بی‌شک یکی از مهم‌ترین و داغ‌ترین موضوعات سال ۱۳۹۷ که آخرین ماه خود را می‌گذراند، نوسانات نرخ دلار است. نوساناتی که هنوز مشخص نیست در سال آینده نیز ادامه پیدا می‌کند یا بانک مرکزی و دولت می‌توانند همانند نیمه دوم امسال آن را کنترل کنند.
قیمت دلار امسال نوسانات نامنظمی را تجربه کرد و در نیمه نخست سال عمدتاً افزایشی بود، اما در نیمه دوم سال سیاست‌های ارزی دولت این نوسانات را تا حدی کنترل کرد.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی چندی پیش در مجمع سالیانه بانک مرکزی با اشاره به حضور هفت ماهه خود در بانک مرکزی، اظهار کرد: زمانی که این مسئولیت را برعهده گرفتم، دلار ۱۱ هزار و ۶۰۰ تومان بود و بعد از دو مرحله اجرای سخت‌ترین تحریم‌ها در مرداد و آبان‌ماه، در شرایطی هستیم که قیمت دلار در بازار ارز نسبت به آن زمان حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد رشد کرده است.
پس از این اظهارات بر آن شدیم تا روند تغییرات نرخ دلار در یک سال گذشته را مورد بررسی قرار دهیم.
نرخ دلار در اسفندماه سال گذشته در کانال ۴۰۰۰ تومان قرار داشت و نوسان آن بین ۴۴۰۰ تا ۴۸۰۰ تومان بود، اما با شروع سال ۱۳۹۷ و تهدیدهای رئیس‌جمهور آمریکا به خروج از برجام و تشدید تنش‌ها میان این دو کشور، قیمت دلار از ابتدای سال جاری رو به افزایش رفت.
در همین راستا، دولت از ۲۰ فروردین سال جاری نرخ ارز را یکسان و آن را ۴۲۰۰ تومان تعیین کرد تا بتواند روند افزایش نرخ ارز را کنترل کند، اما این سیاست نه تنها تأثیرگذار نبود، بلکه در ادامه مشکلات زیادی را ایجاد کرد که خود باعث افزایش نرخ ارز شد. دلار در ادامه روند صعودی خود در نیمه اردیبهشت ماه سال جاری به بیش از ۶۰۰۰ هزار تومان رسید تا زنگ خطر افزایش لجام‌گسیخته قیمت این ارز برای کشور به صدا درآید.
با تداوم روند افزایشی نرخ دلار، تقاضا نیز به یکباره زیاد شد و مردم برای خرید ارز به سمت بازار آزار هجوم آوردند و همین امر سبب شد که دلار با سرعت بیشتری گران شود؛ به طوریکه در پایان تیر ماه سال جاری قیمت ۸۰۰۰ تومان را هم رد و به سمت پنج رقمی شدن حرکت کرد.
در همین زمان بود که دولت ترجیچ داد برای تغییرات سیاست‌های ارزی و وارد کردن شوک به بازار ارز، رئیس‌کل بانک مرکزی را تغییر داده و سیاست‌های جدیدی را برای کنترل نرخ ارز به کار گیرد. به این ترتیب حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در سومین روز ماه مرداد عبدالناصر همتی را به عنوان رئیس‌کل جدید بانک مرکزی منصوب کرد.
روزی که همتی سکان هدایت بانک مرکزی را در اختیار گرفت، نرخ فروش دلار در بازار آزاد بین ۹۳۰۰ تا ۹۵۰۰ تومان در نوسان بود.
تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی نیز با وجود ایجاد شوک روانی نتوانست بر دور نخست تحریم‌های آمریکا علیه ایران غلبه کند و قیمت دلار به روند افزایشی خود ادامه داد و در دهمین روز مردادماه قیمت آن به حدود ۱۱ هزار تومان رسید.
با اعلام بسته ارزی دولت در نیمه مرداد ماه، نرخ دلار در بازار آزاد کمی شکسته شد و به کانال ۹۰۰۰ تومان بازگشت، اما اثرات این بسته ارزی چندان پایدار نبود و دلار بار دیگر صعودی شد و در انتهای مردادماه ۱۰ هزار و ۶۰۰ تومان در بازار آزاد معامله شد.
شهریور و روزهای ابتدایی مهرماه اوج افزایش قیمت دلار بود؛ تا جایی که در نیمه شهریور ماه قیمت دلار به ۱۳ هزار و ۲۰۰ تومان و در پایان همین ماه به ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان رسید. با این حال چهارم مهرماه بود که دلار در قله قیمتی خود قرار گرفت و از مرز ۱۹ هزار تومان نیز گذشت.
در این زمان پیش‌بینی‌های مختلفی از قیمت دلار وجود داشت و برخی ارقام ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان را برای دلار مطرح می‌کردند، اما این افزایش نرخ به یکباره کاهشی شد و از هفتم مهرماه روند نزولی قیمت ارز آغاز شد؛ به طوریکه پس از گذشت چند روز قیمت دلار حتی به حدود ۱۰ هزار تومان نیز رسید.
۱۵ مهرماه دلار بار دیگر در کانال ۱۳ هزار تومان قرار گرفت، اما همزمان با جلسه علنی مجلس در مورد لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با تأمین مالی تروریسم (CFT) و چراغ سبز مجلس برای تحکیم روابط مالی با کشورهای عضو این کنوانسیون، دلار بار دیگر به کانال ۱۰۰۰ تومان بازگشت.
این کاهش قیمت بار دیگر ادامه یافت و در ماه‌های اخیر ثبات نسبی دوباره به بازار ارز بازگشت و قیمت دلار در طول چند ماه بین نرخ‌های ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان باقی ماند. حتی بخش دوم تحریم‌های آمریکا در روز ۱۳ آبان نیز نتوانست قیمت دلار را افزایش دهد و بازار را بهم بزند.
اما در هفته‌های اخیر و به عبارت دیگر از نیمه بهمن ماه دلار دوباره صعودی شد و به بیش از ۱۳ هزار تومان رسید.
قیمت فروش دلار در روز سه‌شنبه هفتم اسفند و همزمان با مجمع سالیانه بانک مرکزی در این صرافی‌ها ۱۳ هزار و ۳۰۰ تومان بود و به این ترتیب قیمت دلار از زمان حضور همتی در بانک مرکزی یعنی از سوم مردادماه که ۹۵۰۰ تومان بوده تا روز مجمع ۴۰ درصد افزایش قیمت داشته است. حال آن‌که رئیس‌کل بانک مرکزی افزایش قیمت دلار در دوره حضور خود در بانک مرکزی را ۱۲ درصد اعلام کرده بود و در این میان نیز قیمت ارز در روزهایی حتی به حدود ۲۰ هزار تومان نیز رسیده است.
از سوی دیگر قیمت دلار از اسفندماه سال گذشته که ۴۴۰۰ تومان بوده تا امروز که قیمت دلار ۱۳ هزار و ۴۵۰ تومان اعلام شده، بیش از ۹۰۰۰ تومان بیشتر شده و رشد آن نیز بیش از ۲۰۰ درصد بوده است.
با این حال مهم‌تر از تغییرات قیمتی در سال جاری، وضعیت قیمت ارز در سال آینده خواهد بود که شاید در کوتاه‌مدت تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره پالرمو بتواند تأثیر مشخصی بر قیمت‌ها داشته باشد.