رصد لحظه‌ای بازار ارز توسط بانک مرکزی/ارز حاصل از صادرات شفاف شد
با راه‌اندازی سامانه نیما،تمامی فعالیت‌های ارزی کشور قابل مشاهده خواهد بود و بانک‌مرکزی از کلیه مصارف ارزی به صورت لحظه‌ای خبردار می‌شود.
۲۸ بهمن‌ماه سال گذشته بود که «سامانه نیما» با هدف تسهیل تامین ارز و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز فعالیت آزمایشی خود را آغاز کرد و فعالیت رسمی آن نیز از سوم اردیبشهت‌ماه سالجاری آغاز شد.
سامانه نیما چیست؟
با همکاری بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، سامانه‌ای به نام نیما یا همان سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی در حال شکل‌گیری است که شامل همه مراحل خرید و فروش برای کالاهای وارداتی و عرضه ارز صادراتی است.
در این سامانه، واردکنندگان می‌توانند ارز مورد نیاز خود را درخواست و در فضای رقابتی، نیازهای ارزی خود را به بهترین قیمت به دست آورند؛ به عبارت بهتر، واردکنندگان می‌توانند بانک یا صرافی مورد نیاز خود را انتخاب و یا درخواست خود را به مناقصه بگذارند که مشابه این فرآیند برای صادرکنندگان با هدف فروش ارز به بهترین قیمت وجود دارد.
سامانه نیما چگونه کار می‌کند؟
سامانه نیما به سامانه جامع تجارت متصل است و ارتباطی را بین جریان کالا و ارز برقرار می‌کند و بازرگانان برای استفاده از خدمات رایگان این سامانه، کافی است که به سامانه جامع تجارت مراجعه کرده و در خواست خرید و یا فروش ارز را ثبت کنند. با این شرایط نه تنها دیگر نیازی به مراجعه حضوری در صرافی‌ها نیست بلکه دسترسی به تمام صرافی‌ها و بانک‌های عامل به صورت همزمان امکان‌پذیر است.
اهداف سامانه نیما
سامانه نیما دارای مزایای فراوانی همچون جایگزین موفق سیاست ارز مداخله‌ای، جلوگیری از هدررفت منابع ارزی و ورود آن به چرخه اقتصاد سیاه، جلوگیری از فرار سرمایه، جلوگیری از قاچاق کالا و فراهم کردن مقدمات اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز است که در ادامه به هر یک از آنها اشاره می‌شود:
۱-جایگزین موفق سیاست ارز مداخله‌ای: تزریق ارز مداخله‌ای به بازار ارز، یکی از زیان‌بارترین رویکردهای دولت برای کنترل نرخ ارز محسوب می‌شود چراکه به اذعان کارشناسان، بازار غیررسمی را گسترده‌تر کرده است. با راه‌اندازی سامانه نیما، امکان ثبت معاملات و در نتیجه ایجاد شفافیت در مبادلات ارزی رقم خواهد خورد؛ به این ترتیب سامانه نیما می‌تواند به عنوان جایگزینی موفق برای سیاست ارز مداخله‌ای عمل کند.
۲-جلوگیری از هدررفت منابع ارزی و ورود آن به چرخه اقتصاد سیاه: امکان ثبت معاملات و ایجاد شفافیت در مبادلات ارزی به وسیله سامانه نیما همچنین موجب خواهد شد تا از هدررفت منابع ارزی و ورود آن به چرخه اقتصاد سیاه جلوگیری کند.
۳-جلوگیری از فرار سرمایه: یکی از عمده‌ترین راه‌های فرار سرمایه از کشور، صادرات کالا و عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه تجارت رسمی کشور است. ارز ناشی از صادرات در سال های مختلف حدود نیمی از منابع ارزی کشور را به خود اختصاص می‌دهد که با امکانات ایجاد شده در سامانه نیما و سامانه‌های مکمل آن نظیر سامانه جامع تجارت، این ارز به چهار روش یعنی «فروش به بانک‌ها یا صرافی‌ها»، «فروش به واردکنندگان قانونی»، «سپرده‌گذاری ارزی در نظام بانکی» و «واردات» به کشور باز می‌گردد.
۴-جلوگیری از قاچاق کالا: همزمان با افزایش حجم بازار نقدی ارز و افزایش تزریق ارز مداخله‌ای طی سال‌های گذشته، تامین مالی واردات کالای قاچاق در کشور به راحتی صورت می‌گرفت و واردات بی‌رویه کالاها به کشور به آسانی ممکن بود اما راه‌اندازی سامانه نیما با جلوگیری از تامین مالی اقتصاد غیررسمی، منجر به تقویت تولید داخل، افزایش درآمدهای گمرکی، نظارت بیشتر بر کالاهای وارداتی و جلوگیری از واردات کالای قاچاق به کشور خواهد شد.
۵-فراهم کردن مقدمات اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز: اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز بدون ایجاد بستری شفاف و امن برای مبادلات ارزی امکان‌پذیر نخواهد بود. سامانه نیما می‌تواند با شفاف‌سازی مبادلات ارزی، امکان تعیین درست نرخ در اقتصاد را ایجاد و مقدمات اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز را فراهم آورد.
علاوه بر اینها، «رصد لحظه‌ای بازار ارز توسط بانک مرکزی»، «یکپارچه شدن نظام تجارت خارجی کشور از ثبت سفارش تا ترخیص کالا»، «امکان ثبت معاملات»، «ایجاد شفافیت در مبادلات ارزی» و «ایجاد نقشه ارزی» نیز برخی دیگر از مزایای سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی به شمار می‌آیند.
سامانه نیما از دیدگاه مسئولان، نمایندگان مجلس و کارشناسان
اظهارنظرات متقاوتی از سوی مسئولان، نمایندگان مجلس و نیز کارشناسان برای سامانه نیما وجود دارد؛ به عنوان مثال اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور عنوان کرده که سامانه نیما می‌تواند این امکان را فراهم کند تا واردات کالا و خدمات به کانال‌های رسمی واگذار شود و یا آنکه محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت عنوان می‌کند که این سامانه قاچاق را کم کرده و ساختار شفافی را برای ورود و خروج بازار ارز مشخص خواهد کرد.
از دیگر افرادی که نگاه مثبتی به این سامانه دارند، می‌توان به «محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت»، «ولی‌اله سیف، رئیس بانک مرکزی»، «محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی»، «مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت»، «محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران»، «کسرائی‌پور، مدیر کل مقررات ارزی » اشاره کرد که در جدول زیر گزیده ای از این اظهارنظرها را می خوانید.
| اق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور | سامانه نیما می‌تواند این امکان را فراهم کند تا واردات کالا و خدمات به کانال‌های رسمی واگذار شود چراکه تا پیش از این حتی این اطلاعات به طور دقیق وجود نداشت که ارزی که خریداری می‌شود به چه منظوری است. آیا به خانه می‌رود یا با آن قاچاق کالا انجام می‌شود. |
| محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت | سامانه نیما برای راه‌اندازی بازار ارز است و امکان قاچاق را کم می‌کند و ساختار شفافی را برای ورود و خروج بازار ارز مشخص می‌کند. |
| محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت | امیدواریم که با این سیستم بتوانیم به مرور به سمتی پیش برویم که تمامی ارزهای صادرکنندگان عمده چه دولتی و چه خصوصی و همه آنهایی که به نوعی تحت حاکمیت قرار دارند، مبادلاتشان در اشراف دولت قرار گیرد. با سیستم جدید ارزی می‌توان اختصاص ارز را هدفمند و براساس اولویت پرداخت کرد. |
| ولی‌اله سیف، رئیس بانک مرکزی | -سامانه نیما یک نظام یکپارچه معاملات ارزی با قابلیت تنظیم‌شوندگی و سیاست‌گذاری است؛ در نیما همه منابع و مصارف ارزی کشور در یک محل جمع می‌شود و براساس ترجیحات متقاضی و اولویت‌های سیاستگذار، عرضه و تقاضای ارز با هم تلاقی می‌کنند. -نیما ابزاری را برای بانک مرکزی و حاکمیت فراهم می‌کند که با پیش‌بینی پیش از وقوع نیازمندی‌ها و منابع ارزی و با توجه به سیاست‌های کلان کشور، کنترل مصارف ارزی کشور را به صورت سیستماتیک در دست داشته باشد و در نهایت ضمانت اجرایی نیما در آن است که هیچ واردات رسمی و قانونی بدون رصد و تایید بانک مرکزی در خصوص جنبه‌های ارزی آن قابل انجام نیست. |
| محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی | سامانه نیما همان پرتال ارزی دولت دهم است، که راه‌اندازی این سامانه یکی از موضوعات مهم و اساسی کشور است و باید روی آن کار شود. |
| مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت | -نوسانات نرخ ارز مانعی برای برنامه‌ریزی صادرکنندگان بود به همین دلیل سیاست جدید دولت در تنظیم بازار ارز و شفاف‌سازی آن است و می‌خواهند با استفاده از سیاست‌های جدید ارزی از خروج غیررسمی ارز جلوگیری کنند تا نیازهای واقعی ارز پاسخ داده شود و سامانه نیما هم برای این منظور طراحی شده است. |
| محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران | -موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات، همیشه توسط دولت‌مردان مورد شک‌وشبه قرار می‌گرفت که در سامانه نیما شفافیت لازم برای آن ایجاد می‌شود. - نیما بر تمام فعالیت های ارزی نظارت می‌کند. - نیما به عنوان ابرازی برای شفایت مالی بازار ارزی است. -با سامانه نیما، کلیه فعالیت‌های ارزی قابل مشاهده است و بانک مرکزی از کلیه مصارف ارزی به صورت لحظه‌ای خبردار شده و به طور دقیق می‌داند که ارز حاصل از صادرات در چه محلی به فروش رفته و یا برای واردات چه کالایی به کار گرفته شده است. |
| کسرایی‌پور، مدیرکل مقررات ارزی از اجرای آزمایشی سامانه «نیما» | با استفاده از سامانه نیما، ارز واردکنندگان از بستری امن تامین می‌شود. |
| «نیما امیرشکاری»، کارشناس بانکداری الکترونیک | -سامانه نیما می‌تواند اطلاعات پراکنده را نظم‌دهی کند. ورودی و خروجی‌های ارز را که به درستی شناسایی نمی‌شود یا اگر شناسایی شد زمان‌بندی مناسبی برای آنها نداریم، شناسایی خواهد شد. یعنی افرادی که صادرات کرده‌اند زمانی ارز به دستش می‌رسد که شخصی دیگر قصد دارد واردات انجام دهد. |
| حسین وکیلی، کارشناس بانک | -سامانه نیما برای ساماندهی معاملات ارزی عملیاتی شده که هدف از آن، تسهیل تأمین ارز و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز است. |
| محمد حسینی‌شاهرودی، نماینده مجلس شورای اسلامی | -در جلسه‌ای موضوع سامانه نیما مطرح شد که مورد تحسین نمایندگان مجلس قرار گرفت و این سامانه می‌بایست خیلی قبل‌تر راه‌اندازی می‌شد. |
| عزت الله یوسفیان‌ملا، عضو کمیسیون برنامه و بودجه | با استمرار شرایط کنونی و ارتقای سامانه نیما می‌توان پیش بینی کرد که به دستاوردهای مهمی از جمله شفافیت در نظام ارزی و بازگشت ارز حاصل از صادرات دست پیدا کنیم |
