روز گذشته ساعت ۱۵:۲۵ دقیقه، زلزله‌ای به بزرگی ۴.۳ ریشتر استان آذربایجان شرقی و شهر را تبریز را لرزاند، این زلزله هیچ خسارتی به همراه نداشت اما به گفته کارشناسان می‌تواند هشداری برای آینده این شهر باشد، چراکه به نظر می‌رسد امکان وقوع زلزله در این شهر بسیار زیاد باشد.
در واقع شهر تبریز در محل تلاقی ۲ گسل شمال تبریز و آذرشهر ایجاد شده است و این مکان جغرافیایی می‌تواند عامل وقوع زلزله‌های خطرناکی در این شهر باشد.
مهدی زارع، زمین شناس و استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی، در این رابطه به خبرآنلاین توضیح داد: «تبریز محل تلاقی ۲ گسل فعال است که در محدوده شهر به هم رسیده‌اند. همین موضوع باعث شده است که این شهر بین ۲ بلندی قرار بگیرد و منطقه پرآب شود تا به نوعی در این شهر تمدن به وجود بیاید. ولی از این سویی این موضوع باعث لرزه‌خیز بودن این منطقه هم می‌شود. این موضوعی است که در بسیاری از مناطق لرزه‌خیز دنیا مثل شرق چین و کالیفرنیا وجود دارد.»
زلزله‌هایی که تبریز را ویران کردند
این موضوع باعث شده است که در گذشه هم این شهر با زلزله‌های قوی مواجه شود که پیامدهای مرگباری برای این شهر به همراه داشته باشد.
به طور کلی، تاکنون ۱۲ زلزله مهم در تبریز رخ داده‌اند که ۵ مورد آن ویران‌گر بودند. این زلزله‌ها در تاریخ‌های ۱۴۰۲، ۱۶۴۱، ۱۷۲۱، ۱۷۲۹ و ۱۷۸۰ به این شهر آسیب‌های زیادی وارد کردند.
زارع در این باره توضیح داد: «در این میان زلزله ۱۷۸۰ از همه سهمگین‌تر بود به طوری که این شهر کاملا ویران شد، بعضی می‌‍‌گویند بعد از این زلزله چیزی از تاریخ این این شهر باقی نمانده است به طوری که بعد از این زلزله مسجد کبود به طور کامل نابود شد. به طوری که در دوره قاجار اثری از بناها و معماری دوره ایلخانی، تیموری و صفویه در تبریز باقی نمانده بود.»
برآورد می‌شود که بزرگای همه این زلزله‌ها بین ۷ تا ۸ ریشتر بوده است.
«زلزله ۷ ریشتری در تبریز»؛ آینده‌ای که غیرقابل اجتناب است
از آن زلزله تا امروز ۲۳۹ سال گذشته است و خوشبختانه یا شاید هم متاسفانه هنوز هیچ زلزله‌ای شدیدی در شهر تبریز در اثر جنبایی گسل شمال تبریز رخ نداده است، موضوعی که شاید خطر وقوع خطر را در این شهر زیاد کند.
زارع در این باره توضیح داد: «در تاریخ در بازده سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۶۴۱ در تبریز زلزله رخ نداد و در فاصله ۱۵۰ ساله ۴ زلزله مهم این شهر را ویران کرد. حالا ۲۳۹ سال سکوت برقرار است، این از لحاظ زمین‌شناسی طبیعی است اما از لحاظ آماری وضعیت تغییر کرده است. به طور کلی تقریبا به طور متوسط و به لحاظ آماری هر ۲۰۰ سال یک زلزله با بزرگای ۷ در تبریز رخ داده و الان این زمان گذشته است.»
او افزود: «گذشته نشان دهنده آینده است و اتفاقی که در گذشته رخ داده در آینده هم رخ می‌دهد، پس وقوع این اتفاق در آینده بعید نیست.»
این وضعیت تبریز به شکلی با شرایط کنونی تهران شباهت دارد. گسل شمال تهران هر ۳ تا ۳ هزار ۲۰۰ سال زلزله‌ای با بزرگای ۷ به وجود آورده است، اما حالا گذشته این زمان نشان می‌دهد که تهران باید آماده وقوع زلزله خطرناکی باشد.»
توسعه‌ناپایدار، افزایش جمعیت و ...؛ عوامل آسیب‌پذیری تبریز
اما حالا شرایط با ۲۳۹ سال پیش تفاوت زیادی دارد، جمعیت این شهر به نزدیک ۲ میلیون نفر رسیده است، در حاشیه این شهر جمعیت زیادی زندگی می‌کنند و تبریز نسبت به زلزله آسیب‌پذیر است.
این موضوعی است که به گفته زارع می‌تواند شرایط را خطرناک کند، او در این باره توضیح داد: «عمده این ساختمان‌های حاشیه‌نشین فرسوده و ناپایدار است چراکه مردم این مناطق وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند. حتی وضعیت در محله‌های بخش متوسط جامعه مثل محله‌های ارم، محدوده بانک صادرات و نزدیکی فرودگاه تبریز مناسب نیست. مثلا در یک قسمت زیادی از کوی ولیعصر تبریز مسئله لرزش وجود دارد. شرایط این مناطق بدتر از دربند یا ولنجک تهران است چراکه خطر لغزش و خاک نرم هم در این محله‌ها وجود دارد.»
به گفته این استاد دانشگاه بخش زیادی از توسعه ناپایدار از دهه ۷۰ به بعد انجام شده است و در دهه ۸۰ به بعد این اتفاق با سرعت نامتوزانی رخ داد.»
از سویی مطالعاتی که زارع بعد از زلزله ورزقان در این شهر انجام دادند هم نشان می‌دهد که اطلاعات مردم شهر تبریز نسبت به زلزله بالا نیست. در این مطالعه از ۳۵۰ نفر از مسئولین و مردم شهر تبریز پرسش‌هایی نسبت به زلزله پرسیده شده بود و تنها ۲۰ تا ۴۰ درصد پاسخ‌ها واقع‌بینانه بوده‌اند.
او در این باره توضیح داد: «تبریز یکی شهرهای فرهنگی ایران با سرانه مطالعه بسیار بالاست به همین دلیل این نتایج هشداری برای تبریز و شهرهای دیگر ایران مخصوصا تهران است، شهرهایی که آمار مطالعه در آنها کمتر است.»
این‌ها همه مسائلی هستند که این شهر را در مقابل زلزله‌ای ۷ ریشتری با آسیب پذیری بالایی بزرگی مواجه می‌کند. زارع در این باره گفت: «این واقعیتی است که وجود دارد و با هیچ تکنولوژی‌ای هم نمی توان از رخ داد این زلزله جلوگیری کرد.»