دلالان ارز چگونه به حاشیه رانده شدند؟
حالا حتی افزایش فشار تقاضا بر بازار ارز نیز مانع از قدرت نمایی دلالان شده است؛ بازار ارز همچنان در آرامش است.
در حالی سال ۹۸ به نیمه خود نزدیک شده که در طول مدت ۶ ماه گذشته تقریبا بازار ارز به یک ثباتی رسیده است؛ نکته‌ای که اخیرا رییس‌کل بانک مرکزی در یادداشت اینستاگرامی خود تایید کرد. به گفته عبدالناصر همتی، «با وجود تداوم فشار حداکثری، بازار ارز به روند باثبات خود ادامه می‌دهد و شرایط تحت کنترل و رصد است.»
وی در ادامه به سه عاملی که تقاضا برای ارز را تحت فشار قرار می‌دهد، اشاره کرد و متذکر شد: «طی کمتر از ۶ ماه نخست سال‌جاری بیش از ۱۶ میلیارد یورو برای کالاها و خدمات اساسی و ضروری کشور از طریق بانک مرکزی و سامانه نیما و سایر روش‌ها تعیین شده است. این روند به حول و مدد الهی ادامه خواهد داد.»
وی سپس عنوان کرد که «جدای از نیاز ارزی برای واردات کالاهای اساسی، عاملی دیگر برای افزایش تقاضا در بازار ارز وجود دارد.» طبق نوشته او، «بانک مرکزی تلاش خود را برای تامین نیاز ارزی حج واجب انجام داد، اما با توجه به شرایط پیچیده ارزی کشور، اولویت بانک تامین نیازهای اساسی و دارو است، بنابراین در مقطع کنونی، تامین ارز عمره مستحبی نمی‌تواند در اولویت کاری بانک باشد.»
سومین عاملی هم که بازار ارز را می‌تواند تحت فشار قرار دهد مربوط به متقاضیان سفر زیارتی به عراق است. همتی در این مورد اظهار کرد: «متاسفانه تلاش و مذاکره با مسوولین عراقی برای تامین دینار برای زوار بزرگداشت حماسه عظیم اربعین به نتیجه نرسید، بنابراین با توجه به تجربه تلخ سال گذشته در جریان توزیع ارز در داخل عراق، زائران عزیزی که نیاز به ارز دارند می‌توانند از هم اکنون از بانک‌ها و صرافی‌های مجاز نسبت به تهیه آن اقدام کنند.»
همتی تصریح کرد: «با وجود تداوم فشار حداکثری تحریم‌ها، بازار ارز به روند با ثبات خود ادامه می‌دهد.»
دلار چقدر ارزان شد؟
بررسی وضعیت بازار از ابتدای سال تاکنون نشان می‌دهد که قیمت دلار از کاهش ۱۰ درصدی برخوردار بوده است.
بانک مرکزی نیز چندی پیش در گزارشی اعلام کرد که متوسط نرخ دلار در ۴ ماهه نخست سال ۹۸ به ۱۳ هزار و ۵۳۷ تومان رسید و قیمت این ارز در تیر ۵.۸ درصد نسبت به خرداد ماه کاهش یافت.
بر اساس آمار بانک مرکزی، متوسط قیمت فروش یک دلار آمریکا در تیر ۱۳۹۸ در بازار آزاد شهر تهران ۱۲ هزار و ۶۴۸ تومان بود که در مقایسه با ماه قبل ۵.۸ درصد کاهش داشته است. همچنین حداقل و حداکثر نرخ فروش یک دلار آمریکا در ماه مذکور به ترتیب ۱۱ هزار و ۳۴۰ تومان و ۱۳ هزار و ۲۴۸ تومان بوده است.
همچنین در تیر ۱۳۹۸ متوسط قیمت فروش یک یورو در بازار آزاد شهر تهران ۱۴ هزار و ۴۷۴ تومان بود که در مقایسه با ماه قبل ۵.۳ درصد کاهش داشته است. همچنین حداقل و حداکثر نرخ فروش یک یورو در ماه مذکور به ترتیب ۱۳ هزار و ۱۵۰ تومان و ۱۵ هزار و ۱۶۰ تومان بوده است.
در چهار ماهه اول سال ۱۳۹۸ متوسط قیمت فروش یک دلار آمریکا و یک یورو در بازار آزاد شهر تهران به ترتیب ۱۳ هزار و ۵۳۷ تومان و ۱۵ هزار و ۳۹۸ تومان بوده است. متوسط قیمت فروش و درصد تغییر سایر ارزهای عمده در جداول زیر نشان داده شده است.
روند آرام بازار ارز ادامه دارد
در این میان، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که متاثر از سیگنال‌های اقتصادی، روند آرام بازار ارز همچنان ادامه یابد.این پیش‌بینی تنها با در نظر گرفتن سیگنال‌های اقتصادی است و اگر در هفته پیش‌رو انتشار جزییات گام سوم نااطمینانی قابل توجهی به بازارها تزریق کند، ممکن است روند بازارها متفاوت باشد.
در همین حال شنبه گذشته اخبار مهم سیاسی نیز منتشر شده است. سخنگوی دولت در روزنامه دولتی ایران نوشت: «همه تلاش دولت تدبیر و امید در طی فرصت باقی مانده آن است که یک دولت بدون تحریم تحویل نسل ۱۴۰۰ دهد و چهل سال دوم انقلاب ما چهل سال بدون تحریم شود.»
سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم با بیان این‌که فعلا بنا نداریم تغییری در نظارت‌های آژانس داشته باشیم، گفت: «آی‌آر ۶ قرار بوده در سال ۱۱ برجام گازدهی شود که گازدهی آن را شروع کردیم وراه اندازی زنجیره ماشین آی آر ۴ بیست تایی هم الان انجام شده است.»
۳۰ عملیات مهم اجرایی شد
اما درباره دلایل کاهش نرخ دلار و وضعیت کنونی بازار، کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی دیدگاه‌های متفاوتی دارند. الیاس حضرتی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس درباره دلایل کاهش قیمت ارز در بازار گفت: «ثبات امروز بازار ارز اتفاقی خود به خودی نیست، بلکه این وضعیت از پس عملیات پیچیده و چند وجهی بانک مرکزی حاصل شده است.»
وی توضیح داد: «آنچه مسلم است، این‌که رییس‌کل بانک مرکزی در یک سال گذشته بیش از ۳۰ عملیات مهم را در بازار ارز اجرایی کرده است، اما تنها از چند و چون سه برنامه اجرا شده، افکار عمومی مطلع هستند و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این وضعیت در بازار تداوم خواهد یافت.»
حضرتی با تاکید بر این‌که ارز به عنوان یک شاخص، مانند دماسنج عمل می‌کرد، متذکر شد: «یکی از برنامه‌های اجرایی اطلاع‌رسانی شده، ساماندهی دستگاه‌های پوز در خارج از کشور بود، افراد به راحتی این دستگاه‌ها را برده بودند و پول جابه‌جا می‌کردند.»
وی در توضیح این مطلب ادامه داد: «بیش از هزار پوز در خارج از ایران فعال بود که همگی از دور فعالیت خارج شدند. از سوی دیگر، پشت‌نویسی چک در بانک‌ها ممنوع شد، چراکه این چک‌ها مانند پول نقد هنگفت، یا یک اسکناس درشت در دست افراد می‌چرخیدند و ردگیری آنها ناممکن شده بود، ولی با ممنوعیت پشت‌نویسی چک، مشکل برطرف شد و این چرخه بحران‌ساز متوقف شد.»
حضرتی با تاکید بر این‌که بانک مرکزی قاطعانه پشت ممنوعیت واردات بدون انتقال ارز ایستاد، عنوان کرد: «روزی در کمیسیون تلفیق، موضوع واردات بدون انتقال ارز ماشین‌آلات مطرح شد. بلافاصله رییس‌کل بانک مرکزی در نشست حضور یافت و تاکید کرد ما در حال ساماندهی و مدیریت طرف تقاضا هستیم و بهتر است این موضوع به تصویب نرسد.»
ارزهای خانگی وارد بازار شد
معاون ارزی اسبق بانک مرکزی نیز با اشاره به ورود بخشی از ارزهای خانگی به بازار ارز، گفت: «قیمت ارز از نوسانات پرشتاب کاهش یافته که به نظر من خروج سفته‌بازان از این بازار و عدم رونق سرمایه‌گذاری بر ارز از جمله دلایل این اتفاق است.»
سید کمال سیدعلی افزود: «همچنین افرادی که در سال گذشته با هنگامی که قیمت‌ها بر مدار ۱۴ تا ۱۵ هزار تومان بود، ارز خریداری کرده و به جای سود متضرر شده‌اند، ارزهای خود را در بازار عرضه کرده‌اند. البته میزان ثبت‌سفارش و کنترل واردات هم در این زمینه تاثیرگذار خواهد بود.»
معاون ارزی اسبق بانک مرکزی ادامه داد: «این‌که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، با توجه به این‌که میزان واردات، میزان صادرات غیرنفتی، نحوه پرداخت ارزهای خدماتی از طریق صرافی‌های بانک‌ها و همچنین احیای اعتماد عمومی برای کنترل نرخ ارز از اهمیت بالایی برخوردار است.
به گفته وی، «بانک مرکزی باید از حالا به فکر کنترل تورم و عدم افزایش نقدینگی باشد، زیرا این عوامل تاثیر مستقیم بر افزایش نرخ ارز دارد.»
سیدعلی با اشاره به این‌که احیای اعتماد عمومی بر فشارهای تحریمی غلبه کرده، گفت: «اگر نقدینگی و تورم را کاهش یابد، اثر تحریم‌های خارجی به طریق اولی کاهش خواهد یافت و هرچه فشارها افزایش یابد نوع نگاه مردم و اعتماد به اقتصاد کشور اهمیت بیشتری می‌یابد.»
این صاحب نظر حوزه ارز تصریح کرد: «به اعتقاد من سال گذشته قیمت‌های ۱۷ یا ۱۸ هزار تومانی به دلیل جو روانی حاکم بر بازار بود و با کنترل این جو شاهد کاهش قیمت‌ها هستیم. علاوه بر این، مصرف نیز تا حدودی کنترل شده است. ارزهای خانگی تا حدودی تزریق شده و ثبات قیمت‌ها در بازار نیز تا حدودی به دلیل تزریق این ارزها به بازار است.»
قیمت دلار تا کدام کانال ریزش می‌کند؟
یحیی آل‌اسحاق، رییس سابق اتاق بازرگانی تهران در همین حال درباره دلایل ماندگاری دلار در کانال ۱۱ هزار تومان گفت: «نوسان محدود دلار در ۴ تا ۵ ماه اخیر نشان می‌دهد سیاست‌های بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز توفیق لازم را داشته است.»
او با اشاره به این‌که دلار در حال حرکت به سمت کانال ۱۴ تا ۱۵ هزار تومان بود، اما بانک مرکزی با اتخاذ تدابیری در صدد کنترل این وضعیت بر آمد، افزود: «آرامش حاکم بر بازار ارز سبب شده است سایر بازارها نیز با آرامشی نسبی مواجه شوند و تداوم این وضعیت شرایط را بیش از پیش متعادل خواهد کرد.»
این فعال اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا قیمت کنونی در بازار ارز، قیمتی واقعی است؟ گفت: «نکته مهم این است که اگر وضعیت بحرانی ناشی از تحریم بهبود یابد و واقعیات اقنصادی ایران در نظر گرفته شود، قیمت دلار همچنان واقعی نیست.»
رییس اتاق ایران و عراق در توضیح این مطلب ادامه داد: «واقعیات اقتصادی ما و همچنین وضعیت عرضه و تقاضا در این بازار نشان می‌دهد با برداشته شدن فشار تحریمی، قیمت واقعی دلار بین ۷ تا ۸ هزار تومان است. بانک مرکزی نیز با اتخاذ سیاست‌هایی در صدد تخلیه فشار روانی حاکم بر این بازار است و اتفاقا در اجرای این سیاست توفیق لازم را داشته است.»
