نوبتِ بورس

صعود شاخص بورس از چند روز گذشته شروع شد و در نهایت با قرار گرفتن در ارتفاع بالای 103 هزار واحد رکورد 50 ساله را شکست. هرچند که از ابتدای امسال پس از عقبگرد ماه هاه پایانی سال گذشته، رشد شاخص کل بورس کم جان بود اما از روز 23 خرداد ماه شاهد جهش تاریخی آن بودیم به طوریکه در آخرین روز هفته گذشته بورس با رشد 2767 واحدی معادل 2.8 درصد خود را به 99 هزار و 146 واحد رساند که البته هنوز با رکورد 99 هزار و 522 واحد که در چهارم بهمن ماه سال گذشته فاصله داشت اما با شروع به کار بازار پس از تعطیلات عید فطر رشد شاخص به صورت جهشی ادامه پیدا کرد و شاخص با سه کانال رشد وارد کانال 102 هزار واحد شد.
وقتی به گذشته تاریخ اقتصاد ایران در چند دهه گذشته نگاه می کنیم در می یابیم که بازار سرمایه همواره در بین بازارهای موازی و رقیب مانند مسکن، طلا، ارز و سکه منزوی ترین بوده و در بین انتخاب های اول مردم برای سرمایه گذاری قرار نداشته است. هنوز هم که 50 سال از راه اندازی بورس در کشورمان می گذرد به غیر از اهالی فن، طیف ها و اقشار مختلف مردم سر و کار زیادی با بازار سرمایه ندارند. البته در بی رغبتی مردم به سرمایه گذاری در بورس این نکته هم بی تاثیر نبوده که در کنار نبود آموزش های اقتصادی، همواره در نوسانات بورسی سهام داران خرد متضرر شده اند.
حال در شرایطی که تقریبا از ابتدای سال جاری اقتصاد کشور دچار التهاباتی شده و شاهد بی ثباتی در بازار های مختلف از جمله ارز، طلا، مسکن، خودرو و... بوده ایم، شاخص بازار سرمایه رشد قابل چشمگیری داشته هر چند که انتظار می رفت در این شرایط سرمایه به سمت بازارهای واسطه گری هدایت شود.
عده ای از کارشناسان معقتدند، از آنجایی که اتفاق خاصی در اقتصاد رخ نداده که در پی آن شاهد رشد و رونق تولید در صنایع و شرکت ها و در پی آن بهبود شرایط بازار سهام باشیم، این رونق گذار خواهد بود. از سوی دیگر برخی کارشناسان اقتصادی هم بر این باور هستند که بالاخره در جذب نقدینگی ها نوبت به بورس رسید و انتظار جهش شاخص وجود داشت چرا که بازارهایی مانند مسکن، ارز و طلا در شرایط حال حاضر بخش عمده ای از ظرفیت بازدهی خود را از دست داده و ریسک بیشتری پیدا کرده اند ، به همین دلیل نقدینگی به دنبال مامن جدیدی برای خود است که می تواند بازار سرمایه باشد.

**افزایش درآمد صادرات برای شرکت ها
«بهمن آرمان» رییس اسبق اداره اطلاعات و بررسی های اقتصادی بورس تهران در گفت وگو با گروه تحلیل ، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا درباره رشد شاخص بورس در چند روز گذشته و تاثیر آن در بازارهای موازی و اقتصاد کشور گفت: بازارهای سرمایه و بورس معمولا در دنیا نقش دماسنج اقتصاد کشوررا دارند و هر گونه حرکتی چه در زمینه سیاسی و چه در زمینه های اقتصادی بر روی این بازار تاثیرگذار است اما بورس ایران بسیار کوچک است و در بهترین حالت ارزش بورس کشور به 60 میلیارد دلار می رسد یعنی یک دهم بورس عربستان با ارزش 500 میلیارد دلار آن بدون احتساب ارزش شرکت نفتی آمریکایی- عربی آرامکو در بورس.
وی با تاکید بر اینکه نمی توان مدعی شد بورس ایران هم دماسنج اقتصادی کشور است و تغییرات آن را با فضای اقتصادی کشور تطبیق داد، اظهار کرد: رشد شاخص بورس در روزهای گذشته می تواند دو دلیل عمده داشته باشد که یکی از دلایل آن جریانات سیاسی اخیر است. دولت در معرض ریسک تحریم های جدید قرار دارد و واکنش آن می تواند این گونه باشد که با ابزارهای در اختیار موجب افزایش فعلی قیمت ها در بورس شده است.
آرمان درباره دلیل دیگری که توانسته در صعود شاخص بورس اثر گذار باشد، گفت: بخش عمده ای از بورس تهران متعلق به شرکت های بزرگ از جمله شرکت های پتروشیمی، فولاد، مس و .. است و این شرکت ها بخشی از تولیدات خود را صادر می کنند به طوری که 80 درصد محصولات پتروشیمی و مس به سایر کشورها صادر می شود.
رییس اسبق اداره اطلاعات و بررسی های اقتصادی بورس تهران افزود: حال اینکه زمزمه هایی در جریان است که دولت قصد دارد قیمت دلار در بازار رسمی را از 4200 تومان به 4600 تا 4700 تومان افزایش دهد بنابراین از آنجایی که وزن شرکت ها و صنایع پتروشمی، فولاد و مس در بورس تهران بالا است، متاثر از افزایش نرخ برابری دلار و ریال خواهد شد.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر دلار ناشی از صادرات به جای اینکه 4200 تومان به ریال تبدیل شود طبق گمانه زنی هایی که وجود دارد به 4700 تومان تبدیل خواهد شد. البته دولت هم امتیازی برای این شرکت ها در نظر گرفته که درآمد صادرات این مجموعه ای تولیدی برای اجرای طرح های توسعه آنها و خرید مواد اولیه مورد نیاز مصرف شود. از آنجایی که منابع دولت محدود است و نمی تواند در اختیار طرح های توسعه این شرکت ها قرار دهد، بنابراین ارز ناشی از صادرات می تواند به توسعه این شرکت ها کمک کند.
آرمان تاکید کرد: حال اینکه تا سال 1404 میزان تولید مس در ایران از 170هزار تن باید به 450 هزار تن برسد که نیاز به سرمایه گذاری 2 الی 3 میلیارد یورویی دارد که این چشم اندازمی تواند موجب افزایش سرمایه گذاری در این حوزه ها شود.
وی با بیان اینکه بازار بورس توسط نهادهای بخش عمومی اداره می شود و نه سهام داران و سرمایه گذاران خرد، گفت: سهام داران خرد در این افزایش شاخص سهم و نقش زیادی ندارند چراکه مردم ایران هنوز با بورس آشنا نیستند و نتوانسته اند به این بازار اعتماد کنند.
آرمان با اشاره به دلایلی که از سوی عده ای برای افزایش رشد شاخص بورس عنوان شده، گفت: در این میان عده ای مدعی شدند که بازارهایی مانند طلا و ارز به ثیات رسیده اند و دیگر جذابیتی برای سرمایه گذاری ندارند اما شاهد آن بودیم که در این روزها رشد قیمت سکه متوقف نبوده است بنابراین این موضوعات نمی توانند دلیل رشد سرمایه در بورس باشند.

** ضرورت مردمی شدن بورس
واقعیت این است که از آنجایی که بازار سرمایه و بورس به دلیل تخصصیبودن چندان مورد توجه عامه سرمایه گذاران و مردم قرار نمی گیرد تنها زمانی این بازار می تواند توجه مردم را به خود جلب کند که با رشد قابل توجهی همراه شود در غیر این صورت ترجیح مردم خواب سرمایه در سایر بازارها، به ویژه بازارهای سنتی است. هر چند طبق آمار رسمی سازمان بورس در حال حاضر برای بیش از 10 میلیون نفر در بازار سرمایه کد معاملاتی وجود دارد اما این رقم هنوز در مقایسه با سایر کشورها ناچیز است.
یکی از مهم ترین دلایل نبود اعتماد عمومی به اقتصاد بازار سرمایه در بین مردم، آشنا نبودن مردم با ساز و کار بازار سرمایه است و به دلیل همین نبود آموزش، هر بار که بازار شروع به رشد کرد سهام داران خرد با رفتار هیجانی وارد بازار شدند و با ایجاد صف های خرید و فروش اشتباه با اولین نوسان در بازار، سرمایه خود را که بعضا تنها دارایی این افراد است از دست دادند و همین باعث قهر و ترس دائمی مردم از بورس شد.
حال که بازار سرمایه در چند سال اخیر نشان داده به دور از تاثیرات هیجانی در مسیر منطقی شدن گام برداشته، ضروری است که دولت برای جذب نقدینگی های سرگردان مردم به بازاری که می تواند به صنایع مولد از طریق تامین مالی پروژه ها کمک کند، برنامه های بلند مدت و مستمری برای آشنایی عامه مردم با بورس و نحوه سرمایه گذاری در بازار سرمایه داشته باشد.