منشاء روانی عامل جهش نرخ ارز/شکاف تراز تجاری کاهش یافت

حمید زمان زاده عصر امروز در پنل تخصصی رژیم ارزی و ثبات بازار ارزبا ارائه مقاله ای با عنوان برآورد نرخ ارز بنیادی و سنجش حباب ارزی در اقتصاد ایران، گفت: در ۳ الی چهار ماهه گذشته در کشور با یک جهش ارزی مواجه بودیم که بر این اساس نرخ حقیقی ارز به قیمت های اردیبهشت ۱۳۹۷ نشانگر این است که متوسط نرخ ارز در خردادماه به ۶ هزار و ۶۵۴ تومان رسیده است.

وی افزود: با بررسی نرخ ارز در دوره مذکور با سیر تاریخی دهه ۸۰ ، مشخص می شود که نرخ حقیقی ارز در سطح های تاریخی در ۱۶ الی ۱۷ سال اخیر قرار دارد.

زمان زاده اظهار داشت: در سال ۱۳۸۰ نرخ حقیقی ارز بر اساس ارزیابی آن با شرایط امروز در حدود ۶ هزار و ۷۰۰ تومان بوده است و در اوج تحریم ها در سالهای ۹۱ و ۹۲ به ۶ هزار و ۶۰۰ تومان نیز به صورت ماهانه رسیده است.

وی ادامه داد: یکی از سئوالات این است که آیا این جهش نرخ ارز در چند ماه گذشته بنیادی یا حبابی است؟ رویکرد این مقاله برای ارزیابی این موضوع، مبتنی بر استخراج یک نرخ ارز بنیادی است که بر اساس آن، جهش بنیادی یا حبابی نرخ ارز می شود.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی یادآور شد: بزرگی جهش نرخ ارز البته همیشه دلالت برحبابی بودن نرخ آن نیست و ممکن است کل این جهش به صورت بنیادی صورت گرفته باشد.

وی افزود: افزایش نرخ اسمی ارز در خردادماه ۹۷ به ارز رسمی کشور حدود ۳۰ درصد به نسبت خردادماه ۹۶ تعدیل شده و افزایش نرخ اسمی ارز در بازار غیررسمی حدود ۷۵ درصد در خرداد۹۷ به نسبت ماه مشابه در سال گذشته ارزیابی شده و نرخ حقیقی ارز در همین دوره با افزایش ۶۴ درصدی روبرو شده است.

زمان زاده خاطرنشان کرد: نرخ ارز هم به لحاظ اسمی و هم به لحاظ حقیقی در یکسال منتهی به خردادماه ۹۷به ترتیب با جهش ۷۵ و ۶۴ درصدی مواجه شده است که مقیاس بزرگی است.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی اذعان داشت: عوامل بنیادی که می تواند بر این جهش ارزی تاثیرگذار باشد عبارت است از شکاف تراز تجاری، شکاف تراز بودجه دولت، شکاف تورم داخل و خارج، شکاف بهره وری داخل و خارج، شکاف رشد نقدینگی داخل و خارج و بحث نرخ سود. ذخایر ارزی و درآمدهای نفتی که یکی از مهمترین متغیرها در این بخش است و بحث فشارها و تحریم های خارجی است.

وی افزود: مهمترین بحث در عوامل غیربنیادی در بازار ارز انتظارات روانی به دلیل هجوم سفته بازانه در این بازار است که باعث شکل گیری حباب در بازار ارز می شود.

زمان زاده یادآور شد: شکاف تراز تجاری در چند ماه اخیر به کمترین حد خود رسیده است و در بودجه دولت نیز نسبت مخارج به درآمد دولت نشانگر افزایش کسری بودجه غیرنفتی و در کسری بودجه با احتساب قیمت نفت نیز اتفاق خاصی در یکی دو سال اخیر مشاهده نمی شود.

سطح نقدینگی به یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده

وی اظهار داشت: سطح نقدینگی در کشور در حال حاضر چند برابر شده و به حدود یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است ولی در متغیرهای اسمی هیچگاه شاخص سطح نقدینگی مطرح نبوده است.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی خاطرنشان کرد: نرخ سود بانکها بر اساس آمار هنوز برای سپرده گذاران جذاب است از این رو با توجه به کاهش نرخ سود بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار نمی تواند عامل جدی برای جهش نرخ ارز در ماه های گذشته باشد زیرا این نرخ با افزایش مواجه شده است.

وی گفت: کشور در سه دوره با کاهش درآمدهای نفتی مواجه شد و بار اول در سال ۸۶ با بوجود آمدن بحران مالی ۲۰۰۸ و دومین سقوط درآمدهای نفتی بین سالهای ۹۱ و ۹۲ بود که به دلیل تحریم های نفتی رخ دادو در سال ۹۳ و ۹۴ نیز با سقوط نرخ نفت همزمان با تحریم ها مواجه شدیم در صورتی که در سال ۹۶ به صورت مجدد درآمدهای نفتی کشور به دلیل گشایش های برجام وافزایش صادرات روند صعودی داشت.

زمان زاده اظهار داشت: ذخایر ارزی در سال های گذشته بعد از یک دوره صعودی تنها روند تثبیتی داشته و در مجموع در سطح مطلوبی قرار دارد.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی ادامه داد: از این رو جهش نرخ ارز در ماه های گذشته بر اساس متغیرهای بنیادی صورت نگرفته است.

وی اذعان داشت: در ارزیابی نرخ ارز بنیادی نیاز به نظریه با یک مدل اقتصاد سنجی داریم و رویکردهای مختلفی در تعیین نرخ ارز مطرح شده که نرخ ارز بنیادی بر اساس وجود یک تعادل بنیادی در تمام بخش های اقتصادی سنجیده شده است.

زمان زاده اظهار داشت: بر اساس تمام این شاخص ها، نرخ ارز بنیادی در ارزیابی از سال ۱۳۹۰ برآورد شده که انحراف آن از نرخ اسمی و حقیقی نیز برآورد شده است.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی ادامه داد: انحراف نرخ حقیقی و اسمی ارز به نسبت نرخ ارز بنیادی در سال ۹۱ و ۹۲ فراتر رفته در صورتی که از سال ۹۲ با استقرار دولت جدید تا اواسط ۹۶ این انحراف در حدود صفر تا ۱۰ درصد بوده که نوسان ۱۰ درصدی در این شاخص طبیعی است.

وی افزود: انحرافات بالای ۱۰ و ۲۰ درصد در نرخ ارز را باید به عنوان حباب لحاظ کرد که یک حباب اساسی در سال ۹۱ و ۹۲ داشتیم و انحراف نرخ اسمی ارز از نرخ بنیادی آن به بالای ۵۰ درصد در ماه های اخیر رسیده است.

زمان زاده یادآور شد: نرخ اسمی ارز از سال ۹۲ تا سال ۹۶ حول و حوش صفر درصد و روند نرخ ارز در این سال ها با بنیان های اقتصاد مطابقت داشته باشد و حباب منفی و مثبتی در بازار نبوده است.

معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی خاطرنشان کرد: مسئله جدی از اواخر سال ۹۶ و بهار ۹۷ بود که این انحراف در خردادماه ۹۷ به حدود ۴۳ درصد رسید که نشانگر از شکل گیری یک حباب در بازار ارز است.

در ادامه این پنل محمدرضا شجاع الدینی عضو هیات مدیره صندوق ضمانت صادرات گفت: کشور ما در شرایط عادی قرار ندارد از این رو باید آرایش تدافعی صورت بگیرد.

وی با تاکید بر اینکه نباید رودربایستی در مباحث اقتصادی داشته باشیم، افزود: اعمال نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی نمی توان برای همه نیازها مد نظر قرار داد. از این رو ناگزیریم نرخ دیگری را هم برای سایر نیازها بپذیریم.