اگر حذف صفر از پول ملی برای تورم نیست، برای چیست؟!

هیات دولت سرانجام در جلسه چهارشنبه (۹ مرداد) به ریاست حسن روحانی، لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر را به تصویب رساند.

سخنگوی دولت درباره این طرح فراگیر اقتصادی که مستلزم تغییرات اساسی در سازوکار حسابداری پولی کشور است گفته که جزئیات این لایحه در جلسات آتی دولت بررسی می‌شود و سعی می‌کنیم لایحه را با دوفوریت به مجلس ارسال کنیم.

در صورت تصویب این طرح هر ۱۰ هزار ریالی یک تومان جدید خواهد بود. در این حالت ۵۰۰ هزار ریال ۵۰ تومان، ۲۰۰ هزار ریال ۲۰ تومان، ۱۰ هزار ریال یک تومان و ۵۰ هزار ریال پنج تومان جدید در واحد پول ملی ایران می‌شود. البته این موضوع باید برای نهایی شدن در مجلس نیز به تصویب برسد و پس از آن در دستور کار قرار گیرد.

حل معضل شمارش از اهداف طرح جدید

در همین حال بر اساس آن چیزی که پایگاه اطلاع رسانی دفتر هیات دولت، از اهداف تصمیم جدید دولت گفته است، این تصمیم با هدف حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت نقد در تبادلات پولی داخلی، هماهنگی با آنچه در فرهنگ و عرف جامعه درباره واحد پول ملی رواج یافته، اتخاذ شده است.

همچنین کاهش هزینه چاپ و نشر اسکناس و سکوک و نیز رفع مشکلاتی از قبیل استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره، معضلات شمارش و حمل حجم بالای اسکناس و سکه و خارج شدن مسکوکات از چرخه مبادلات اقتصادی کشور، از دیگر اهداف لایحه حذف چهار صفر از واحد پولی عنوان شده است.

موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

اما این طرح اقتصادی جدی دولت موافقان و مخالفانی داشته که عمدتا به تبعات، هزینه‌ها و الزامات اجرای این طرح توجه داشته‌اند. شاید بتوان مهمترین و اصلی‌ترین این تردیدها را در اعمال حذف چهار صفر از پول ملی بدون توجه به دیگر شاخص‌های کلان اقتصادی خلاصه کرد. اقتصادبلدها معتقدند که حذف صفرها از پول ملی بدون همراهی اصلاحات اساسی اقتصادی مانند اصلاحات بانکی امری بی‌نتیجه خواهد بود.

به طور کلی موافقان حذف صفر از پول ملی معتقدند درشت بودن اعداد و ارقام ریالی در مبادلات تجاری، اعتمادسازی اقتصادی، هویت‌ دادن به واحد پولی و تقویت ملاحظات روانی مهمترین مقوله‌هایی هستند که اقتصاددان‌های موافق طرح جدید روی آن تاکید کرده اند.

حذف صفر از پول ملی می‌تواند نتایج مثبتی حتی در کوتاه‌مدت داشته باشد

در این باره یکی از اعضای اتاق بازرگانی تهران معتقد است حذف صفر از پول ملی می‌تواند نتایج مثبتی حتی در کوتاه‌مدت داشته باشد؛ یکی از نتایج این طرح تسهیل محاسبات در سطح کلان است.

عباس آرگون معتقد است که با توجه به تورم قابل توجهی که اقتصاد ایران در طول سال‌ها و دهه‌های گذشته با آن روبرو بوده، اعداد و ارقام در قراردادهای تجاری و بانکی به شدت بالا رفته و همین مسئله محاسبات را در سطوح کلان دشوار کرده که با حذف صفر می‌توان بخشی از این دغدغه‌ها را مدیریت کرد.

اصلاح پولی اقدام روبنایی برای حذف آثار تورم است

ولی نادی قمی به عنوان یک کارشناس بازار سرمایه نیز به عنوان موافق اجرای طرح حذف صفرها از واحد پولی، در گفت‌وگویی با ایسنا، درپاسخ به اینکه براساس متون علمی، اصلاح پولی در چه صورت انجام می‌شود؟ اظهار کرد: وقتی که نظام مبادلات پولی ناکارآمد می‌شود و اعداد و ارقام پولی اعتبار خود را نزد عموم مردم از دست می‌دهد (مقایسه ارزش پول‌شان با ارزش ارزهای خارجی)، دولت‌ها برای حفظ غرور ملی، افزایش اعتبارشان نزد عموم و جلوگیری از تبدیل پول ملی به ارزهای خارجی اقدام به اصلاح پولی (Currency reform یا Monetary reform ) می‌کنند. در واقع از جمله اقدامات روبنایی برای حذف آثار تورم از روی ارزش پول ملی، اصلاح پولی است.

حذف صفرها می‌تواند تبعات تورمی داشته باشد!

با این حال لایحه جدید دولت مخالفانی جدی هم در بین اقتصاددانان دارد به طوری که برخی از آنها همچون امیرحسین خالقی حتی اعتقاد دارند که حذف صفرها ممکن است تبعات تورمی هم با خود داشته باشد. این اقتصاددان در گفت‌وگو با ایسنا می گوید بر اساس این تغییر و تحولات در واحد پول ملی، سیستم‌های حسابداری نیز باید تغییر و تحولاتی را انجام دهند که این عملیات خود هزینه‌زا خواهد بود.

این اقتصاددان به یک ابهام دیگر در سازوکارهای حسابداری هم اشاره کرد و گفت:‌ بعضی از قیمت گذاری‌ها در حوزه سهام کمتر از چهار عدد است. برای مثال یک سهم ممکن است ۸۷۰ ریال ارزش داشته باشد که این با توجه به تصمیم جدید دولت باید به سمت بالا گرد شود که همین خود می‌تواند برخی هزینه‌ها را در اقتصاد بیشتر کند.

بدون اصلاحات ساختاری حذف صفر بی‌فایده است

از سوی دیگر شاید بتوان گفت بسیاری از اقتصاددان‌ها همچون عبدالله مشکانی، هوشنگ شجری، قدرت‌الله امام‌وردیو حسین وکیلی در مخالفت با طرح حذف چهار صفر از پول ملی روی یک نکته متفق القول هستند و آن اینکه این طرح بدون انجام دیگر اصلاحات ساختاری اقتصادی نمی‌تواند به اهداف اصلاحی خود مانند کنترل تورم یا دکاهش مشکلات پولی و اقتصادی بینجامد.

رئیس کل بانک مرکزی: حذف صفر بر رشد تورم تاثیری ندارد

علی‌رغم همه احتمالات درباره دلایل و اهداف ضدتورمی حذف صفرها، هم سخنگوی دولت و هم رئیس کل بانک مرکزی رسما گفته‌اند که طرح جدید دولت برای حذف صفرها اساسا برای مقابله با تورم طراحی نشده است. رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه حذف چهار صفر از پول ملی بر خلاف نظر برخی کارشناسان هزینه‌ای به دنبال ندارد، بر ضرورت اصلاح رابطه ظاهری ریال با ارزهای خارجی تاکید کرد.

عبدالناصر همتی درباره برخی اظهار نظرها مبنی بر اینکه حذف چهار صفر روی تورم و رشد اقتصادی اثرگذار نیست، گفت: ما هم می‌گوییم این کار بر رشد تورم تاثیری ندارد و اولویت اول ما هم نیست اما جزء کارهای ماست. ما اصلاح ساختار بانکی را شروع کردیم،‌ روش و عملیات سیاست‌های پولی را عوض کردیم، بانک‌های وابسته به نیروهای مسلح را ادغام می‌کنیم و در بخش ارز هم کارهای مهمی در دست انجام داریم که از جمله آن کنترل واردات و بهینه کردن تخصیص ارز است.

رئیس کل بانک مرکزی همچنین با بیان اینکه ما می‌خواهیم آنچه بین مردم رایج است را عملیاتی کنیم گفته است که در حال حاضر ریال در زندگی روزمره مردم جایگاهی ندارد و واحد تومان مهم است؛ دولت هم تصمیم گرفت به آنچه رایج است پاسخ بدهد. البته با حذف چهار صفر ریال جدید را به عنوان زیرمجموعه تومان خواهیم داشت و هر تومان به ۱۰۰ ریال تبدیل می‌شود که جزء پول ملی جدید خواهد بود.

سخنگوی دولت: حذف چهار صفر ارتباطی با تورم و قدرت خرید ندارد

پیش از همتی هم علی ربیعی -سخنگوی دولت- هم با تاکید بر اینکه حذف چهار صفر از پول ملی ارتباطی با تورم و قدرت خرید ندارد، گفت که با اجرای این طرح صرفا به دنبال افزایش کارایی پول ملی هستیم.

بر این اساس اگر قرار باشد طرح حذف چهار صفر از واحد پولی واقعا بدون توجه به تورم و طبق گفته ربیعی به قید دو فوریت به مجلس ارسال شود جای این پرسش وجود دارد که در شرایط فعلی اقتصادی که نرخ تورم عدد ۴۰ درصد را هم فتح کرده و کشور تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار دارد چرا باید لایحه‌ای با قید دو فوریت به مجلس ارسال شود که یکی از اهداف اصلی‌اش به گفته سخنگوی دولت حفظ حیثیت ظاهری پول ملی است؟ آن هم در شرایطی که لوایح مهم و بنیادین اقتصادی مانند مالیات بر عایدی سرمایه حتی فرصت بررسی در مجلس را هم پیدا نکردند.

هرچند ممکن است کل ایده حذف صفرها از پول ملی یک عملیات روانی‌ - رسانه‌ای برای سلب قدرت مقایسه شهروندان از تغییرات قیمتی باشد. در این صورت حتی با احتمال موفقیت طرح حذف صفرها در کنترل جنبه‌های روانی مرتبط با تورم این طرح نمی تواند پایداری چندانی داشته باشد چرا که به دلیل عدم حل ریشه‌های مشکلات، پیامدهای آنها دوباره سربلند کرده و چه بسا بعد از مدتی صفرها هم به جای خود برگردند. بر اساس نظر کارشناسان ارائه طرح‌هایی مانند حذف صفر از پول ملی باید در شرایط ثبات اقتصادی انجام شوند در غیر این صورت جز اتلاف وقت مجلس و هزینه‌های جانبی، فایده دیگری ندارد.

حذف صفر تجربه‌ای جهانی است

به گزارش ایسنا، حذف صفر از واحدهای پولی، موضوع جدیدی نیست و پیش از این ۱۹ کشور از برزیل گرفته تا هلند و ترکیه آن را انجام داده‌اند. تجربه این کشورها نشان‌دهنده موفقیت در برخی از آنها و شکست در برخی دیگر است. در این بین در برخی کشورها صفرها از پول‌های ملی چندین بار حذف شدند؛ همچون برزیل که در شش مرحله ۱۸ صفر حذف کرد و در برخی از کشورها نیز این اقدام با اصلاحات ساختاری اقتصادی دیگر جواب داد که این مدل مشابهت بیشتری با شرایط اقتصادی ایران دارد.

حذف صفرها از واحد پولی نخستین بار بعد از جنگ جهانی دوم و در کشور آلمان به اجرا درآمد. علت این تصمیم هم تورم وحشتناکی بود که این کشور بعد از جنگ تجربه کرد. بعد از این برخی دیگر از کشورها هم تجربه آلمان را تکرار کردند اما همه آن تجربه‌ها موفق نبود.

بعد از آن هم این طرح در بسیاری از کشورهای دیگر انجام شد؛ به طوری که در طول ۵۰ سال گذشته ۱۹ کشور اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کردند. صفرها در آرژانتین تاکنون چهار مرتبه، در روسیه، اوکراین، لهستان و بلژیک سه مرتبه و در ترکیه، کره جنوبی و غنا یک مرتبه برداشته شده‌اند.