روس ها در ازای جنگ چه چیز را از سوریه به غنیمت بردند؟

فایننشال تایمز در گزارشی درباره افزایش نقش روسیه در تقویت صنایع مختلف سوریه در دوره بعد از جنگ داخلی در این کشور می‌نویسد: «در نزدیکی یک کارخانه تولید کود در نزدیکی شهر حمص سوریه، چندین تن از نیروهای مسلح روسی در حال گشت زنی بوده و از یکی از عناصر کلیدی صنعت مهم کودهای فسفات در سوریه محافظت می‌کنند.

تصمیم ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه برای حمایت کردن از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در جنگ داخلی باعث تغییر سرنوشت ساز جریان این جنگ به نفع بشار اسد شد؛ حالا کارخانه مذکور در حمص نشان می‌دهد که مسکو در ازای این حمایتش دارد چه چیزی دریافت می‌کند: یک جای پای پرسود در یکی از صنایع کلیدی و راهبردی سوریه.

برآورد شده که سوریه یکی از بزرگترین ذخایر فسفات جهان را در اختیار دارد؛ ماده‌ای که برای تولید کودهای کشاورزی اهمیتی کلیدی دارد. اکنون شرکتی متعلق به گنادی تیمچنکو، یک الیگارش روسی و دوست صمیمی ولادیمیر پوتین، ظاهرا در حال تسلط یافتن هر چه بیشتر بر این صنعت در سوریه است.

یک رسانه دولتی سوریه در مارس ۲۰۱۸ گزارش کرد، مجلس خلق این کشور قرار است یک قرارداد را برای شرکت تیمچنکو موسوم به شرکت "استروی‌ترانس‌گاز لجستیک" تصویب کرده و به این شرکت اجازه اداره یک معدن فسفات در نزدیکی شهر پالمیرا را بدهد.

طبق چنین گزارش‌های مطبوعاتی، این شرکت همچنین مشغول شراکت با کمپانی دولتی جنرال فرتیلایزر در کارخانه حمص بوده و در سال جاری یک قرارداد برای اداره بندر طرطوس؛ جایی که از آنجا سنگ فسفات خام و کود با کشتی به خارج نقل و انتقال می‌یابند، به دست آورده است.

تجارت فسفات سوریه غیرقانونی نیست اما در فضایی غیرشفاف صورت می‌گیرد. برخی از فعالان صنعت و تجاری می‌گویند یکی از دلایل این غیرشفاف بودن این است که طبق مفاد قراردادهایی که از سوی رسانه‌های دولتی سوریه گزارش شده‌اند، میزانی از سود این منابع به دست حکومت بشار اسد می‌رسد.

ماده فسفات مشمول تحریم‌های آمریکا، اروپا و سازمان ملل علیه سوریه که به دیگر صنایع این کشور به ویژه صنعت نفت آن آسیب زده، نیست اما نگرانی از بابت امکان معامله با طرف‌های تحریم شده باعث می‌شود که شرکت‌های خارجی عمدتا از بابت صادرات سوریه نگرانی داشته باشند.

تیمچنکو و شرکت او از سوی آمریکا به ادعای "کمک ابزاری" به مقام‌های دولت روسیه بعد از تحولات مربوط به شبه جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴ هدف تحریم قرار گرفت. زمانی که سال گذشته میلادی فاش شد بر مبنای معامله‌ای با شرکت استروی‌ترانس‌گاز محموله‌های فسفات به یونان رسیده، این اتفاق پرسش‌هایی را در پارلمان اروپا به وجود آورد.

مدیران دیگر شرکت‌های فعال در حوزه فسفات گفتند، برای دور زدن مساله عدم تمایل طرف‌های دیگر به معامله با حکومت سوریه، تیم‌های آنها محموله‌های فسفات سوریه را برچسب "لبنانی" زدند در حالی که در لبنان اصلا معدن فسفات وجود ندارد.

ابعاد کامل این برچسب زنی‌های غیرواقعی مشخص نیستند اما اطلاعات اتحادیه اروپا نشان می‌دهند که در سال ۲۰۱۸ محموله‌های فسفاتی به ارزش دو میلیون یورو از لبنان وارد هلند شده است. منبعی که مسؤول ترخیص کالاها در مرز سوریه است، گفت، جریان منظمی از کامیون‌های حاوی محموله‌های فسفات از این مرز وارد لبنان می‌شوند.

یک سری اسناد متعلق به گمرک سوریه و لبنان که فایننشال تایمز مشاهده کرده، نشان می‌دهند که در ماه‌های ژوئن و مه گذشته، دو محموله حدودا ۶۰۰۰ تنی از کود فسفات از مبدا بندر طرابلس لبنان انتقال پیدا کرده‌اند. طبق اطلاعات سایت MarineTraffic.com اولین کشتی مربوط به این محموله به نام کشتی رئوف اچ بعدا در بندر نیا کاروالی یونان لنگر انداخته است.

اسناد و مدارک مربوط به کشتی دوم موسوم به کشتی Tenacity همچنین نشان می‌دهند که نیا کاروالی به عنوان بندر تخلیه محموله تعیین شده است.

یک سری افراد آگاه می‌گویند، صادرات فعلی فسفات سوریه از محل مواد انبار شده انجام می‌شوند و فعالیت‌های معدن‌کاوی جدیدی شروع نشده است. هر چند که شرکت استروی‌ترانس‌گاز حق بهره برداری از معدن فسفات سوریه را دارد اما هنوز مشخص نیست که آیا این شرکت عملا این معدن‌کاوی را شروع کرده یا خیر.

این شرکت ده‌ها قرارداد به دست آورده تا به موجب آنها به ایجاد زیرساخت‌های انرژی و اجرای پروژه‌های لجستیکی در روسیه و دیگر کشورهای هم‌پیمان و دارای روابط با آن بپردازد. تیمچنکو دوست پوتین و یار و همراه او در ورزش جودو است.

شرکت استروی‌ترانس‌گاز به فایننشال تایمز گفت: چیزی برای اظهارنظر کردن این شرکت وجود ندارد چون زیرمجموعه‌های این شرکت هیچ قراردادی در سوریه ندارند هر چند که در ماه آوریل رسانه دولتی سوریه گزارش کرد که بازوی مهندسی این شرکت یک قرارداد سرمایه گذاری ۴۹ ساله در بندر طرطوس به دست آورده است.

یک نماینده در دفتر دمشق این شرکت در ماه ژوئیه تایید کرد که کارکنان این دفتر هنوز برای استروی‌ترانس‌گاز فعالیت می‌کنند اما به درخواست برای اظهار نظر بیشتر پاسخ نداد. خود این شرکت نیز توضیح نداد که اگر قراردادی در سوریه ندارد چرا یکی از کارکنانش در دفتر دمشق حضور دارد.»