بلاتکلیفی مسافران با جریمه در شرایط کرونا
با وجود اعلام شرایط خاص یا همان «فورس‌ماژور» از سوی وزارتخانه‌های راه و گردشگری برای استرداد وجوه دریافتی از مسافران و گردشگران بدون اعمال جریمه، اما همچنان برخی هتل‌ها، آژانس‌ها شرکت‌های هواپیمایی و قطارها از این دستور تمکین نکرده و مردم هم در کشاکش بخشنامه‌های دولتی و زیان‌های مالی سرمایه‌گذاران، بلاتکلیف و سرگردان مانده‌اند.
به گزارش سایت طلا ، محمد اسلامی ، وزیر راه و شهرسازی -عصر پنجم اسفندماه اعلام کرد: در حوزه سفرهای هوایی و ریلی، هزینه کنسلی از مردم دریافت نشود و مردم اگر بلیتی تهیه کرده و می‌خواهند آن را کنسل کنند، راحت باشند.
او این را هم اضافه کرد: البته کسی نباید نسبت به این موضوع نگرانی داشته باشد و اگر هم مردم نخواهند بلیت سفرهای‌شان را کنسل کنند، می‌توانند بلیت‌های‌شان را به اُپن تبدیل کنند که هر موقع خواستند به سفر بروند.
در فاصله یک روز، حجم شکایت‌ها از سوی مردمی که می‌خواستند از سفر انصراف دهند اما نمی‌توانستند وجوه پرداختی‌شان را بدون دریافت جریمه از آژانس‌ها پس بگیرند، افزایش یافت.
سخنگوی هواپیمایی کشوری ، پیرو این وضعیت، روز ششم اسفندماه بار دیگر تاکید کرد: براساس بخشنامه صادره این سازمان، مسافرانی که تاکنون در مسیرهای داخلی و خارجی نسبت به ابتیاع بلیت سفر اقدام کرده‌اند و درخواست کنسلی آن را به دلایل شرایط کنونی (انتشار ویروس کرونا) دارند، لازم است بدون هرگونه اعمال جریمه، عملیات استرداد بلیت آنان در مسیر رفت و برگشت تا اطلاع ثانوی صورت پذیرد.
او یادآور شد که استرداد بلیت پروازهای داخلی و خارجی بدون دریافت جریمه از تاریخ ۵ اسفندماه تا اطلاع ثانوی الزامی است. بدیهی است متخلفان بدون هرگونه اغماض به مراجع ذیربط ارجاع داده خواهند شد و مسئولیت هرگونه ایجاد تعهد به عهده صادرکننده بلیت خواهد بود.
پس از آن، شرکت‌های هواپیمایی در اطلاعیه‌هایی جداگانه، شرایط استراداد بلیت مسافران را با ضوابطی متفاوت و ناهمسان اعلام کردند؛ مثلا در اطلاعیه یکی از شرکت‌ها که پروازهای داخلی و خارجی دارد آمده است: «شرایط استرداد بدون اعمال جریمه شامل بلیت‌هایی است که تا تاریح ۶ اسفندماه صادر شده است»؛ تاریحی که دقیقا سازمان هواپیمایی ابلاغ و اطلاع‌رسانی عمومی کرده است. برخی ایرلاین‌ها نیز استرداد بلیت را به یک تاریخ مشخص محدود کرده‌اند؛ مثلا یکی از آن‌ها ابلاغ کرده: «شرایط استرداد بلیت پروازهای داخلی و خارجی تا ۲۵ اسفندماه برقرار است و مسافرانی هم که بدون اطلاع قبلی و ابطال بلیت به فرودگاه مراجعه کنند مشمول استرداد بدون جریمه نمی‌شوند و طبق مقررات با استرداد در پروازهای داخلی اقدام می‌شود». این درحالی است که وزیر راه خیلی واضح ابلاغ کرده است: «استرداد بلیت پروازهای داخلی و خارجی بدون دریافت جریمه از تاریخ ۵ اسفندماه تا اطلاع ثانوی باید انجام شود.»
ایرلاین دیگری هم این قانون را تعیین کرده است: «بلیت‌هایی که تا پیش از ۶ اسفندماه صادر شده و تاریخ پرواز آن‌ها در بازه زمانی ۶ تا ۲۶ اسفندماه است، بدون جریمه مسترد می‌شوند و کنسلی بلیت‌هایی هم که از تاریخ ۶ اسفند خریداری شوند با توجه به این‌که مردم از وضعیت کرونا مطلع‌اند مشمول جریمه می‌شود.»
این اطلاعیه‌های سلیقه‌ای شرکت‌های هواپیمایی با وجود بخشنامه وزارت راه، نه تنها مردم که بعضی آژانس‌های مسافرتی و هوایی را به عنوان واسطه فروش، سرگردان کرده و به خاطر خودداری از بازگرداندن کامل وجوه و یا کسر جریمه، آژانس‌های مسافرتی و هوایی را کارشکن جلوه داده و مردم را نسبت به این رفتارهای متناقض، معترض و شاکی کرده است، درحالی‌که فعلا پاسخی به آن داده نشده است.
وزارت میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی نیز در روز ششم اسفندماه، پس از یک سکوت نسبتا طولانی نسبت به شرایط پیش‌آمده برای سفرهای داخلی و خارجی تحت تاثیر سرایت ویروس کرونا در کشور و بسته شدن مرزهای زمینی و هوایی، بخشنامه‌ای را با عنوان «ساز و کار لغو سفر» ابلاغ کرد که در آن صراحتا آمده است: با توجه به «شرایط خاص» روزهای اخیر، با تاکید بر رعایت الزامات «دستورالعمل پیشگیری و کنترل شیوع ویروس کرونا در تاسیسات گردشگری» به شماره ۷۸۳۷۹/۹۸۳۴۰۰ مورخ ۹۸/۱۲/۴، و به منظور رعایت حقوق متقابل مردم، فعالان و تأسیسات گردشگری در چارچوب بند یک ماده ۱۳ تصویب‌نامه حقوق شهروندی، مفاد قرارداد گشت‌های داخلی و خروجی و ماده ۱۲ شیوه‌نامه اجرایی ذخیره اتاق و ابطال آن در واحدهای اقامتی، چنان‌چه از تاریخ اول اسفندماه امسال تا اطلاع ثانوی، گردشگری درخواست انصراف از سفر داشته باشد، کلیه تاسیسات گردشگری و دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری بدون هیچ‌گونه جریمه‌ای نسبت به استرداد وجوه دریافتی از گردشگران اقدام می‌کنند.
فرآیند کنسلی بلیت‌های سفر نیز تابع قوانین و مقررات ابلاغی از سوی دستگاه ذیربط (وزارت راه و شهرسازی) اعلام و تاکید شد: با توجه به نداشتن امکان پیش‌بینی دامنه تبعات و آثار شرایط موجود، لازم است فعالان و مدیران تاسیسات گردشگری از ایجاد هرگونه تعهد الزام‌آور برای سفرهای نوروزی هموطنان عزیز خودداری کرده، ضمن اطلاع‌رسانی و توجیه دقیق شرایط حاکم در مبدأ و مقصد سفر، تمهیدات لازم را برای اعمال هرگونه کنسلی احتمالی و باز پس‌گرداندن وجوه گردشگران در قراردادهای کاری خود با ارائه‌کنندگان خدمات گردشگری در داخل و خارج از کشور، مدنظر قرار دهند.
این بخشنامه به عقیده بعضی از فعالان گردشگری از جمله آژانس‌ها، یک‌طرفه و کلی است. سهند عقدایی ـ مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری ـ مشکل این بخشنامه را آن‌جا دانسته که وزارتخانه از پذیرفتن مسؤولیت در این وضعیت بحرانی شانه خالی کرده و بار همه بحران کرونا و کنسلی سفرها را به آژانس‌ها محول کرده و مردم را در مقابل مردم قرار داده است.
رییس جامعه هتلداران ایران هم به این بخشنامه واکنشی نشان داده و گفته است: اعلام شرایط فورس‌ماژور در کشور در حیطه وظایف هیات دولت، شورای عالی امنیت ملی یا ستاد ویژه پیشگیری از کرونا است. در صورت تفویض از سوی دولت، عالی‌ترین مقام هر دستگاه و وزارتخانه نیز می‌تواند شرایط را فورس‌ماژور اعلام کند.
هتلداران که امسال را با خسارات ناشی از سیل شروع کردند و به دنبال قطع یک‌هفته‌ای اینترنت در کشور متضررتر شدند و با سرنگونی هواپیمای اوکراینی، شاهد خسارت‌های بیشتری بوده‌اند، می‌گویند: به سود و درآمد نوروز چشم دوخته بودند و حالا بدون هیچ حمایتی باید خسارت دیگری را متحمل شوند.
با این وجود در برخی شهرها، بویژه مناطق مبتلا به ویروس کرونا، پیش از آن‌که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بخشنامه‌ای صادر کند، تشکل‌های هتلداری شرایط اضطراری اعلام کرده و استرداد وجوه مسافران را بدون اعمال جریمه آغاز کرده بودند، اما در بعضی مناطق، هتل‌هایی بودند که کنسلی را با کسر جریمه انجام داده و به شرایط فورس‌ماژور نیز متعهد نبوده‌اند.
حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و هوایی ـ که در نامه‌ای از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواسته بود، به واسطه بروز بیماری کرونا و کنسل شدن برنامه پروازی ایرلاین‌های خارجی به ایران و محدودیت‌های به‌عمل‌آمده در مرزهای زمینی و هوایی بین‌المللی و همچنین وقوع سیل در بخشی از جغرافیای کشور، درخواست لغو تورهای نوروزی داخلی و خارجی توسط مسافران و پیش‌بینی شرایط اضطراری و خارج از کنترل در روزهای آتی و تحت فشار بودن شرکت‌های خدمات مسافرتی، برای استرداد هزینه‌های پرداخت‌شده وضعیت «فورس ماژور» اعلام شود، در گفت‌وگو با ایسنا، از صنف خود دفاع کرد اما از همکارانش در آژانس‌های مسافرتی خواست به بخشنامه‌های دولتی در این زمینه تکمین کنند و از ایجاد هرگونه تعهد جدید برای نوروز و یا تاریخ‌های دیگر بپرهیزند و تعهدات قدیم را مطابق آن‌چه دولت اعلام کرده است، اجرا کنند.
در عین حال رفیعی تایید کرد که برخی ایرلاین‌ها به بخشنامه وزیر راه تمکین نکرده و استرداد بلیت را در بعضی تاریخ‌ها و با کسر جریمه انجام داده‌اند و گفت: اگر این روند ادامه داشته باشد مستنداتی از ایرلاین‌های متخلف ارائه می‌کنم.
او تاکید کرد: اگر هتل و ایرلاین کنسل نکنند و پول مردم کامل پرداخت نشود، می‌دانید چه تشنجی خواهد شد؟ این اتفاق نباید رخ دهد.
رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و هوایی با یادآوری این‌که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و یا وزارت راه به استناد هشدارهای وزیر بهداشت برای سفر «شرایط خاص» اعلام کرده‌اند، گفت: قرار بود در جلسه‌ای با حضور هتلداران و سایر اصناف مرتبط، وضعیت ویژه و ساز و کار آن تعیین شود، اما معاون گردشگری براساس هشدارهای وزیر بهداشت که در بحران کرونا از سوی رییس‌جمهوری تام‌الاختیار شده است، بخشنامه‌ای را صادر کرد.
رفیعی با اشاره به ناهماهنگی‌هایی که در بازگرداندن وجوه مردم وجود دارد، از وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواست پدری کند و جلسه‌ای با حضور همه تشکل‌ها بگذارد و همدیگر را متقاعد کنند تا نه حق بخش خصوصی و نه حق مسافر خدشه‌دار شود.
