رشد 50 درصدی شدت مصرف انرژی ایران در 30 سال گذشته

با وجود تلاش‌های جهانی برای کاهش شدت مصرف انرژی اما در دهه‌های اخیر شدت انرژی در اقتصاد ایران همواره رو به افزایش بوده است و افزایش شدت انرژی اغلب ناشی از تغییر کارایی بوده است. همچنین متغیرهای درآمد (تولید ناخالص داخلی)، سرمایه سرانه نیروی کار و شهرنشینی مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر شدت انرژی و اجزای آن هستند.

بر اساس گفته برخی کارشناسان انرژی، تلاش برای بهینه سازی مصرف انرژی موجب دقیق شدن روی مساعدت آن به تولید و در نتیجه ورود آن به تابع تولید شده است. به نظر می رسد در این نگاه انرژی به عنوان یک نهاده تولیدی همانند دیگر عوامل مورد توجه است.

حال آنکه مطالعات تجربی حاکی از سپردن وظایف و کارکردهای دیگر بویژه در کشورهای در حال توسعه به انرژی است به نحوی که این کارکردها موجب شده است به شدت انرژی کمتر اهمیت داده شود. این کارکردها بیشتر در اقتصادهای در حال توسعه مورد توجه بوده در حالی که در اقتصادهای مبتنی بر بازار آزاد کاهش شدت استفاده از انرژی همواره حایز اهمیت بوده است به گونه‌ای که در دوره 2007-1997 شدت انرژی در کشورهای صنعتی و کشورهای عضو OECD بیش از 14 درصد کاهش نشان می‌دهد.

کاهش شدت انرژی در حالی رخ می­دهد که نقش مثبت انرژی در رشد اقتصادی در میان کشورهای گروه OECD مانند آمریکا ، کره جنوبی، ایتالیا، آلمان، فرانسه، ترکیه و ژاپن ، ترکیه ، یونان و گروه کشورهای تاز صنعتی شده عضو OECD مشاهده می شود. به این معنی که در این کشورها کاهش شدت استفاده از انرژی با کاهش تولید همراه نبوده است.

برخلاف کشورهای توسعه یافته و صنعتی در میان کشورهای در حال توسعه برای مصرف انرژی، برخی اهداف دیگر مانند حمایت از تولید داخلی در مقابل رقابت خارجی، افزایش اشتغال و تولید و افزایش دسترسی گروه های فقیر به کالاهای مدرن مصرف­ کننده انرژی نیز تعریف شده است که این اهداف از طریق توزیع ارزان انرژی تعقیب شده است.

میزان مصرف انرژی ایران در دوره 91-1346 سالانه 3،7 درصد رشد داشته (وزارت نیرو، 1391) این در حالی است که در این مدت تولید ناخالص داخلی ایران به طور متوسط سالانه حدود 2،3 درصد رشد یافته است. این به معنی افزایش شدت انرژی در اقتصاد ایران است.

بر اساس گزارش و آمارهای وزارت نیرو،کشورهای جهان از سال 1990 به این طرف به طور میانگین شدن انرژی یا همان میزان انرژی بکار رفته برای خلق هر دلار کالا و خدمات را مستمرا کاهش داده اند اما شدت مصرف انرژی در کشور از همان تاریخ تاکنون 50 درصد افزایش یافته است.

بنابراین گزارش،ایران برای تولید هر واحد کالا و خدمات به طور متوسط 40 درصد بیشتر از سایر کشورها انرژی مصرف می کند.

بر اساس گزارش پایگاه اطلاعاتی سازمان ملل در سال 2011، متوسط میزان انرژی مصرفی به ازای 1000 دلار تولید در ایران 176 کیلوگرم معادل نفت خام است در حالی که در بسیاری از کشورهای صنعتی این رقم کمتر از 100 کیلوگرم معادل نفت خام است.

مصرف انرژی بخش خانگی در ایران به ازاء هر متر مربع از همه کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی بیشتر است.دلیل اصلی این موضوع ارزان بودن انرژی در ایران و عدم رعایت مقررات ملی ساختمان بویژه در موضوع عایق بندی ساختمانها است.

* شدت انرژی در ایران 2 برابر متوسط جهانی است

پیام باقری نایب رئیس سندیکای صنعت برق در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در خصوص بالا بودن شدت انرژی در ایران گفت: شدت انرژی رابطه مستقیمی با مصرف دارد به طوریکه متوسط رشد تقاضای مصرف انرژی 5 تا 7 درصد بوده است.

وی با اشاره به اینکه شدت انرژی در ایران 2 برابر متوسط جهانی است اظهار داشت: کشورهای OECD با ساختار پیشرفته اقتصادی مثل آمریکا و کانادا رشد شدت انرژی خود را بر روی یک درصد نگه داشته اند و حتی برخی کشورهای اسکاندیناوی شدت انرژی خود را به صفر رسانده اند بنابراین باید دولت و وزارت نیرو هم به سمت عرضه و هم به سمت تقاضا توجه ویژه ای داشته باشد.

باقری خاطر نشان کرد:در بخش تقاضا که مصارف خانگی،صنعتی و کشاورزی محسوب می شود می توان با مدیریت مصرف میزان مصرف را کنترل کرد.

نایب رئیس سندیکای صنعت برق ایران ادامه داد: در بخش فرهنگی و بخش زیرساختی نیز می توان این شدت انرژی را کنترل کرد که می توان با نصب کنتورهای هوشمند که متاسفانه فراگیر هم نشده می توانیم مصرف انرژی را کنترل کنیم.

وی افزود: پس در بخش عرضه دولت و وزارت نیرو کارهای اساسی نیاز است که سرمایه گذاری لازم در کاهش تلفات و بالا بردن راندمان نیروگاهها انجام دهد.

به گفته وی، تلفات انرژی در ایران در حال حاضر 11 درصد است در حالیکه متوسط دنیا 5 درصد است.

وی تاکید کرد: به هر سوی شدت مصرف انرژی در ایران بالاست که دلیل اصلی آن ارزان بودن انرژی در ایران است و در آمارها و بررسی های صورت گرفته متوجه می شویم که برای تولید هر واحد کالا و خدمات به طور متوسط 30 تا 40 درصد بیشتر از سایر کشورها انرژی مصرف می شود.

*استفاده از تکنولوژیهای قدیمی برای تولید کالا و خدمات دلیلی بر بالا بودن شدت مصرف انرژی

محمد علی وحدتی رئیس سندیکای شرکت های تولیدکننده برق در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در پاسخ به این سئوال که چرا در ایران برای تولید هر واحد کالا و خدمات به طور متوسط 40 درصد بیشتر از سایر کشورها انرژی مصرف می شود گفت: این آمار اعلام شده شاید تا حدودی درست نباشد و شاید یک ادعا باشد و اعلام 40 درصد مصرف انرژی بیشتر برای تولید کالا و خدمات حرف ساده ای نیست.

وی افزود: اما این موضوع می تواند به دلیل استفاده از تکنولوژیهای قدیمی و فرسوده برای تولید کالا و خدمات هم باشد چرا که ارزان بودن انرژی در کشور باعث می شود تولیدکنندگان به سمت ورود و استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا که مصرف انرژی کمتری هم دارد نروند.

وحدتی خاطر نشان کرد: وقتی برق و انرژی در ایران ارزان است دارندگان کارخانه ها و تولیدکنندگان به دلیل ارزان بودن برق و انرژی چندان رغبتی برای خرید تکنولوژی و دستگاههای روز دنیا ندارند.

به گفته وی، ارزان بودن انرژی در ایران باعث شده تا برخی تولیدات در کشورهای اروپایی مثل آلمان که انرژی بری زیادی دارد مثل ذوب آهن و تولید فلزات وارد ایران شود.

وحدتی تاکید کرد: حتی کار به جایی رسیده است که ارزان بودن انرژی باعث شده تا از کشور هند نیر دستگاههای تولید کالا وارد ایران شده و نصب شود.