چگونه انحراف انگشت شست پا را درمان کنیم؟

پرهام پارسانژاد نایب رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران ، درباره انحراف یا قوز انگشت شست پا اظهار کرد:انحراف انگشت شست پا مشکل شایعی است که از سنین پیش از ۱۰ سال آغاز می‌شود و بیشتر در زنان اتفاق می‌افتد. انحراف انگشت شست پا را هالوکس والگوس می‌نامند. هالوکس به معنای انگشت شست بوده و والگوس به معنای انحراف به سمت خارج است.

علل ایجاد انحراف انگشت شست پا

او بیان کرد: انحراف انگشت شست پا اغلب بر اثر پوشیدن کفش‌های تنگ و نوک باریک یا کفش‌هایی که کف آن‌ها تخت است و قوس‌های کف پا را به خوبی دربرنمی‌گیرند، ایجاد می‌شود. کف پای صاف، کوتاهی تاندون آشیل و نرمی مفاصل هم از دیگر علل بروز این اختلال هستند.

پارسانژاد افزود: در انحراف انگشت شست پا، شست پا به خارج انحراف پیدا می‌کند و ناحیه پایینی و داخلی مفصل شست پا متورم می‌شود که این عارضه را بونیون هم می‌نامند. بسیاری از بیماران به ویژه زنان از ظاهر پا در این عارضه شکایت دارند. برخی اشخاص دیگر هم درد و ناراحتی را هنگام خم شدن پنجه و انگشت شست، به ویژه در هنگام تحمل درد و راه رفتن احساس می‌کنند. هدف اول در درمان انحراف انگشت شست پا متوقف کردن روند پیشرفت انحراف انگشت شست است، زیرا این بدشکلی می‌تواند سایر انگشتان را هم درگیر کند. برای درمان این انحراف از اسپیلینت‌هایی که شست پا را در حالت صاف قرار می‌دهند و از کفش‌های نوک پهن و کفی‌های طبی که در زیر پنجه پا برجستگی‌هایی دارد، استفاده می‌کنند.

نایب رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران تأکید کرد: اسپیلینت‌های به کار برده در اصلاح انحراف انگشت شست پا به دو نوع کلی تقسیم بندی می‌شود، اسپیلینت‌های شب که برای هنگام خواب و استراحت به کار برده می‌شوند و اسپیلینت‌های لا انگشتی که داخل کفش و در هنگام فعالیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بیمارانی که از درد شدید در ناحیه انگشت شست پا رنج می‌برند، مصرف دارو‌های ضد التهاب غیراستروئیدی یکی از راهکار‌های موثر در کاهش علائم آن‌هاست. یکی از درمان‌های موثر در انحراف انگشت شست پا، فیزیوتراپی است. در این درمان علاوه بر به کارگیری از ابزار‌های کاهش دهنده درد و التهاب مانند لیزر، اونتروسوند، سرمادرمانی و تحریکات الکتریکی، فیزیوتراپی تمرین‌های استره چینگ (کششی) عضلات کف پا و اطراف انگشت شست، متحرک سازی مفصل شست و سایر مفاصل در پا و آزادسازی بافت‌های نرم در این موضع را به بیمار آموزش می‌دهد.

او تصریح کرد: استفاده از سوزن خشک که گاهی اوقات بنا به صلاحدید فیزیوتراپیست با تحریکات الکتریکی همراه می‌شود هم یکی از روش‌های جدید در ایجاد توازن میان عضلات، کاهش درد و التهاب و اصلاح بدشکلی مفصل شست پاست. در بخش فیزیوتراپی هم تمرین‌های تقویت عضلات بیرونی مفصل شست پا با استفاده از ابزار‌هایی ساده و تمرین‌های کششی برای انجام دادن در منزل به بیماران آموزش داده می‌شود. در موارد حاد انحراف انگشت شست پا که زاویه انحراف شست پا افزایش پیدا کرده است، با روش‌های فیزیوتراپی کنترل نمی‌شود و درد و التهاب شدید عملکرد روزانه فرد را مختل می‌کند از روش‌های جراحی برای اصلاح و صاف کردن پا استفاده می‌شود. طولانی شدن این عارضه و اختلال در عملکرد طبیعی پا یا استخوان‌های کف پا نه تنها می‌تواند آسیب در مچ پا، زانو و ستون فقرات کمری را به همراه داشته باشد، بلکه نواحی بالاتر بدن مانند گردن، پشت و شانه را هم درگیر می‌کند.

پارسانژاد گفت: میزان بهبود انحراف انگشت شست پا با استفاده از اسپیلینت‌ها، به میزان تخریب مفصل و زاویه انحراف آن بستگی دارد، به طوری که اگر زاویه انحراف کم باشد به کمک اسپلینت‌ها می‌توان آن را اصلاح کرد. از آن‌جا که هر آسیب اسکلتی- عضلانی می‌تواند منشأ وراثتی داشته باشد، ممکن است فردی که به انحراف انگشت شست پا دچار است، در فرزندان یا نوه‌های او هم این مشکل مشاهده شود.

نایب رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران اظهار کرد: افرادی که انحراف انگشت شست پای خود را با استفاده از اسپلینت‌ها، فیزیوتراپی یا جراحی اصلاح می‌کنند، باید مواردی را برای جلوگیری از برگشت این عارضه رعایت کنند. ادامه دادن انجام تمرین‌های آموزش داده شده در فیزیوتراپی و استفاده نکردن از کفش‌های نوک باریک، پاشنه بلند یا با کفی صاف، نکاتی هستند که می‌توانند از عود یا بازگشت دوباره این انحراف جلوگیری کنند.

۵ تمرین درمانی برای اصلاح انحراف انگشت شست پا

او بیان کرد: یکی از تمرین‌های موثر در انحراف انگشت شست پا، کشش تاندون آشیل با استفاده از یک پله کوچک یا سطح شیبدار است که می‌تواند به شکل ۱۰ کشش ۱۰ ثانیه‌ای، ۲ تا ۳ بار در روز انجام شود. فیزیوتراپیست همچنین از بیمار درخواست می‌کند با پنجه پا، لبه پله بایستد و درحالی که با دستش نرده کنار پله را می‌گیرد، پاشنه پا‌ها را به پایین ببرد تا پشت ساق پا کشیده شود سپس به وضعیت اول برگردد.

پارسانژاد افزود: در تمرین دوم کشش عضلات داخلی شست پا با استفاده از یک باند کشی باریک، در ۳ ست ۱۰ ثانیه‌ای، ۲ تا ۳ بار در روز به فرد آموزش داده می‌شود. در این تمرین، فرد باند کشی را دور شست پا‌های خود می‌اندازد و با دور کردن پا‌ها از هم در عضلات داخلی انگشتان شست، کشش ایجاد می‌شود.

نایب رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران تأکید کرد: در تمرین سوم از فرد درخواست می‌کنیم کف پای خود را روی زمین قرار دهد و بیشتر وزن پا را روی انگشتان کوچک و کناری آن بیندازد سپس باید ضمن ثابت نگه داشتن انگشتان دیگر، انگشت شست را از انگشت کناری آن دور کند و به مدت ۱۰ ثانیه انگشتان خود را در این وضعیت نگه دارد سپس به حالت اول برگردد. این حرکت باید روزانه ۲ تا ۳ بار و هر بار ۱۰ مرتبه انجام شود.

او تصریح کرد: در تمرین چهارم از شخص درخواست می‌کنیم در حالی که با پای صاف دراز کشیده است تا جایی که می‌تواند انگشتان پای خود را به سمت پایین بکشد، ۱۰ ثانیه انگشتان خود را در این وضعیت نگه دارد سپس تا آن‌جا که می‌تواند انگشتان خود را به طرف بالا بکشد و آن‌ها را ۱۰ ثانیه در این وضعیت نگه دارد. این تمرین باید روزانه ۲ تا ۳ بار و هر بار ۱۰ مرتبه انجام شود.

پارسانژاد در گفتگو با باشگاه خبرنگاران یادآوری کرد: در تمرین پنجم فرد باید یک توپ تنیس را در زیر پای خود قرار دهد و آن را در جهات جلو، عقب، چپ و راست برای ایجاد تحرک در مفاصل کف پا و پنجه بغلتاند. این تمرین باید روزانه ۲ تا ۳ بار و هر بار ۱۰۰ مرتبه انجام شود. این تمرین علاوه بر بازگرداندن قوس‌های طبیعی کف پا، تسکین دهنده درد بیمار هم هست.