء تاثیرگذار‌ترین مقامات در امریکا هستند.
خروج امریکا از برجام با نرمش اروپا همراه خواهد شد
وی خاطرنشان کرد: در صورتی که امریکا از برجام خارج شود اروپا نیز نرمش نشان خواهد داد و منویات امریکا را اجرا خواهد کرد زیرا منافع زیادی با امریکا دارد و تکلیف نهایی روشن خواهد شد، در صورت این اتفاق سیاستهای ایران نیز بدلیل قطع امید از برجام روشن تر خواهد شد.
جامساز تصریح کرد: سیاست‌گذاران اقتصادی و سیاسی باید به دنبال راه‌حل‌های دراز مدت باشند تا بتوانند اقتصاد کشور را از این انزوا بیرون آورند و به ساحل امن برسانند، از سوی دیگر اگر برجام نباشد مراودات ایران با بسیارى از کشورها قطع خواهد شد.
با خروج امریکا محدودیت تبادلات بانکى تشدید خواهد شد
وی افزود: با خروج امریکا تبادلات بانکی به شدت محدودخواهد شد و ناگزیر خواهیم بود تا تحریمها را دور بزنیم که این اقدام هزینه‌های مبادلاتی بسیار بالایی را به همراه دارد و هزینه‌های تولیدی را هم به شدت بالا خواهد برد.
جامساز تصریح کرد: این موضوع به نفع اقتصاد کشور نخواهد بود و تجارت خارجی ما در انزوا قرار می‌گیرد و نمی‌توانیم مانند کشوری که تبادلات چند جانبه دارد عمل کنیم.
وی گفت: یکی‌از مهمترین وظایف دیپلماسی‌خارجی‌کشور حل مسایل و روابط سیاسی است که منجر به حل مشکلات روابط اقتصادی خواهد شد و اگر برجام لغو شود شکست دیپلماسى سیاسى اقتصاد را بیشتر در بن بست قرارخواهد داد.
جامساز خاطر نشان کرد: خروج امریکا از برجام تجارت خارجی را به شدت محدود می‌کند و حتی ممکن است با وجود صادرات نفت، کسری تراز تجاری پیدا کنیم و در آن زمان شرایط برای دولت مشکل خواهد بود زیرا مهمترین منابع تامین مالی بودجه نفت است و این مسئله بر روی تولید هم اثرگذار است.
وی گفت: با توجه به فساد گسترده مالی و اختلاس‌هایی که انجام شده بانکها از منابع کافی برای اعطای تسهیلات بانکی کوتاه‌مدت برای تن‌خواه گردان مؤسسات کوچک و متوسط بخش‌خصوصی هم برخوردار نیستند و نمی توانند به تولید کمک کنند.
دولت نمی‌تواند منابع خود را از مالیات تامین کند
وی گفت: همچنین دولت نمی‌تواند کلیه منابع خود را از مالیات تامین کند و مجبور است بخشى از هزینه‌های خود را از صندوق ذخیره ارزی و ملی تامین کند و یا اینکه از بانک مرکزی بخواهد تا پول چاپ کند که نتیجه آن تخریب اقتصاد و کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید و افزایش فقر و فلاکت و ریزش طبقه متوسط به سمت فقراست.
جامساز تصریح کرد: این امر به شدت بر طبقات اجتماعی تاثیرگذار است و طبقات را تضعیف کرده و هرکدام به طبقه پایین‌تر ریزش پیدا می‌کنند البته این امر یک پیش‌بینی است که احتمالا در سال جاری و سال هاى پیش رو رخ خواهد داد.
این اقتصاددان افزود: ضمن آنکه امکان تحریم‌های بیشتر علیه شخصیت‌های حقیقی، حقوقی، ارتش و سپاه وجود دارد و از سوی دیگر محدودیت‌های بسیار بیشتری بر روی تجارت خارجی ایجاد می‌کند که تاثیر آن بر روی اقتصاد داخلی نیز قابل فهم است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر زمانی‌که تجارت خارجی افت می‌کند باید حوزه معاملات غیرتجاری افزایش و رونق پیدا کند.
جامساز افزود: با توجه به سیاستهای احمدی‌نژاد و ساخت مسکن مهر و تراکم فروشی، رکود بسیار عمیقی بر بخش مسکن و مستغلات داریم (۴۰۰ هزار واحد مسکونی خالی‌در تهران و ۲ میلیون در کل ایران)، این بخش زمانی که در رکود فرو می‌رود، باعث افزایش بیکاری می‌شود.
بیکاری یکی از بزرگترین معضلات دولت شده است
وی با بیان اینکه بیکاری یکی از بزرگترین معضلات دولت شده گفت: در کمتر خانواده‌ای سراغ داریم که بیکاری نباشد، بیکاری منشاء اعتیاد و طلاق در خانواده‌ها و جرایمی است که هزینه‌های دولت و قوه قضاییه را هم بالا می برد و زندان‌ها هم پر می‌شوند.
این‌اقتصاددان گفت: هم‌اکنون درآمدهای ارزی کشور کاسته شده و پول بخشی از نفت که به فروش می‌رود به راحتی قابل بازگشت نیست.
وی افزود: از این پس قرار شده نفت بایورو فروخته شود اما تبدیل دلار به یورو هزینه تبدیل ارز را به همراه دارد و اگر بخواهند کالاهای ضروی، کالاهای نیمه‌ساخته و یا مواد اولیه را وارد کنند باید ابتدا دلار را به یورو تبدیل کنند که خود هزینه دیگری را به همراه دارد.
جامساز گفت: زمانی‌که ثبات اقتصادی با تدابیر و سیاستهای دولت پیش‌بینی‌پذیر نباشد به جای سیاستهای راهبردی بلندمدت، سیاستهای کوتاه مدت هر چند ممکن است تا حدودى رفع مشکل کنند اما در بلندمدت به عکس اهداف خود جواب خواهند داد متاسفانه اتخاذ این سیاستها بیشتر اقتصاد را تخریب می‌کند.
بهره بانکی در کشور ما بیش از هر کشور دیگری است
وی افزود: گرچه بهره بانکی در کشور ما بیش از هر کشور دیگری است و از سوی بانکها پرداخت می‌شود اما ساختار اقتصادی به گونه‌ای است که اگر نرخ بهره سپرده ها را کاهش دهند اثر معکوس می‌گذارد و مردم پولهای خود را از بانکها خارج می‌کنند و به سوی بازار ارز می‌برند.
این اقتصاددان افزود: در گذشته و اخرین باری که دلار به ۳۷۰۰ تومان رسید دولت با تزریق ارز آن را کنترل کرد زیرا دولت مدیریت و سیاست شناور ارزی را در دستور کار خود دارد و آن را اجرا می‌کند.امسال دلار به بیش از ۵ هزار تومان رسید اما دولت با فروش اوراق با نرخ ٢٠ درصدى تلاش کرد این نرخ را تعدیل کند.
تقاضای وارداتی با ارز ۵ هزار تومان به صرفه نیست
وی گفت: در زمان تعطیلات هم زمانی‌که معامله‌ای نمی‌شد دلار رشد کرد، تقاضای وارداتی با ارز ۵ هزار تومان به صرفه نیست.ارز باید در کشور سرمایه‌گذاری شود تحولات اخیردر نرخهای ارز مربوط به تقاضاهاى وارداتى نیست و حجم بزرگی را در بر نمی‌گیرد.
جامساز ادامه داد: دولت در این برهه خاص نتوانسته ارز را تزریق کند و این بازار را مدیریت کند و شاید دولت هم اکنون با کمبود ارز روبرو باشد و قادر نباشد که ارز را تزریق کند و شاید هم دولت با کمبود ارز روبرو نیست و ارزهایی را در اختیار دارد که آنها را برای مواجه با تحریم‌های بیشتری‌که ممکن است رخ دهد و روزهای سختی که پیش رو دارد ذخیره کرده باشد تا بتواند کالاهای بسیار ضروری را وارد کند.
وی گفت: بسیاری از محصولات کشاورزی ما وارد می‌شوند زیرا طی سالهای گذشته تمام ذخایر آبی ما از بین رفته و رودخانه ها خشک شده‌اند و تالاب ها هم به همین سرنوشت دچار شده‌اند،هم اکنون کشاورزی دیمی به شدت تنزل یافته و دولت ناچار به واردات است.
جامساز ادامه داد: ایران کشوری است که با بحران آب و عدم انباشت سرمایه و با بحران روابط سیاسی روبروست و درگیر مسایل منطقه است که مقدار زیادی از قدرت مالی ایران را تحلیل برده است، ایمنی در اقتصاد را دولت باید به نحوی حفظ کند که مردم به دولت اعتماد داشته باشند.
در مورد سیاستهای ارزی به شدت دچار سردرگمی هستیم
وی گفت: اخیرا اعلام شده سپاه پاسداران و ارتش هم باید سازمانها و بنگاههای خود را به بخش خصوصی واگذار کنند این در حالی است که در اجرای سیاستهای اصل ۴۴ نتیجه خیلی نامطلوب بود و خصوصی‌ها به خصولتی تبدیل شدند و با رانت شرکت‌های دولتی را گرفتند و بیشتر آنها هم در حال‌حاضر کارگران خود را اخراج کرده‌اند که البته امیدواریم در واگذاری ارتش و سپاه به این وضع دچار نشویم و نهادهاى فرا دولتى در اجراى واگذارى‌ها بنگاه‌هاى "خصوفرالتى‌ها " را بموازات "خصولتى ها" فراهم نیاورند.
جامساز تصریح کرد: ما در مورد سیاستهای ارزی به شدت دچار سردرگمی هستیم و امیدواریم دولت قیمت ارز را کنترل کند تا ظرفیت‌های اقتصادی ما مورد بهره‌برداری کامل قرار گیرد زیرا هیچ وقت این دارایی‌ها به ثروت تبدیل نشده تا رفاه جامعه افزایش پیدا کند.