شنبه شب گذشته، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در سوئیت هتلش در مونیخ میزبان هیئتی از سناتور‌های دمکرات آمریکایی بود. افشای این جلسه در یک رسانه نزدیک به دولت دونالد ترامپ، موجی از واکنش‌ها را در آمریکا برانگیخت، اما در ایران کسی واکنش خاصی به آن نشان نداد.
مولی همینگوی، خبرنگار ارشد نشریه آمریکایی «فدرالیست»، روز دوشنبه برای نخستین بار به نقل از منابع فرانسوی مدعی شد که سناتور کریس مورفی، در جریان کنفرانس امنیتی مونیخ با همراه تعدادی از سناتور‌های دیگر با وزیر خارجه ایران دیدار سری داشته است.
مورفی با اندکی تاخیر، در یک بیانیه مفصل که در وبسایت «مدیوم» منتشر شد، این دیدار را تایید کرد و آن را «مهم» دانست. از سوی دیگر، وزارت خارجه ایران نیز ضمن تایید این دیدار اعلام کرد که ملاقات ظریف با سناتور‌های آمریکایی را «بخشی از دیپلماسی عمومی» توصیف کرد.
ظریف و سناتور مورفی هر دو گفته اند این دیدار اتفاق جدیدی نیست. مورفی در بیانیه خود نوشته است که وی برای سال ها، هم در دولت باراک اوباما و هم در دوره دونالد ترامپ، با ظریف دیدار داشته است. از سوی دیگر، وزیر خارجه ایران گفته شاید از ۲۰ سال قبل و بیشتر در راستای دیپلماسی عمومی، با سناتور‌های آمریکایی دیدار می‌کرده است.
واکاوی دیدار غیرعلنی مونیخ از دو منظر
دیدار ظریف و سناتور‌ها از دو نظر مورد توجه قرار گرفته است. نخست اینکه این دیدار، در فضای دوقطبی آمریکا به سوژه‌ای برای جمهوریخواهان جهت محکوم کردن دمکرات‌ها تبدیل شده است. دوم اینکه با افشای دیدار مونیخ، گمانه‌هایی درباره احتمال آب شدن یخ روابط ایران و آمریکا مطرح شده است.
همینگوی که برای اولین بار طی گزارشی در نشریه فدرالیست دیدار ظریف و مورفی را افشا کرد، این دیدار را در سیاق کشاکش دمکرات‌ها و جمهوریخواهان قرار داد. وی ضمن متهم کردن مورفی به تضعیف احتمالی دولت آمریکا، او را به انجام کاری (ارتباط با رهبران خارجی برای تضعیف احتمالی دولت آمریکا) متهم کرد که سابقا مایکل فلین، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، را به انجام آن متهم کرده بود. فلین در سال ۲۰۱۷ متهم شده بود که قبل از ورود به دولت ترامپ با مقامات روس ارتباطات پنهانی داشته است. در فوریه همان سال، مورفی خواستار تحقیق درباره ارتباطات فلین با روس‌ها شده بود. حالا همینگوی دیدار ظریف با مورفی را به دیدگاه مورفی درباره تعاملات پنهانی فلین با روس مقایسه کرده است.
سناتور کریس مورفی
دونالد ترامپ که به خاطر یک تماس تلفنی با رئیس جمهور اوکراین از سوی دمکرات‌ها استیضاح شد، فرصت را برای انتقاد از دمکرات‌ها مناسب دید. او گفت: به نظر می‌رسد که مورفی با دیدار با ظریف، «قانون لوگان» را نقض کرده است. این قانون که در سال ۱۹۷۹ تصویب شده، به برقراری ارتباط و گفتگو با نمایندگان دولت‌های خارجی غیرمتحد آمریکا مربوط می‌شود. ترامپ پیش از این، جان کری، وزیر خارجه اسبق آمریکا، را هم به خاطر دیدار با ظریف، به نقض قانون لوگان متهم کرده بود.
همچنین مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، از دمکرات‌ها انتقاد کرد و آن‌ها را به پیگیری منافع خودشان متهم کرد. وی گفت: ظریف در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد و وزیر جارجه «بزرگترین دولت حاکی ترور» است.
اما از سوی دیگر، در ایران هیچ واکنش خاصی به دیدار ظریف با تعدادی از سناتور‌های آمریکایی نشان داده نشد. محافل محافظه کاری که معمولا به اظهارات ظریف درباره تعامل با آمریکا واکنش نشان می‌دهند، این بار سکوت اختیار کردند. شاید دلیل این سکوت این باشد که این محافل معتقدند که دیدار مزبور تاثیر چندانی بر مناسبات ایران و آمریکا نخواهد داشت.
اما در رابطه با اینکه آیا دیدار ظریف و مورفی به آب شدن یخ مناسبات ایران و آمریکا منجر می‌شود یا نه، فعلا نشانه‌ای از احتمال تنش زدایی میان دو کشور دیده نمی‌شود. طبق روایت مورفی، وی در مونیخ سه مسئله را با ظریف بررسی کرد که عبارتند از: هشدار درباره حمله به نیرو‌های آمریکایی در عراق، زندانیان آمریکایی در ایران و مالیات بستن حوثی‌ها بر کمک‌های بشردوستانه خارجی در یمن. هیچکدام از این موارد ارتباطی با مهمترین مسئله مورد اختلاف تهران و واشنگتن، یعنی برنامه هسته‌ای و تحریم ها، ندارند.
واکنش ظریف به دیدار با سناتور آمریکایی
احتمالا ظریف هم در دیدار با دمکرات ها، امید چندانی به تحول در روابط ایران و آمریکا نداشت و این دیدار را با هدف توضیح مواضع ایران و نیز تشدید فشار‌های داخلی علیه ترامپ انجام داد. ظریف تا حالا چند بار - از ارائه پیشنهادات هسته‌ای و تصویب زودهنگام پروتکل الحاقی در مجلس گرفته تا گفتگو با شبکه محبوب ترامپ فاکس نیوز و تبادل زندانیان- سعی کرده است که جدیت آمریکایی‌ها در پیگیری دیپلماسی با ایران را آزمایش کند. اما هر بار دولت ترامپ تمایلی به تعامل جدی با ایران نشان نمی‌داد. ظریف اخیرا با تشبیه پمپئو به جان بولتون، نشان داد که وزیر خارجه آمریکا را مانعی بر سر راه دیپلماسی می‌داند. البته پمپئو به تازگی گفته است آمریکا آماده است «در هر زمان» با ایران گفتگو کند به شرطی که رفتارش را «به شکل اساسی» تغییر دهد.
اما در عین حال، پمپئو بر استمرار کارزار فشار حداکثری علیه ایران تاکید کرد. در چنین شرایطی، چقدر امکان گفتگو با آمریکا وجود دارد؟ ظاهرا ظریف معتقد است که فعلا امکانی برای گفتگو وجود ندارد. چرا که وی احتمالا می‌داند که اگر قصد ارسال پیام یا تعامل جدی با آمریکا را دارد، مورفی و دمکرات ها، کانال مناسبی برای ارسال سیگنال‌های مصالحه با کاخ سفید نیستند. در نتیجه، به نظر می‌رسد که دیدار ظریف با مورفی چیزی فراتر از استفاده از شکاف‌های داخلی آمریکا برای تبیین دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران نیست.