با امضای برجام و معرفی قراردادهای جدید نفتی (IPC) توسط وزارت نفت، بسیاری از غول‌های نفتی از شرق و غرب دنیا از CNPC گرفته تا BP پشت در صنعت نفت ایران صف کشیدند که برای توسعه میادین با مردان نفتی ایران پشت میز مذاکره بنشینند.
در آن روزها، بازار بین‌المللی نفت شاهد امضای تفاهم‌نامه‌های بسیاری بین وزارت نفت و شرکت‌های بین‌المللی نفتی بزرگ دنیا بود که بر اساس این قراردادها، شرکت‌های خارجی باید مطالعات خود را روی میادین مورد نظر انجام می‌دادند و نتیجه مطالعه خود را بعد از شش ماه به شرکت ملی نفت اعلام می‌کردند. در این راستا، بیش از ۲۶ جلد نتیجه مطالعه از شرکت‌های بین‌المللی و ایرانی به شرکت ملی نفت ارائه شد که اکثر آن‌ها متعلق به شرکت‌های بین‌المللی بود.
مذاکرات نفتی به این صورت بود که نخست، اطلاعات میدان از سوی ایران در اختیار شرکت متقاضی قرار داده می‌شد و این شرکت در یک دوره سه تا شش ماهه این اطلاعات را بررسی کرده و نتایج مطالعات خود را در اختیار شرکت ملی نفت قرار می‌داد.
همه میادین و مخازن نفتی و گازی ایران از جمله میادین نفتی تحت اختیار شرکت متن، مناطق نفت‌خیز جنوب، نفت مرکزی و… شامل این مذاکرات می‌شدند. مذاکرات به حدی جدی شده بود که شهریورماه سال گذشته، بیژن زنگنه - وزیر نفت - پیش‌بینی کرد تا پایان سال ۱۳۹۶، حدود ۱۰ قرارداد امضا شود. به گفته وی، طرح توسعه لایه‌های نفتی پارس جنوبی، میدان مشترک آذر، میدان‌های سهراب، آب تیمور، منصوری و آزادگان در اولویت قرار داشتند. این خبر در حالی از سوی وزیر نفت اعلام شد که در تیرماه همان سال شاهد امضای قرارداد توسعه فاز ۱۱ با کنسرسیومی متشکل از شرکت فرانسوی توتال، شرکت ملی نفت چین (CNPC) و شرکت ایرانی پتروپارس بودیم.
طی دو سال اخیر، صنعت نفت ایران میزبان توتال، شل، شلمبرژه، انی، اینپکس، گازپروم نفت، لوک اویل، روس نفت، تات نفت، زاروبژ نفت، ساینوپک، CNPC، کوگس، ONGC، DNO، زیمنس، وینترسهل، پرتامینا، شرکت ملی نفت فیلیپین، پتروناس، OMV، مرسک و… بود که نماینده کشورهای فرانسه، انگلیس، ایتالیا، ژاپن، روسیه، چین، کره جنوبی، هند، اتریش، آلمان، اندونزی، مالزی، دانمارک و… بودند و با وجود هجمه‌ای که در داخل کشور با آن مواجه بود، با توتال که یک شرکت غربی بود نیز قرارداد امضا کرد.
پیش‌بینی‌هایی که محقق نشد
البته پیش‌بینی زنگنه محقق نشد و به نظر می‌رسد عوامل خارجی و داخلی در امضای قراردادها، بر موضوع نفت و توسعه میادین اولویت یافتند، تا حدی که وزیر نفت در یک نشست خبری با بیان این که مذاکرات برای توسعه میادین با شرکت‌های داخلی و خارجی ادامه دارد، گفت: جرأت نمی‌کنیم اسم قراردادی که نزدیک به نتیجه‌گیری است را اعلام کنیم، زیرا می‌ترسیم کاری کنند که امضا نشود. ١٥٠ نفر درگیر مذاکرات برای امضای قراردادهای توسعه میادین هستند.
وزیر نفت باز هم بر این موضوع تاکید کرد که برای امضای قراردادها، باید دو طرف راضی باشند، هر کسی با ایران یادداشت تفاهمی امضا می‌کند، عده‌ای داخلی و خارجی می‌روند و می‌گویند این کار را نکن. خدا شر برخی خارجی‌ها را به خودشان برگرداند و داخلی‌ها را اصلاح کند.
با این حال امیدواری برای امضای دومین IPC هم‌چنان از سوی مسؤولان ابراز می‌شد و مذاکرات به قوت خود ادامه داشت. مذاکرات تا حدی پررنگ و صنعت نفت ایران تا حدی برای خواستگاران خارجی خود جذابیت داشت که حتی در بیست و سومین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی که اردیبهشت‌ماه سال جاری برگزار شد، شاهد حضور گسترده بسیاری از این شرکت‌های خارجی بودیم. یکی از سالن‌های نمایشگاه میزبان غرفه‌های شرکت‌هایی مانند توتال، OMV و… بود.
نخستین سنگ برای خروج غول‌های نفتی
البته در نخستین روز این نمایشگاه، آمریکا از برجام خارج شد و بلافاصله صنعت نفت ایران را تحریم کرد. در این راستا ترامپ همه کشورها را تهدید کرد که اگر تعاملات نفتی خود با ایران را ادامه دهند، تحریم خواهند شد و همین تصمیم او نخستین سنگ برای خروج غول‌های نفتی از صنعت نفت ایران را بنا نهاد و شرکت‌های مذکور در سکوت، یکی پس از دیگری بازار نفت ایران را ترک کردند و تقریباً همه مذاکرات نیمه‌کاره رها شدند.
در این راستا، روز گذشته غلامرضا منوچهری - معاون سابق توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت - به بررسی قراردادهای نهایی‌شده پس از برجام که به‌دلیل مشکلات پیش‌آمده به ثمر ننشستند، پرداخت و گفت که امضای این قراردادها، ٢٠٠ میلیارد دلار سرمایه به صنعت نفت تزریق می‌کرد.
قرارداد توسعه میدان بندر کرخه با OMV اتریش، چنگوله با DNV نروژ، آذر با اویک و گازپروم نفت، کیش با شل و فرزاد با ONGC بعد از برجام از نهایی شدند. مذاکرات توسعه آزادگان با سه کنسرسیوم پیش می‌رفت و حضور توتال و سی‌ان‌پی‌سی با همکاری شریک ایرانی در این میدان قوت گرفته بود که متوقف شد. مذاکرات یادآوران هم با شل وساینوپک جلو می‌رفت. برای توسعه لایه نفتی و آب تیمور هم با مرسک مذاکراتی داشتیم که فعلاً همه آن‌ها عقب کشیده‌اند.