ضرورت بازگشت ارز حاصل از صادرات مورد توافق تک‌تک فعالان اقتصادی شناسنامه‌دار کشور است و اتاق بازرگانی و صادرکنندگان نیز بارها بر روی این موضوع تاکید کرده اند که باید ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازگردد. در این میان، بانک مرکزی نیز با صدور بخشنامه‌ای در مردادماه سال جاری که البته بعد از آن به درخواست صادرکنندگان اصلاحاتی بر روی آن انجام داد، ۴ روش را برای بازگشت ارز حاصل از صادرات تعیین کرد.
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی، صادرکنندگان باید با ارایه تعهدنامه در زمان صدور کالای خود به خارج از کشور، متعهد شوند که ارز حاصل از صادرات را به شیوه‌هایی که بانک مرکزی تعیین کرده است، به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند. بر این اساس، صادرکننده یا می‌تواند ارز حاصل از صادرات خود را برای واردات مواد اولیه مورد نیاز خود هزینه کند، یا اینکه اظهارنامه صادراتی خود را به واردکننده دیگری بسپارد تا او با توجه به مقررات واردات و ثبت‌سفارش کشور، نسبت به واردات کالاهای مورد نیاز و دارای اولویت اقدام نماید.
بر اساس آنچه که در بخشنامه بانک مرکزی ذکر شده، همچنین صادرکنندگان می‌توانند از ارز حاصل از صادرات خود برای بازپرداخت تسهیلات ارزی استفاده کرده یا آن را نزد بانکهای داخلی سپرده‌گذاری ارزی نمایند؛ اما روش چهارمی هم وجود دارد؛ صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را به سامانه نیما و صرافی‌های مجاز عرضه کرده و با ثبت در سامانه سنا، رفع تعهد ارزی نمایند.
البته بانک مرکزی به تازگی ۴ گروه را در طبقه‌بندی صادرکنندگان به کار برده است که بر اساس آن، یک گروه، صادرکنندگانی هستند که میزان فروش کالاهای آنها در بازارهای هدف صادراتی، کمتر از یک میلیون دلار است؛ این گروه از شمول ارایه ارز خود به سامانه نیما معاف هستند؛ اما مابقی صادرکنندگان در سه گروه دیگر طبقه‌بندی شده‌اند که به شیوه‌های تعیین شده در بخشنامه، باید رفع تعهد ارزی نمایند.
یک مقام مسئول در بانک مرکزی در گفتگو با خبرنگار مهر از نامه‌نگاری با صادرکنندگانی خبر داد که تاکنون، کمتر از ۵۰ درصد از ارز حاصل از صادرات خود را به شیوه‌های تعیین شده، رفع تعهد کرده و به بانک مرکزی ثابت کرده‌اند که ارز حاصل از صادرات آنها به چرخه اقتصاد ایران بازگشته است.
وی گفت: وضعیت صادرات این دسته از صادرکنندگان بر اساس اظهار گمرک بررسی شده تا مشخص شود ظرف ۸ ماه اخیر، چه میزان از این ارز به کشور بازگشته است. در مورد برخی صادرکنندگان، اطلاعات نشان می‌دهد که تا به حال شیوه بازگشت ارز اظهار نشده و حتی اگر هم برای واردات خود صادرکننده استفاده شده، به ثبت نرسیده است.
او گفت: بانک مرکزی به هیچ عنوان حتی وارد مذاکره میان صادرکننده و واردکننده هم نشده که به چه قیمتی ارز حاصل از صادرات را تبادل کرده‌اند، اما آنها مکلفند که آن را در سامانه نیما ثبت کنند. بر همین اساس هم، به تازگی گزینه‌ای در سامانه نیما فعال شده که صادرکننده اگر ارز را برای واردات خود استفاده کرده است، بتواند از ابتدای سال تا کنون، آن را به ثبت رسانده و رفع تعهد ارزی نماید.