رئیس اسبق امور اوپک ایران ، تاثیرات خروج امریکا از برجام بر بازار نفت را تشریح کرد. او که اکنون مدیریت گروه مطالعات انرژی وین را عهده‌دار است، معتقد است اگرچه صادرات نفت خام ایران از نظر میزان در مقایسه با تولیدکنندگان بزرگ دیگر چندان زیاد نیست، اما در ساختار و بنیان اوپک، ایران یک کشور مهم و تاثیرگذار است.
او می‌گوید: در اوپک و بازار جهانى نفت، ایران را با ٤ میلیون بشکه تولید، مهمترین رقیب عربستان با بیش از ١٠ میلیون بشکه تولید مى‌دانند. بنابراین، تنها حجم تولید تعیین‌کننده اصلى قدرت اعضاء سازمان اوپک نیست.
برکشلی همچنین تاکید می‌کند: پالایشگران نمى‌توانند به آسانى و به ارزانى مصارف نفت خام خود را از یک نوع نفت خام در کوتاه مدت به انواع دیگرى تغییر دهند.
به گفته او، امریکا براى مدت ٧-٨ سال دیگر هم نفت شیل خواهد داشت ولى پس از آن هزینه‌ها آنچنان بالا خواهد رفت که ادامه حیات نفت شیل با مشکلات جدی مواجه خواهد بود.
با توجه به خروج آمریکا از برجام برخی مشتریان نفت ایران نسبت به خرید نفت از کشور ما واکنش نشان داده‌اند، ازجمله ایتالیا که اعلام کرده قرارداد خرید از ایران تا پایان سال منقضی می‌شود و قصد تمدید آن را ندارد، ژاپن گفته ممکن است نفت کویت را جایگزین نفت ایران کند و در مقابل کشورهای تولیدکننده مثل عربستان را داریم که بازار را نسبت به عرضه نفت و ثبات بازار مطمئن کرده و یا امارات که گفته تحریم ایران تاثیری در تولید نفت اوپک ندارد، با این تفاسیر چه اتفاقی برای نفت ایران خواهد افتاد؟
این امر بدیهى است و جاى تعجب ندارد. شرکت‌هایى که با امریکا روابط گسترده تجارى و اقتصادى دارند، مى‌کوشند تا در فضاى موجود منافع اقتصادى خود را فداى رابطه با جمهورى اسلامى ایران نکنند. این امر به خصوص در ارتباط با خرید نفت ایران، باتوجه به رقباى سر سختى که کشور دارد، بیشتر از سایر فعالیت‌هاى اقتصادى مشهود است.
البته توجه به این نکته مهم است که پالایشگران نمى‌توانند به آسانى و به ارزانى مصارف نفت خام خود را از یک نوع نفت خام در کوتاه مدت به انواع دیگرى تغییر دهند. براساس برآوردهاى انجمن نفت امریکا، API بیش از ٤٥ نوع و گرید نفت خام در دتیا استخراج مى‌شود و پالایشگاه‌ها گاه براى تغییر سیستم پالایشى خود نیازمند وقت، تغییرات نظام پالایشى و هزینه هستند.
فکر می‌کنید خروج امریکا از برجام در کوتاه مدت و بلند مدت چقدر بازار نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
میزان تولید نفت خام ایران بیش از ٤ میلیون بشکه است که حدود 1.8 میلیون بشکه از آن صادر و مابقى در داخل مصرف مى‌شود. صادرات نفت خام ایران از نظر میزان در مقایسه با تولیدکنندگان بزرگ دیگر چندان زیاد نیست.
اما در ساختار و بنیان اوپک، ایران یک کشور مهم و تاثیر گذاراست. در اوپک و بازار جهانى نفت ،ایران را با ٤ میلیون بشکه تولید، مهمترین رقیب عربستان با بیش از ١٠ میلیون بشکه تولید مى‌دانند. بنابراین، تنها حجم تولید تعیین کننده اصلى قدرت اعضاء سازمان اوپک نیست.به علاوه بخش مهم این نفت از تنگه هرمز عبور مى‌کند که به وزن و قدرت جهانى ایران اضافه مى‌کند. لذا باید گفت موقعیت ایران در اوپک مستحکم است.
ممکن است تغییراتی را در قیمت‌ها شاهد باشیم؟
تا آنجا که گروه مطالعات وین در اتریش بررسى کرده است و از نظر دانشگاه وین نیز تایید شده، هر آنچه نفت خام متعارف توسط اوپک و کشورهاى خارج از اوپک تولید مى‌شود که تقریبا بالغ بر ٣٣ میلیون بشکه در روز است، حداکثر تمام نفت متعارفى است که با تکنولوژى کنونى قابل استحصال است، باقى بازى با ارقام است. لذا امروز دنیا به هر قطره و بشکه نفت نیاز دارد.
البته بحث نفت شیل و نفت‌هاى غیر متعارف جداست. بر اساس برآورد انجمن نفت امریکا که کنگره جهانى نفت نیز آن را به نوعى تایید مى‌کند، امریکا براى مدت ٧-٨ سال دیگر هم نفت شیل خواهد داشت ولى پس از آن هزینه‌ها آنچنان بالا خواهد رفت که ادامه حیات نفت شیل با مشکلات جدی مواجه خواهد بود.
هدفم از آنچه ذکر کردم توجه دادن خوانندگان ارجمند به این واقعیت است که دوران حذف آسان تولید کنندگان عمده نفت سپرى شده است و اینک دنیا و بازار بین‌المللى نفت در شرایط حذف کشورى با بیش از ١٥٠ میلیارد بشکه ذخایر نفتى نیست.
این وضعیت چقدر در تصمیمات نشست آتی اوپک تاثیرگذار است؟
سازمان اوپک براى اولین بار در تاریخ طولانى خود از خروج امریکا از برجام و تصمیم واشنگتن در تحریم نفتى ایران انتقاد کرد. حتى در دوران جنگ تحمیلى و همچنین در حمله امریکا به عراق و قبل از آن به لیبى هم دبیرکل اوپک تحریم امریکا را محکوم نکرده بود. در تحریم ٢٠٠٨ در واقع شوراى امنیت سازمان ملل ایران را تحریم کرده بودند ولى حالا امریکا به طور یکجانبه و با خروج از یک قرارداد بین‌المللى قصد تحریم ایران را کرده است. البته پرزیدنت ترامپ قواعد تجارت را خوب مى‌داند و مى‌کوشد تا با روش خود ایران را با نوعى توافقنامه مشابه کره شمالى بر سر میز مذاکره بیاورد.
ممکن است در نشست بعدی اوپک تصمیم جدیدی اتخاذ شود؟ مثلا سقف تولید تغییر کند؟
خواست روسیه و عربستان طیف قیمت ٦٠-٧٠ دلار براى هر بشکه نفت است و اکنون مسیر قیمت سمت و سوى چنین قیمتى را دارد، البته چنانچه جمهورى اسلامى نسبت به تحریم نفتى خود واکنش جدى نشان دهد و اوضاع خاورمیانه از آنچه اکنون هست بحرانى‌تر شد، امکان جهش قیمت جهانى نفت به اعداد سه رقمى وجود خواهد داشت.
آیا ممکن است فروش نفت ایران به میزان قبل از بر جام برگردد؟ با توجه به اینکه برخی پیش بینی‌ها در منابع خارجی مبنی بر این است که حدود 800 هزار بشکه از تولید نفت ایران کاسته می‌شود؟
تا آنجا که اینجانب با هیئت‌هاى کشورهاى اوپک صحبت کردم تاکنون تمایل جمعی به تمدید توافق ٢٠١٥ مبنى بر همکارى‌هاى اوپک و غیراوپک و عزم بر کاهش 1.8 میلیون بشکه در روز است. آژانس بین‌المللى انرژى معتقد است که هنوز حدود ٤٠ میلیون ذخیره سازى نزد کشورهاى صنعتى موجود است که تا اتمام آن اوپک مى‌تواند در سطح کنونى تولید با همراهى غیر اوپک کماکان ادامه دهد.