قیمت واقعی دلار چند؟
قیمت واقعی دلار چقدر است؟ این پرسشی است که بعد از اعلام قیمت ٤٢٠٠ تومان برای اسکناس آمریکایی، بارها و بارها پرسیده شد. محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت گفت که ٤٢٠٠ را از بین قیمت‌های مختلفی که برای دلار درآورده‌اند، منطقی‌تر تشخیص داده‌اند، اما فعالان اقتصادی معتقدند قیمت ٤٢٠٠ تومان رقم درستی برای دلار نیست و قیمت واقعی همان است که دلالان با آن معاملات پنهانی انجام می‌دهند
برای تعیین نرخ واقعی دلار، فرمول‌های مختلف و پیچیده‌ای وجود دارد اما کارشناسان اقتصاد می‌گویند این متغیرها به شرطی رقم دقیق را تعیین می‌کند که شاخص‌های اقتصادی ما این همه نوسان نداشته باشد و امکان معامله تجاری ایران با سایر کشورها فراهم باشد.
برخی فرمول‌ها قیمت واقعی دلار را تا مرز ٦هزار تومان تخمین می‌زنند و برخی دیگر همان قیمت ارز بودجه یعنی ٣٨٠٠ تومان را درمی‌آورند. با این‌حال، تعداد کارشناسانی که معتقدند قیمت واقعی دلار همانی است که در دست دلالان است، بیشتر است.
قیمت دلار چگونه محاسبه می‌شود؟
برای محاسبه نرخ برابری ارزها روش‌های مختلفی وجود دارد، مبنای کالایی که براساس نرخ تورم کشورها محاسبه می‌شود، قدرت برابری خرید که در این روش میزان پول به کار گرفته شده برای یک سبد ثابت کالایی در چند کشور مورد مقایسه قرار می‌گیرد و نرخ تبدیل محاسبه می‌شود ازجمله روش‌های تعیین نرخ ارز در علم اقتصاد است، اما روش دیگر بر مبنای تراز پرداخت‌هاست، به این صورت که مابهالتفاوت میزان ارز وارد و خارج شده به کشور را مبنا قرار داده و با حجم نقدینگی مقایسه می‌کنند. همه این روش‌ها مبنای علمی دارد و قابل اثبات است ولی آنچه در بازار ارز شکل می‌گیرد ورای این ارقام است. بازار ارز در مبنای عرضه و تقاضا مانند هر کالای دیگری به تعیین نرخ می‌پردازد، این نرخ البته قابل دستکاری هم هست، اگر در طرف عرضه یا تقاضا انحصارگری وجود داشته باشد.
حیدر مستخدمین‌حسینی، کارشناس ارشد بانکی در این‌باره می‌گوید: در فرمول‌های مشخص شده برای تعیین نرخ ارز همواره شرط اصلی ثابت بودن سایر متغیرهای اقتصادی است اما نبود ثبات لازم در اقتصاد و شوک‌های متعدد سیاسی و اقتصادی موجب شده که نتوانیم براساس این فرمول‌ها قیمت ارز را در اقتصاد ایران تعیین کنیم. او معتقد است منطقی‌ترین روش تعیین نرخ ارز در اقتصاد ایران مابهالتفاوت تورم داخلی با میانگین تورم شرکای اصلی تجاری ایران در قیمت ارز در ابتدای هر سال شود.
اگر با این فرمول بخواهیم قیمت ارز را در اقتصاد کشور محاسبه کنیم به عدد حدود ٣٨٠٠ تومان یعنی همان قیمت ارز مبادله‌ای که در بودجه ٩٧ آمده، می‌رسیم. این قیمت درحالی از سوی معاون سابق بانک مرکزی برای اسکناس آمریکایی منطقی اعلام شده که هادی حق‌شناس، اقتصاددان قیمت واقعی دلار را چیزی حدود ٥٥٠٠ تومان می‌داند.
او در پاسخ می‌گوید: با درنظرگرفتن تورم حدود ١٠درصدی برای اقتصاد ایران و تورم حدود ٤درصدی برای اقتصاد جهانی، بهای دلار سال ٩٧ حدود ٦درصد نسبت به سال پیش باید بالا می‌رفت. او در پاسخ به این سوال که بر مبنای فرمول‌های محاسبه، دلار امروز با چه قیمتی در بازار عرضه شود، ادامه داد: قیمتی که این روزها در کف بازار وجود دارد و دلار براساس آن عرضه می‌شود، قیمت منطقی‌تری برای دلار است.
روش‌های محاسبه قیمت دلار
- یکی از روش‌های متداول محاسبه قدرت خرید ارزهاست. به این مفهوم که محاسبه شود به‌عنوان مثال با یک دلار در ایران چه میزان کالا می‌تواند خرید کند و معادل ریالی این یک دلار در یک کشور حوزه دلار تا چه میزان می‌تواند قدرت خرید داشته باشد. این ساده‌ترین روش ممکن برای محاسبه برابری ارزهاست.
- از سوی دیگر کاهش ارزش پول ملی و افزایش ارزش آن نیز از طریق نرخ‌های تورم محاسبه می‌شود. ابتدا باید متوسط نرخ تورم داخلی محاسبه شود و عدد نهایی از میانگین نرخ تورم کشورهای حوزه ارزی مورد نظر که می‌تواند دلار باشد، کاسته می‌شود تا اختلاف این دو به دست بیاید. به‌عنوان مثال اگر متوسط نرخ تورم داخلی کشور ما در طول یک‌سال ١٥درصد باشد و میانگین نرخ تورم در کشورهای حوزه دلار ٢درصد باشد.
- مابهالتفاوت این دو عدد، ١٣درصد است. (البته باید این کار را برای مجموع ارزها مورد بررسی قرار داد و با محاسبات دقیق و پیچیده‌تر به اعداد واقعی و دقیق رسید. تأکید می‌شود که این یک نمونه ساده برای رسیدن به اعداد حدودی است.) این عدد در سال پایه ضرب می‌شود و نرخ برابری به دست می‌آید. به این ترتیب اگر سال پایه ١٠٠ باشد، با عدد ١٣ جمع می‌شود و ارزش ریال در این شرایط ١١٣ می‌شود. به این مفهوم که اگر سال گذشته با ١٠٠ واحد ریال در یک کشور حوزه دلار یک میزان مشخص خرید انجام می‌شد، حالا همان خرید با ١١٣ واحد ریال انجام می‌شود.
- اما مدیریت شناور ارزی از دیگر روش‌های محاسبه نرخ ارز است که سال‌ها در اقتصاد ایران رایج بود. طبق روشی که هیچ‌گاه به درستی اجرا نشد، ارز براساس واقعیت‌های اقتصاد هر کشوری تعیین می‌شود.
هادی حق‌شناس اقتصاددان
قیمت ٤٢٠٠تومان برای دلار قیمت درستی نیست
قیمت ارز در اقتصاد ایران بازهم تک‌نرخی نشده و دلار به ٣ قیمت معامله می‌شود
تورم ٤سال ثبات قیمت ارز به یکباره اسفند ٩٦ در دلار تخلیه شد
نمی‌توان قیمت دلار را به صورت مصنوعی پایین نگه داشت
ادامه سیاست ارزی فعلی دوباره به انفجار قیمت‌ها در سال‌های آینده منجر می‌شود
حیدر مستخدمین‌حسینی معاون سابق بانک مرکزی
فرمول‌های تعیین نرخ ارز به شرط ثابت‌بودن سایر شاخص‌های اقتصادی کاربرد دارد
شوک‌های سیاسی و اقتصادی امکان محاسبه قیمت دلار را سخت کرده است
در شرایطی که امکان مراوده تجاری با تمام دنیا وجود ندارد، نباید قیمت دلار را براساس اختلاف تورم داخل ایران و تورم جهانی محاسبه کرد
یکسان‌سازی درست نرخ ارز در سال‌های ٨١ تا ٩٠ موجب شده بود که کسی به فکر پس‌انداز ارزی نباشد.
