جمعیت فعال و جمعیت غیرفعال دو شاخص مهم بازار کار هستند که نرخ بیکاری و نسبت اشتغال نیز متاثر از این دو شاخص مهم تغییر می‌کنند.
اما جمعیت فعال و غیرفعال چه گروهی از افراد هستند؟ شاخص «جمعیت فعال» به مجموعه گروه بیکاران و شاغلان اطلاق می‌شود، یعنی تمام جمعیت ۳ میلیون نفری بیکار و حدود ۲۴ میلیون نفری شاغل کشور تحت عنوان «جمعیت فعال» شناخته می شوند.
«جمعیت غیرفعال» اما به گروهی از جامعه گفته می شود که نه شاغل هستند و نه تمایلی برای ورود به بازار کار دارند. دانشجویان و افراد در حال آموزش، زنان خانه دار و افراد دارای درآمد از محل های «غیرکاری» بخش مهمی از جمعیت غیرفعال را به خود اختصاص می‌دهند.
در بررسی وضعیت بازار هر کشوری، افزایش جمعیت فعال (گروه بیکاران یا شاغلان) حتی اگر این رشد به جمعیت بیکار کشور اضافه کند، یک سیگنال مثبت به اقتصاد است چراکه رشد جمعیت فعال نشان دهنده تمایل افراد برای ورود به بازار کار و افزایش اشتغال در کشور است.
در مقابل، افزایش جمعیت غیرفعال به معنای کاهش تمایل افراد برای ورود به بازار کار است. به عبارتی رشد جمعیت این گروه از جامعه نشان می‌دهد میزان تمایل به فعالیت های اقتصاد و شاغل شدن در کشور کم شده است.
۴۶۴ هزار نفر به جمعیت غیرفعال افزوده شد
برآیند آخرین آمار از وضعیت جمعیت فعال و غیرفعال نشان می‌دهد، به رغم رشد جمعیت فعال طی چند سال اخیر اما در سال گذشته ۴۶۴ هزار نفر به جمعیت غیرفعال کشور اضافه شد. جمعیت غیرفعال کشور که در سال ۹۶ تعداد ۳۹ میلیون و ۳۳۷ هزار نفر بود، در سال ۹۷ به ۳۹ میلیون و ۸۰۱ هزار نفر افزایش یافت.
البته در سال گذشته به جمعیت فعال کشور نیز ۴۸۵ هزار نفر افزوده شده است، اما سیاست گذاری بازار کار باید به گونه ای باشد که جمعیت غیرفعال کشور روند کاهشی داشته باشد.
بیشتر جمعیت غیرفعال کشور را زنان خانه دار تشکیل می دهند و بخشی از افراد این گروه را افراد محصل در بر می گیرند.
اما بخشی از افراد در گروه جمعیت غیرفعال، هر چند که در گروه شاغلان قرار ندارند اما دارای درآمد هستند. این گروه از افراد تحت عنوان «افراد دارای درآمد بدون کار» شناخته می شوند.
آمار بیش از یک دهه اخیر از سال ۱۳۸۴ نشان می‌دهد که جمعیت افراد دارای درآمد بدون شغل از ۳ میلیون و ۲۶ هزار نفر در سال ۸۴ به ۵ میلیون و ۱۱۲ هزار نفر در سال ۹۶ رسیده است که حاکی از رشد ۲ میلیون و ۸۶ هزار نفری دارد.
افزایش قابل توجه «جمعیت دارای درآمد بدون شغل» یکی از پدیده‌های بازار کشور در سال‌های اخیر است و مقوله ای قابل تامل برای بازار کار محسوب می شود.