ایران خودرو و سایپا به بخش خصوصی واگذار می شود؟

چند وقتی است که دوباره تب واگذاری دو شرکت بزرگ خودروسازی ایران‌ خودرو و سایپا داغ شده اما این بار قضیه جدی‌تر و متفاوت‌تر نسبت به دفعات قبل است. چراکه مصوبه سران قوا و عزم به ظاهر جدی دولت در واگذاری آن‌ها حساسیت‌ها را بار دیگر به مسئله واگذاری این دو غول صنعت و تجربه شکست خصوصی‌سازی در دهه اخیر برانگیخته است.

یکی از محوری‌ترین مواردی که در بحث خصوصی‌سازی مطرح است و در اصل 44 هم به صراحت به آن اشاره شده، مسئله انحصار شرکت‌ها و نسبت آنها با واگذاری به بخش خصوصی است. انحصارگری و تبعاتی که به دنبال خود به بار می‌آورد همیشه یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی سیاست‌گذاران بوده و هست. از آنجا که دو شرکت بزرگ خودروسازی یعنی ایران‌ خودرو و سایپا چند دهه است که بزرگترین سهم از بازار را در اختیار خود قرار داده اند، باید گفت واگذاریشان در صورتی که با نوعی «انحصار مطلق» از جانب آنها در بازار مواجه هستیم، نه‌ تنها کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد، بلکه می‌تواند چالش‌های توسعه صنعتی ایران را بیش از پیش کند.

نکته جالب آنجاست که این دو شرکت بزرگ حتی با یکدیگر هم رقابتی ندارند و به نوعی با تقسیم بازار بین خودشان، عملاً یک انحصار مطلق را به نفع خود رقم زده‌اند. به واقع هر کدام یک بخشی از طبقه درآمدی مردم را پوشش می‌دهند و با این ترفند، بازار خود را از یکدیگر جدا کرده‌اند. اما با این حال در بازار خودرو ایران تنها این دو خودروساز در مجموع حدود 90 درصد از سهم بازار را در اختیار دارند و سایر بازار میان خودروسازان بسیار کوچک داخلی و خودروهای وارداتی تقسیم شده است.

این در حالی است که در دیگر کشورها وضع کاملا متفاوت است. در چین بیش از 20 تولید کننده اصلی حضور دارند و فشار رقابت در این کشور به حدی بالاست که خودروسازان معروفی نظیر فورد، کیا، نیسان، بی ام و، مزدا و هوندا نتوانسته‌اند سهمی بیش از 5 درصد را برای خود کسب کنند. شرکت‌هایی که در بازار هند حضور دارند و سهم بازار بالای 7 درصد را به خود اختصاص داده‌اند همگی دارای کارخانه تولیدی در هند هستند. در برزیل حداقل 4 خودروساز با سهم بازار حداقل 10 درصد در بازار بزرگ برزیل حضور دارند. در دیگر کشورها نیز کم و بیش وضع به همین شکل است.

لذا باید توجه کرد خصوصی‌سازی درحالی که صنعت و بازار خودروسازی ایران با چنین وضعیتی مواجه است، یکاشتباه راهبردی به شمار می‌رود. به خصوص زمانی که بحث به صنعت خودرو می‌رسد اهمیت آن دوچندان می‌شود. چراکه این صنعت ارتباط مستقیمی با رفاه و معیشت عموم مردم دارد و هر تکانه‌ای در قیمت، کیفیت و اساسا انگیزه تولید و سود بنگاه، زندگی تمام مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

آنطور که از تجربه موفق خصوصی‌سازی در کشورهای موفق بر می‌آید، خصوصی‌سازی باید در جهت رقابتی‌سازی و کارامد شدن بازار و صنعت باشد و اگر این مسئله مغفول واقع شود، گاهی پیامدهای آن تا مدت‌ها دامن‌گیرد کشور می‌شود. همچنین گزارش‌های متعددی از نهادهای بین‌المللی همانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی وجود دارد که با مطالعه علت خصوصی‌سازی در کشورهای در حال توسعه، سیاست‌گذاران را از تبدیل انحصارهای دولتی به انحصار خصوصی در فرایند واگذاری پرهیز داده اند و به تجربه دردناک دیگر کشورها که بدون توجه به این مسئله دست به خصوصی‌سازی زده‌اند، اشاره شده است.

بنابراین باید توجه شود که خصوصی‌سازی ایران‌ خودرو اگر عملا واگذاری انحصار دولتی به انحصار خصوصی باشد، وضع بازار و صنعت از حالت فعلی بدتر هم خواهد شد و مشخص نیست که تصمیم‌گیران این امر برای آن چه تدبیری اندیشیده‌اند.

انتهای پیام/