شیوع ویروس مرموز کرونا در روزهای اخیر، به تیتر اصلی محافل خبری جهان تبدیل شده است. بسیاری از مردم نیز با وحشت به این پدیده نگریسته و خواستار اقدام عاجل و فوری دولتها در سطح جهان جهت خاتمه دادن به شیوع این بیماری شده اند. ویروس کرونا نخستین بار از شهر ووهان چین و از طریق بازار غذایی آن شیوع پیدا کرده است.
این ویروس، تاکنون موجب کشته شدن قریب به ۸۰ نفر در چین شده است و حدودا ۲۸۰۰ نفر نیز به آن آلوده شده اند. دولت چین با هدف مقابله با شیوع ویروس کرونا، چندین شهر بزرگ این کشور را به حالت قرنطینه درآورده است. امری که زندگی میلیونها نفر را تحت تاثیر قرار داده است. تاکنون علاوه بر چین، کشورهایی نظیر مالزی، ژاپن، استرالیا، آمریکا، فرانسه، اتریش و کانادا نیز از وجود مبتلایان به ویروس کرونا در کشورهایشان خبر داده اند.
آنچه که در روزهای اخیر، همزمان با شیوع ویروس کرونا، بیش از پیش برجسته شده، خسارات گستردهای است که این بیماری برای چین و حتی اقتصاد جهانی به بار آورده است. امری که این بیماری را به یک تهدید جدی امنیتی در سطح جهان تبدیل کرده است. ذهن عامه مردم عموما تهدیدهای امنیتی را در قالب "سختِ" آن درک میکند. از این منظر، جنگ و یا اقدامات تروریستیِ خشن، به مثابه تهدیدهای امنیتی تلقی میشوند که نیروهای امنیتی در کشورهای مختلف، مسوول برخورد با آنها هستند.
با این حال، در مقابل این تعریف و درکِ محدود از امنیت، تعریف و درکِ گسترده تری نیز از این مفهوم وجود دارد که وقتی از امنیت و تهدیدات امنیتی در محافل عمومی صحبت میشود، کمتر به آن توجه میشود. از این منظر، مسائلی نظیر تغییرات آب و هوایی، تغذیه، مسائل اقتصادی (نظیر فقر و بیکاری)، مسائل مرتبط با بهداشت و سلامت و بسیاری از موارد دیگر نیز که با زندگی و حیات بشر در ارتباط هستند و بر آن تاثیر گذارند، جز مسائل امنیتی محسوب میشوند که نیروهای امنیتی (نظیر پلیس و ارتش و دستگاههای امنیتی)، مسوولِ مستقیمِ مواجهه با آنها نیستند. درست در همین نقطه است که از تعریفِ محدود از امنیت، به تعریف گسترده (موسع) از آن میرسیم. در رشته روابط بین الملل، که مفهومی نظیر امنیت، از جمله مهمترین مفاهیمی محسوب میشود که به آن پرداخته میشود، نظریه امنیت انسانی (Human Security)، دقیقا با عنایت به مفهوم گسترده امنیت مطرح میشود.
از این رو، ویروس کرونا را باید یک تهدید جدی امنیتی قلمداد کرد. این ویروس با شیوع خود، خسارات گستردهای را به جامعه انسانی وارد ساخته است. جدای از تلفاتی که تاکنون این ویروس از خود بر جا گذاشته، بسیاری از بازارهای سهام در شرق آسیا و جهان از شیوع کرونا تاثیر گرفته اند. شاخصهای بورسهای هنگ کنگ، ژاپن (نیکی) و شانگهای، تحت تاثیر شیوع کرونا، شاهد افت بوده اند (تا حدودا ۴ درصد).
بدون شک در صورت ادامه بحران ناشی از ویروس کرونا، سایر بازارهای بورس در جهان نیز (با توجه با ارتباطِ تنگاتنگ اقتصادهای جهان به یکدیگر) به صورتِ جدی تر، تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و شاهد افتهای سنگین خواهند بود.
شیوع ویروس کرونا به اقتصاد چین ضربه زده است.
اضافه بر این، شیوع کرونا، موجب لغوِ بسیاری از پروازهای بین المللی شده است که این امر خسارت قابل توجهی را به شرکتها و خطوط هوایی جهان وارد کرده است. با لغو پروازها، بسیاری از توریست ها، سفر خود به مقاصد مد نظرشان را از دست داده اند (بسیاری از پروازها به/ و از شهرهای مهم چین نظیر ووهان و شانگهان لغو شده اند). امری که به نوبه خود موجب لغو شدن رزرو هتلهایی میشود که آنان قصد داشته اند در آنها اقامت گزینند.
اهمیت این موضوع زمانی بیش از پیش مشخص میشود که به این نکته توجه شود که شیوع ویروس کرونا در آستانه آغاز سال نو چینی اتفاق افتاده است و مردمِ یکی از بزرگترین و پرجمعیتترین کشورهای جهان، درصدد انجام مسافرت برای گذران تعطیلات خود بوده اند. در این راستا، یکی از مهمترین سایتهای آنلاین مسافرتی در چین با نامِ Trip اعلام کرده که کلیه رزروهای مرتبط با هتل، خودرو، و بازدید از جاذبههای تروریستی در شهر ووهان را لغو کرده است. سایتهای معتبر دیگر نظیر علی بابا (Alibaba) نیز رویه مشابهی را در پیش گرفته اند و به کلیه مشتریان خود گفته اند که میتوانند وجوهی را که پرداخت کرده اند، تمام و کمال دریافت کنند. امری که به نوبه خود حاکی از زیانِ شدید صنعت توریسم چین بر اثر شیوع ویروس کرونا است.
جدای از این، میلیونها چینی، خریدهای خود در آستانه سال نو چینی را متوقف کرده اند (این امر مخصوصا با توجه به محدودیتهای اعمال شده از سوی دولت، جهتِ ممانعت از شیوع کرونا و وحشتِ خودِ مردم از ابتلا به کرونا تشدید میشود). موضوعی که آسیبی جدی به اقتصاد و کسب و کارهای چینی محسوب میشود. ضمنا بسیاری از چینی ها، از پول و هزینهای که قرار بوده صرفِ سرگرمی خود کنند، صرف نظر کرده اند. به عنوان مثال، تمامی فیلمهای چینی که قرار بود همزمان با آغاز سال نو چینی در این کشور به نمایش درآیند، اکرانِ خود را لغو کرده اند. بر اساس برآوردها، انتظار میرفته فروشِ این فیلمها در پایانِ هفته جاری حدودا یک میلیارد دلار باشد، که با لغو اکرانشان، صنعتِ سینمای چین با زیانِ سنگین مواجه شده است.
گذشته از این، اقتصاد جهانی نیز تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته است. به عنوان مثال، بازار جهانی نفت، مستقیما از شیوع ویروس کرونا تاثیر پذیرفته است. چین، بزرگترین مصرف کننده و وارد کننده نفت خام در جهان است. شیوع کرونا، بر اثر برآوردهها موجب میشود تا این کشور حدودا ۲۵۰۰۰۰ بشکه نفت در روز کمتر وارد کند. امری که بر قیمت جهانی نفت اثر میگذارد و، چون موجبِ افزایش عرضه به نسبتِ تقاضا میشود، باعث کاهشِ قیمتِ جهانی نفت خواهد شد (نفت برنت و وست تگزاس اینترمدیت در هفته جاری شاهد کاهش قیمت بوده اند). موضوعی که در نوع خود، بر اقتصاد کشورهای صادرکننده نفت نیز اثرگذار خواهد بود و آنها را با زیانهای جدی مواجه خواهد کرد.
مجموعِ این مسائل به خوبی نشان میدهند که چین، براثر شیوع ویروس کرونا، در زمینه اقتصاد، با زیانی سنگین مواجه شده است (زیانی که برخی محافل اقتصادی آن را تاکنون بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار ارزیابی کرده اند. نمونه این زیان سنگین را اقتصاد چین در سال ۲۰۰۳ و همزمان با شیوع ویروس سارس تجربه کرد. در آن سال، بر اساس برآوردها، تولید ناخالص داخلی چین شاهد کاهش ۰.۵ تا ۲ درصدی بود که در نوع خود خسارتی سنگین به اقتصاد این کشور ارزیابی میشد).
این زیان سنگین اقتصادی را میتوان یک تهدید مستقیم امنیتی ارزیابی کرد. این موضوع، تاثیر مستقیمی بر میلیونها کسب و کار در چین، و متعاقبا کارمندان آنها برجا خواهد گذاشت. این امر، به طور حتم تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد جهانی نیز خواهد گذاشت، زیرا چین یکی از بزرگترین اقتصادیهای جهان است و مراودات گسترده اقتصادی با کشورهای مختلف دارد. محدودیتهای ترددی که اکنون بر چین اعمال شده اند، بر روابط تجاری این کشور با جهان، تاثیری مستقیم بر جا میگذارند که این امر، بیش از پیش آسیبهای شیوع ویروس کرونا را تشدید میکند.
به طور کلی، شیوع ویروس کرونا را باید یک تهدید بزرگ تلقی کرد. تهدیدی که اگر با تفسیری گسترده (موسع) از امنیت به آن نگاه شود، بیش از پیش اهمیت، و جدی بودنِ آن به چشم میآید. هرگونه کوتاهی در مقابله با ویروس کرونا توسط کشورهای مختلف جهان، تبعات منفی را به همراه خواهد داشت که شاید، خونینترین جنگها در تاریخ هم این پیامدها را از خود برجای نگذاشته اند. از این رو، همکاریهای گسترده بین المللی، جهت کنترل و مقابله با کرونا، کاملا ضروری به نظر میرسد. تهدیدِ کرونا بایستی توسط رسانههای بین المللی همچون پوششهای ویژهای که به خبرهای مربوط به درگیری نظامی اختصاس میدهند، برجسته شود تا همگان، بیش از پیش از اهمیت و جدی بودن این موضوع آگاه شوند.