سه شنبه 23 تیرماه سال 94 بود که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین ایران و 6 کشور جهان به امضا رسید و در ایران نیز این برنامه در صحن علنی مجلس کمتر از 20 دقیقه تصویب شد.
در روزهای اجرای برجام مسئولان صنعت نفت ایران اقدام به برگزاری نشست های خبری مختلف کرده و رسما اعلام کردند که دیگر نفت ایران رنگ تحریم را به خود نخواهد دید و تحریم های نفتی برای همیشه بار خود را بست و رفت.
جملاتی که همان زمان نشان می داد از سر ذوق زدگی گفته می شود و هیچ استدلال قوی و متقنی آن را پشتیبانی نمی‌کند. همان زمان برخی از رسانه‌ها نسبت به این ذوق زدگی هشدار داده بودند که نمی شود به امضای جان کری در برجام چشم دوخت و امضای او را تضمین اجرای برجام توسط آمریکا جدی گرفت اما متاسفانه از سوی این ذوق زدگان ، انگ دلواپس به این رسانه ها و منتقدین زده شد.
امروز بعد از گذشت حدود 27 ماه از این ماجرا و همزمان با خروج آمریکا از برجام وقتی به صحبت های ذوق زدگان برجام نگاه می کنیم مشاهده می شود که همان افراد امروز دلواپس فروش نفت خام ایران شده اند.
هر چند بیژن زنگنه، وزیر نفت بر این باور است که با خروج آمریکا از برجام اتفاق خاصی برای صادرات نفت و میعانات گازی ما رخ نخواهد داد و درآمدهای ارزی ایران طبق آنچه در بودجه آمده است، تامین خواهد شد. اما امیر حسین زمانی نیا معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت معتقد است نهایتا فروش نفت ایران با اعمال تحریم ها به میزان قبل از 92 باز می گردد.
علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز درباره رویکرد ایران در قبال خدشه‌دار شدن توافق برجام و نبود تقاضای نفت خام ایران از سوی کشورهای اروپایی گفته است: «حتی در آن صورت نیز جای نگرانی وجود ندارد و تمهیدات لازم را اندیشیده‌ایم. مشکل خاصی از این جهت نداریم و بر اساس درخواست‌ها اقدام می‌کنیم. اعتبارهای اسنادی و سازوکار فروش نفت مشخص است و ممانعتی برای فروش نداریم. خوشبختانه در آسیای شرقی نفت خام ما را مصرف می‌کنند. نفت سنگین بهرگانسر و فوق سنگین غرب کارون که در مدار آمده هم مورد علاقه شرق آسیاست. این کشورها نفت سنگین ما را با مقداری میعانات گازی ترکیب می‌کنند و قیمت مناسبی برای آنها درمی‌آید. نفت سنگین غرب کارون ایران به عنوان نفتی مرغوب و به نام «نفت پارس» در بازارهای جهانی عرضه می‌شود.»
* هشدارهای تحریم نفت ایران از سال گذشته داده شد
دی ماه سال گذشته که خیابانهای تهران و چند استان کشور شلوغ شده بود رسانه های بین المللی از تحریم های جدید نفتی سخن می گفتند و اعلام می کردند آمریکا قصد دارد تا بار دیگر نفت ایران را تحریم کند.
در همان زمان درگفت‌وگویی از سید مسعود میرکاظمی وزیر اسبق نفت پرسیده شد وقتی شرایط تحریم نفت ایران را بررسی می‌کنیم به این نکته بر می خوریم که قبل از تحریم آلارم هایی به ایران داده شده بود که آمریکا می خواهد نفت ایران تحریم کند و الان هم ظاهرا این آلارم ها دیده می شود، نظر حضرتعالی در این باره چیست؟
میرکاظمی در پاسخ به این سوال گفته بود: «من نیز بارها به این موضوع اشاره کرده‌ام . ببینید بالا رفتن و یا کاهش فروش نفت ایران نه ربطی به برجام دارد و نه به دولت زید و عمر که در راس کار است. این مستقیم باز می گردد به گزارشی که اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر می‌کند. این اداره در وزارت انرژی آمریکا است و کارش همین است که بازار را رصد کرده و در دوره های سه یا 6 ماهه گزارش ها و تحلیل هایی را از تقاضا و عرضه جهانی منابع هیدروکربوری انجام داده، یک نسخه به کنگره داده می شود و یک نسخه هم به رئیس جمهورآمریکا، در آن گزارش مشخص می کند که تحریم نفت ایران تا چه حدی باشد و درجه تحریم نفت ایران را مشخص می‌کنند، به گونه‌ای که قیمت نفت درجهان بالا نرود.»
وی تصریح کرده بود:« یعنی در سنوات 91 تا همین اواخر تحریم یک میلیون بشکه را پیشنهاد داده بود یعنی اگر شما ایران را تا یک میلیون بشکه محدود کنید خللی به قیمت جهانی نفت وارد نمی شود ولی اگر بیشتر باشد، قیمت نفت بالا خواهد رفت و اینها علاقه مند به افزایش قیمت نفت نیستند. اروپایی ها و آمریکایی ها به شدت اقتصادشان آسیب پذیر است، اخیرا گزارش هایی که از وضعیت جهانی نفت شنیده می‌شود گویای این است که می توانند تحریم علیه ایران را تشدید کنند و اگر این مدت هم یک گشایشی شد علت آن را بایستی در گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا جستجو کرد ونه در برجام.»
میرکاظمی گفته بود:« اگر شما به آرشیو اخبارتان مراجعه کنید آقای ترامپ یکی دوماه پیش صحبتی کرد در مورد تحریم نفت ایران و گفت من تحریم را تشدید می کنم و در ادامه گفت گزارش های اداره اطلاعات انرژی را هم مطالعه کردم و آن تایید مطلب من است.
پس اینکه بعضی از آقایان آمدند و گفتند ما گشایشی کردیم در برجام این اصلا صحیح نیست،ممکن است آنها از یک عده ساده لوح داخلی برای مقاصدشان در برخی از مقاطع زمانی استفاده کنند؛ اما به شکل کلی در مقابل نظام هستند، دولت چپ و راست نمی شناسند، می خواهند نظام جمهوری اسلامی را تغییر دهند و دولت و حکومتی را که خودشان می خواهند بر راس کار بیاورند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا اگر اجازه محدود کردن نفت ایران را بدهد شما شک نکنید که آمریکا این کار را خواهد کرد و انجام خواهد داد، اگر امروز گشایشی هست آن اداره اجازه نداده تا نفت ایران محدود شود به دلیل آنکه قیمت بالا می رود.»
*کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران در زمان تحریم
تحلیلگران در نظرسنجی «اس اند پی گلوبال پلاتس» پیش بینی کردند تا نوامبر که تحریمها به اجرا در می آیند، حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز از صادرات نفت ایران به بازار جهانی به دلیل تحریمها کاهش پیدا کند و حداقل میزان پیش بینی شده ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه در روز و حداکثر آن ۸۰۰ هزار بشکه در روز است.
طبق جدیدترین نظرسنجی پلاتس، ایران از زمان برچیده شدن تحریمها در ژانویه سال ۲۰۱۶، میزان تولید نفت خود را حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش داده بود و در آوریل ۳.۸۳ میلیون بشکه در روز تولید داشت.
به گفته باب مک نالی، رییس شرکت «راپیدان انرژی» و مشاور انرژی جورج دبلیو بوش، رییس جمهور اسبق آمریکا، اگر طرفین حاضر در توافق هسته ای به توافق جدیدی نرسند، ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه در روز از میزان عرضه تا پایان سال از بازار حذف خواهد شد و در نیمه اول سال ۲۰۱۹ به ۵۰۰ هزار بشکه در روز می رسد.
همچنین پل شلدون، مشاور ژئوپلیتیکی «اس اند پی گلوبال پلاتس»، معتقد است ۲۰۰ هزار بشکه در روز از صادرات ایران تا سه ماهه چهارم امسال ممکن است از بازگشت تحریمها متاثر شود.
آنچه از گفته‌های این کارشناسان بین المللی بازار انرژی می توان جمع بندی کرد این است که تحریم‌های جدید آمریکا علیه مشتریان نفتی ایران از پنجم نوامبر ( ۱۴ آبان) بازمی‌گردد و وزارت خزانه داری آمریکا به کشورها دستورالعملی برای کاهش قابل توجه وارداتشان در شش ماه آینده داده تا بتوانند از معافیت تحریمها برخوردار شوند.
* عربستان: با تحریم نفت ایران نفت خود را جایگزین می کنیم
خالد فالح، وزیر صنعت، معدن و انرژی عربستان در واکنش به احتمال کاهش حجم نفت خام ایرانی در بازارهای بین‌المللی پس از خروج رئیس جمهور آمریکا از توافق هسته‌ای گفته است ما آماده افزایش تولید نفت هستیم.
به گفته وی در پی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران ما بر پایبندی خود به منظور ایجاد ثبات در بازارهای نفت به نفع تولید کنندگان و مصرف کنندگان تاکید می‌کنیم.
وزیر انرژی سعودی ادامه می دهد ما با بزرگترین تولید کنندگان در داخل و خارج اوپک و با بزرگترین مصرف کنندگان همکاری خواهیم کرد تا کمبودها را به پایین‌ترین حد برسانیم.
*بازگشت نفت 100 دلاری با تحریم نفت ایران
بانک آمریکایی گلدمن ساکس در یادداشتی نوشته است به‌دلیل تصمیم آمریکا به خروج از برجام و همچنین افزایش تنش‌ها در دیگر کشورهای تولیدکننده نفت از جمله عربستان و ونزوئلا، قیمت نفت در معرض ریسک افزایش بیشتر قرار دارد.
در حالی که قیمت نفت در حال حاضر به بالای 77 دلار در هر بشکه رسیده، این بانک آمریکایی پیش‌بینی کرده که قیمت هر بشکه نفت برنت تا فصل تابستان به 82.5 دلار برسد.
این گزارش حاکی است، اتخاذ مواضع تندتر از سوی دولت آمریکا می‌تواند در ابتدا تولید نفت ایران را از 3.8 میلیون بشکه فعلی به‌میزان حدود 500 هزار بشکه کاهش دهد، چنین کاهشی قیمت هر بشکه نفت را به‌میزان حدود 6 دلار و 20 سنت افزایش خواهد داد.
مؤسسه بانک آمریکا هم در گزارشی نوشت، با توجه به ریسک عرضه نفت در ایران و ونزوئلا، ممکن است قیمت نفت در سال آینده میلادی به 100 دلار در هر بشکه برسد. این بانک آمریکایی گفته، با کاهش میزان ذخایر جهانی، قیمت نفت در سه‌ماهه دوم سال 2019 به 90 دلار خواهد رسید.
با توجه به گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال احیای تولید نفت اوپک و تأثیرپذیری محدود صادرات نفت ایران از تحریمها، این اولین بانک آمریکایی است که از نفت 100دلاری سخن می‌گوید.
این گزارش حاکی است آمریکا فرصت 6 ماهه ای را برای تحریم نفت به مشتریان ایران داده است و از هم اکنون مسئولان وزارت نفت به دنبال راه حل هایی برای رهایی از این چالش اقتصادی باشند که یکی از این راه کارها توجه به تولید فراورده های نفتی و صادرات فراورده به جای نفت خام است. تحریم صادرات فراورده‌های نفتی بر خلاف نفت خام تقریبا غیرممکن است و منابع حاصل از آن نیز مانند منابع حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی در دسترس و قابل استفاده خواهد بود.