بهمنی: زیر بار ارز سه‌نرخی نمی‌رویم

رئیس کل بانک مرکزی این روزها با حاشیه‌های زیادی مواجه است. از یک‌سو باید در برابر مدافعان کاهش نرخ سود بانکی مقاومت کند و از سوی دیگر نباید اسیر سناریوهای مختلف نرخ ارز شود. از دید او، سیاست منطقی نرخ ارز همان است که هست و بانک مرکزی نباید اسیر فشارهای مختلف برای تغییر این سیاست شود.

با این حال این روزها خیلی از منتقدان سعی دارند نظام ارزی کشور را حتی متفاوت از آنچه در قانون برنامه پنجم توسعه تاکید شده، تغییر دهند.

سناریوی ارز سه‌نرخی، تازه‌ترین پیشنهاد برای خروج از محدودیت‌های ارزی کشور است که منتقدان جدی دارد. بسیاری از اقتصاد‌دانان معتقدند تن دادن به سناریوی ارز سه‌نرخی یعنی بازگشت به اقتصاد دهه 60. آیا بازگشت به مناسبات دهه 60 و سهمیه‌بندی ارز می‌تواند در شرایط فعلی سیاست درستی باشد؟ محمود بهمنی البته مخالف سه‌نرخی کردن ارز است و آن را مغایر قانون برنامه می‌داند. بخش هایی از این گفت و گو را در ادامه می خوانید:
* بانک مرکزی در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای تعریف نرخ سوم ارز ندارد. ما حتی سال گذشته پس از اعلام نرخ 1226 تومانی دلار بازار فرعی را هم جمع کردیم تا بر مبنای نرخ اعلام شده حرکت کنیم.
*نرخ بازار غیر‌رسمی تابع مسائل غیر‌اقتصادی است. آنچه در بانک مرکزی محاسبه شده همان نرخی است که هم‌اکنون در قالب نرخ مرجع جریان دارد. ما نمی‌توانیم از نرخی که بخش عمده‌ای از آن تابع مسائل هیجانی است دنباله‌روی کنیم.
*بانک مرکزی هیچ‌گاه در مسیر رسمیت‌بخشی به نرخ‌های غیر‌رسمی حرکت نمی‌کند. ما معتقدیم باید نظام ارزی یکسان باشد تا جلو هر‌گونه سوء‌استفاده گرفته شود. چند‌نرخی بودن ارز فساد و رانت می‌آورد. بانک مرکزی به میدانی پا نمی‌گذارد که موجب تشدید رانت شود.
*بانک مرکزی با وجود آنکه در اختیار بسیاری از صادر‌کنندگان ارز با قیمت مرجع قرار داده اما هیچ اصراری ندارد که برای ارز حاصل از صادرات تعیین تکلیف کند. بنابراین صادر‌کنندگان می‌توانند ارز خود را با هر قیمتی تبدیل کنند.
*من هنوز هم معتقدم مردم ارز را با هر نرخی حاضر باشند بخرند قیمتش همان است. اما آیا نرخ امروز بازار ارز مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی است؟ قاطعانه به شما می‌گویم بخش بزرگی از بازار ارز به دلیل التهابات روانی است بنابراین در چنین شرایطی نمی‌توان قیمت بازار غیر‌رسمی را واقعی دانست. باید حباب بازار خارج شود و بعد تصمیم‌گیری کرد.
*24 میلیارد دلاری که گفته می‌شود برای تامین کالاهای اساسی بود. بررسی‌های ما نشان می‌دهد اعلام این خبر شتاب قیمت‌ها را گرفت و با اختصاص آن همکاران من در دولت توانستند نیاز یک سال کشور را تامین کنند. شرایط کشور ایجاب می‌کند که مردم از این ناحیه دارای اطمینان خاطر شوند. نباید این‌گونه باشد که گمانه‌زنی‌ها و برخی شایعه‌ها منجر به افزایش قیمت کالاهای ضروری و مورد نیاز مردم شود. بانک مرکزی به عنوان بازوی نظام تلاش دارد با اولویت دادن به نیازهای اساسی مردم اجازه ندهد عده‌ای از این شرایط سوء‌استفاده کنند.
*من نمی‌دانم منظور از مشکل لجستیکی چیست. اما دوست دارم صادقانه به مردم عزیز اعلام کنم که تحت فشار هستیم اما جای هیچ‌گونه نگرانی نیست و مردم نباید احساس کنند که دست بانک مرکزی برای تهیه ارز مورد نیاز کشور خالی است. من همین جا اعلام می‌کنم که بانک مرکزی با وجود محدودیت‌های فعلی، مشکلی برای تهیه ارز مورد نیاز ندارد اما هیچ دلیلی ندارد که بانک مرکزی ارز مورد نیاز قاچاق یا کالاهای لوکس را بپردازد. حتی ما به تقاضای واقعی در بخش خدمات هم جواب می‌دهیم اما تقاضای غیر‌واقعی را پوشش نمی‌دهیم. مثلاً مشاهده شده که برخی از افراد با جعل مدارک و بلیت، ارز مسافرتی می‌خرند و بعد با فروش این مقدار ارز سود می‌برند؛ این افراد هیچ نیازی به ارز ندارند و ما هم هیچ ضرورتی برای پوشش این‌گونه منفعت‌طلبی‌ها نمی‌بینیم. هیچ دلیلی نمی‌بینم ارز کشور را که متعلق به مردم و کشور بوده و همچنین مورد نیاز تولید‌کنندگان است به افرادی بدهیم که بخواهند از این وضعیت سودجویی کنند.
*با توجه به در اختیار داشتن ارز و طلای کافی، نگرانی از بابت پاسخ به مصارف واقعی نداریم تلاش بانک مرکزی این است که ذهن مردم معطوف به این ارز و سکه نشود. چرخه تامین منابع ارزی کشور باید به گونه‌ای شود که تقاضای غیر‌واقعی وجود نداشته باشد. یعنی تنها فرد نیازمند به بازار ارز برود. با این دستورالعمل به دنبال تعقیب این هدف هستیم که به کسانی که نیاز ضروری ارزی دارند، ارز بدهیم. دانشجویان یا واردکنندگان از این دسته‌اند. نرخ ارز را نیز در شرایط کنونی تعدیل نمی‌کنیم در شرایط تورمی کنونی تعدیل مجدد نرخ ارز بار تورمی دارد بنابراین باید بیشتر به فکر مردم بود و با اصلاح ساختار بار بیشتری روی دوش مردم نگذاشت. جهت‌گیری سیاست‌ها باید به گونه‌ای باشد که به مردم آرامش دهد نه آنکه آنها را نگران کند.
* به لحاظ فنی هم درست نیست که نرخ ارز را تعدیل کرد تعدیل نرخ ارز به معنای فاصله گرفتن بیشتر نرخ بازار غیر‌رسمی است و شکاف افزایش می‌یابد. در شرایطی که ما محدودیت انتقال ارز داریم باید به گونه‌ای گام برداریم که تقاضا تحریک نشود. بنابراین دستکاری نرخ ارز می‌تواند به تحریک تقاضا در بازار منجر شود. ما سیاست‌ها را در جهتی هدایت کرده‌ایم که در بخش کلان نقدینگی به سوی تولید هدایت شود با هدایت نقدینگی نرخ تورم روند کاهنده می‌گیرد در کنار کاهش نرخ تورم از ابزارهای دیگر برای کاستن از تقاضای ارزی بهره می‌بریم تشویق صادر‌کنندگان به انتقال ارز به داخل را نیز دنبال می‌کنیم چون معتقدیم هر چه ورودی افزایش پیدا کند در میان‌مدت می‌تواند به تعدیل نرخ منجر شود.
* نظارت و کنترل بازار فرعی سخت است. بنابراین بانک مرکزی کماکان با یک نرخ عرضه ارز را دنبال می‌کند. اگر قرار باشد بازار فرعی ایجاد شود به دلیل بحث نظارتی بخش زیادی از توان بانک مرکزی باید معطوف به آن شود. چون در صورت نظارت امکان دارد در این بازار انحراف‌های زیادی رخ دهد. بانک مرکزی به دلیل آنکه از طریق نظام بانکی ارز عرضه می‌کند کماکان با یک نرخ کار خود را دنبال می‌کند تا بتواند جریان تخصیص ارز را از انحرافات احتمالی دور کند. انشاء‌الله با بهبود شرایط در عرصه‌های دیگر و عملی شدن تدابیری که برای کاستن از فشارها اتخاذ شده نظام یکسان ارزی مجدداً احیا شود. من واقعا دغدغه اقتصاد‌دانان را درک می‌کنم و به خوبی می‌دانم که مزایای تک نرخی شدن ارز چیست به همین دلیل این پیام رابه آنها می‌دهم که بانک مرکزی جدا به دنبال بازگرداندن مناسبات به سال‌های گذشته نیست و از ارز تک نرخی دفاع می‌کند و زیر بار بازار چند نرخی نمی‌رود.