زیر و بم طرح فاصله‌گذاری اجتماعی؛ دو راهی نان و جان یا کاچی به از هیچی!
پس از پایان تعطیلات نوروز، رعایت فاصله‌گذاری به شکل کنونی به هوشمند بودن طعنه می‌زند و اجرای آن به این شکل دشوار و ناشدنی است.آنچه در عمل به ایمنی جمعی یا گله‌ای می‌انجامد. مزدک دانشور در این باره گفت رویکرد دولت در عمل ایمنی گله‌ای است. به عبارتی با این عمل دولت همه‌گیری وسیع‌تر و کنترل آن سخت‌تر می‌شود و تعداد قربانیان افزایش پیدا می‌کند. اما اقشار فرودست و زحمتکشان، برای کار و تأمین معاش ناگزیر از بیرون رفتن هستند. چون اگر سر کار نروند چیزی برای خوردن ندارند. چون کمک دولت همان وام یک میلیونی ۱۲ درصدی است. در واقع دولت، مردم را بر دو راهی نان و جان قرار داده است که "یا از گرسنگی بمیرید یا برای کار بیایید بیرون و احتمالا از کرونا نمی‌میرید. " در حقیقت این ذات دولت نئولیبرال است که از مردم پشتیبانی نمی‌کند بلکه کسب و کار‌ها و سرمایه داران برایش اهمیت دارد.
طرح فاصله‌گذاری هوشمند که «گام دوم فاصله گذاری اجتماعی» خوانده شده از شنبه ۲۳ فروردین ۱۳۹۹ در مقابله با کرونا در کشور به اجرا گذاشته شد. این طرح به گفته حمیدرضا جمشیدی، دبیر ستاد ملی مدیریت و مقابله با کرونا ۶ شاخص از جمله تصمیم برای بازگشایی صنوف بر اساس میزان آلودگی‌ها، تصمیم گام به گام و مرحله به مرحله، بازگشایی صنوف بر اساس دستورالعمل، تصمیم بر اساس جغرافیای آلودگی و جلوگیری از سر کار رفتن گروه‌های پر خطر و نظارت جدی را محور قرار داده است.
روز جمعه ۲۲ فروردین بود که کیانوش جهانپور پس از ارائه اطلاعاتی در رابطه با آخرین آمار ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا در ایران به طرح فاصله‌گذاری هوشمند اشاره کرد و رعایت پروتکل‌های آن را متضمن بازگشت به کار مشاغل کم خطر دانست. چنانچه جمشیدی در این باره گفته است «حدود هزار صفحه دستورالعمل برای بخش‌های مختلف صنوف در وزارت بهداشت آماده شده است» همچنین به گفته مقامات وزارت بهداشت، ۸۰ راهنمای طرح فاصله‌گذاری هوشمند نیز در اختیار صاحبان مشاغل و کارفرمایان قرار گرفته است.
علاوه بر این، قرار بود با اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی هوشمند تدابیر اتخاذ شده قبلی پایان نپذیرد و همچنان به قوت خود باقی باشد، اما در عمل گویا زندگی به ویژه در کلانشهر تهران به روال عادی برگشته است. این در حالی است که به گفته جهانپور با آغاز فاصله‌گذاری هوشمند همچنان باید همه نکات بهداشت فردی و عمومی و محدودیت تردد‌ها و سفر‌ها و لغو هرگونه تردد غیرضروری به جای خود باقی باشد و مردم هم موضوع را جدی بگیرند. اما در واقعیت اجرای این طرح با رعایت نکردن فاصلۀ فیزیکی و دیگر اقدامات پیشگیرانه همراه شد.
گویا پس از پایان تعطیلات نوروز، رعایت این فاصله‌گذاری به شکل کنونی به هوشمند بودن طعنه می‌زند و اجرای آن به این شکل دشوار و ناشدنی است. همین امر موجب شد تا طرح فاصله‌گذاری هوشمند را موضوع گفتگو با کارشناسان قرار دهیم.
اگر در جنگ با کرونا به صورت متحرک عمل نکنیم شکست می‌خوریم
مزدک دانشور پزشک و انسان‌شناسی پزشکی در این باره اظهار کرد: «حاکمیت درباره فاصله‌گذاری هوشمند تلاش می‌کند یک وجهه توانمند در کنترل بیماری از خود نشان دهد؛ بنابراین مهمترین کاری که می‌کند دستکاری در آمار است. این وزارتخانه مدعی است تست‌ها را افزایش دادند در حالی‌که در همه دنیا وقتی تست‌ها افزایش پیدا می‌کند تعداد یافته‌ها یعنی مبتلایان بیشتر می‌شود. اما بررسی یافته‌ها در ایران نشان می‌دهد که تعداد بیماران یافته شده از روزی ۴۰۰-۵۰۰ مبتلا شروع شده بعد به ۳۰۰۰ نفر و بعد با افزایش تست‌ها به جای افزایش، طی دو هفته اخیر کاهش داشته و به ۱۶۰۰-۱۷۰۰ نفر رسیده است. در حالی‌که این امکان ندارد و باید با افزایش تست‌ها، تعداد یافته‌ها افزایش پیدا کند.»
وی افزود: «باید برای بیماریابی، داخل اجتماع برویم نه اینکه منتظر باشیم تا بیماران به بیمارستان مراجعه کنند. وقتی در زمینه بیماریابی مشکل داریم، نمی‌توانیم ناقلان سالم و نیمه سالم را پیدا کنیم؛ وقتی نمی‌توانیم ناقلان را پیدا کنیم نمی‌توانیم فاصله‌گذاری هوشمند را اجرا کنیم. فاصله‌گذاری هوشمند وقتی ممکن است که حداقل درصد محدودی از ناقلان ویروس، شناسایی شده باشند و آن‌ها به ماندن در خانه تشویق شوند یا اینکه موقعیت مکانی خود را اعلام کنند.»
این عضو انجمن جامعه شناسی همچنین اضافه کرد: «کسانی که این فاصله‌گذاری هوشمند را اجرا کردند تا کسب و کار را افزایش بدهند و زندگی تقریباً عادی شروع شود پایه‌های مادی این زندگی عادی با کرونا را فراهم نکردند. مثلاً ظرفیت تولید ماسک در ایران، ۴ میلیون است. اما هر کسی که بخواهد بیرون از خانه برود هر دو ساعت یک بار باید ماسکش را عوض کند و به طور میانگین، برای ۸ الی ۱۰ ساعت کاری، تقریباً دو الی سه بار ماسک عوض کند. جمعیتی حدود ۲۰ میلیون نفر شاغل داریم که ۸۰ میلیون ماسک لازم دارند. آیا ظرفیت تولیدی این میزان ماسک را فراهم کردیم که اگر آدم‌ها در فاصله نزدیکی از هم در مترو و اتوبوس یا هر جای دیگری قرار گرفتند امکان انتقال بیماری کم شود؟ ما حتی به این آمار نزدیک هم نمی‌شویم.»
او اظهار کرد: «در اقدامی دیگر طرح ترافیک را برداشتند تا مردم با ماشین شخصی به محل کارشان بروند، اما اغلب کارگران و زحمتکشان ماشین شخصی ندارند یا اگر دارند پول بنزین ۳۰۰۰ تومانی را ندارند و مجبور هستند تا از وسیله نقلیه عمومی استفاده کنند. رعایت این فاصله‌هایی که در تلویزیون گفته می‌شود در مترو و وسیله حمل و نقل عمومی، میسر نیست پس در عمل، رویکرد دولت ایمنی گله‌ای است.»
وی در ادامه توضیح داد: «به عبارتی با این عمل دولت همه‌گیری وسیع‌تر و کنترل آن سخت‌تر می‌شود و تعداد قربانیان افزایش پیدا می‌کند. اما اقشار فرودست و زحمتکشان، برای کار و تأمین معاش ناگزیر از بیرون رفتن هستند. چون اگر سر کار نروند چیزی برای خوردن ندارند. چون کمک دولت همان وام یک میلیونی ۱۲ درصدی است. در واقع دولت، مردم را بر دو راهی نان و جان قرار داده است که "یا از گرسنگی بمیرید یا برای کار بیایید بیرون و احتمالا از کرونا نمی‌میرید. " در حقیقت این ذات دولت نئولیبرال است که از مردم پشتیبانی نمی‌کند بلکه کسب و کار‌ها و سرمایه داران برایش اهمیت دارد. اگر دولت احتیاج به منابع دارد، بسیاری از نهاد‌های بسیار ثروتمند در ایران هستند که می‌بایست در این روز‌های سخت در اختیار دولت قرار بگیرند تا از منابع آن بتوان زندگی مردم زحمتکش و فرودست را برای این روز‌ها تأمین کرد.»
وی افزود: «دولت نئولیبرال فقط رشد اقتصادی را می‌شناسد و جان و سلامت مردم برایش مهم نیست بلکه حرکت چرخ‌های اقتصادی برای آن مهم است. مانند ترامپ، ژائیر بولسونارو رئیس‌جمهور برزیل یا رئیس جمهور بلاروس؛ این‌ها می‌گویند کرونا حرف مزخرفی است؛ چیزی نیست لازم نیست نگران باشید! از همین شنبه می‌توانید بروید سرکار!»
دانشور اضافه کرد: «۸۰ راهنما به اصناف داده شده است و انتظار هم دارند آن‌ها در عرض یک هفته این دستورالعمل‌ها را رعایت کنند که امری غیرممکن است. در حالی‌که باید آموزش مستمر، چکاپ، چک لیست و پمفلت تهیه شود. همچنین مخاطبان این پروتکل‌ها و راهنما‌ها کسبه و کسب و کار‌های خرده پایی هستند که اغلب سواد چندانی ندارند و بنابراین باید متناسب با فرهنگ و سواد آن‌ها این موارد تهیه شود. اما آیا این کار صورت گرفته است؟ آیا از آن‌ها امتحان گرفته شده است و برنامه نظام‌مند برای آموزش آن‌ها فراهم شده و زیر ساخت‌هایش فراهم شده است؟»
او گفت: «اگر دولت قصد انجام کاری را دارد اولین کار افزایش بسیار زیاد روزانه تست‌هاست. حداقل باید روزانه ۱۵۰ هزار تست گرفته شود. باید زیرساخت این کار را فراهم کنند؛ آزمایشگاه‌ها را به هم متصل کنند، کیت‌های استاندارد را نه از چین بلکه از کشور‌هایی که کیت استاندارد دارند وارد کنند و از ۱۰۰ الی ۱۵۰ هزار نفر، روزانه تست بگیرند. این تست کردن باید در بیرون از بیمارستان صورت بگیرد. مسئله این است که در حال حاضر مبتلایان در بیمارستان کشف می‌شوند. اگر بخواهیم قرنطینه را بشکنیم باید نبرد با کرونا را به بیرون از بیمارستان و به درون جامعه ببریم. باید به صورت متحرک عمل کنیم. اگر فردی مبتلا به بیمارستان آمد از نزدیکانش تست بگیریم، آن‌هایی که تست کرونای‌شان مثبت شده تشویق به قرنطینه کنیم، به محل کارشان نامه بزنیم و آن‌ها را از لحاظ اقتصادی تأمین کنیم. در صورت انجام این کار‌ها در عرض سه هفته این اپیدمی، فروکش می‌کند. اگر جنگ، با کرونا متحرک نباشد از کرونا به صورت قطعی، شکست می‌خوریم و در اردیبهشت با افزایش مبتلایان و قربانیان مواجه خواهیم شد.»
وی درباره زمان برداشتن قرنطینه هم افزود: «وقتی جزیره‌های اندمیک از بیماری شکل بگیرد و احتمال پیوستن این جزیره‌ها به هم کم شود می‌توان قرنطینه را شل کرد، اما تنها زمانی می‌توان قرنطینه یا lock down را به طول کامل برداشت که واکسن یا داروی کاملا مؤثر آن پیدا شود نه اینکه از داروی سرماخوردگی یا مالاریا استفاده شود.»
طرح فاصله‌گذاری هوشمند از هیچی بهتر است
شروین شکوهی متخصص عفونی در باره طرح فاصله‌گذاری هوشمند گفت: این طرح نسبت به طرح قبلی تأثیر کمتری بر پیشگیری از کرونا دارد. ما نمی‌دانیم سیاستگذار می‌خواهد چه کند، اما در فاصله‌گذاری هوشمند نسبت به گام نخست فاصله‌گذاری اجتماعی، احتمال انتقال بیشتر می‌شود و امکان دارد به آنچه ایمنی جمعی است برسیم. اما این طرح از هیچی بهتر است. بهترین اقدام همان شیوه قبلی است، ولی باید دید این روش برای کشور مناسب است یا خیر.
پرویز وحدانی دیگر متخصص عفونی نیز با اشاره به اینکه دنیا طرح فاصله‌گذاری اجتماعی را پذیرفته است؛ اظهار کرد: طبق مطالعات، ویروس کرونا تا چهارمتر هم می‌تواند جهش داشته باشد. البته اگر فضا باز باشد بیشتر هم می‌شود.
او با تأیید سیاست‌های دولت افزود: «ما عادت به اجرای دستورات نداریم. در همان روش قبلی هم خیلی از افراد؛ دستورالعمل‌ها را رعایت نکردند. ما هنوز در سربالایی این بیماری هستیم و هنوز به سطح صاف نرسیدیم. روند فروکش کردن ایپدمی اینگونه است نمودار اول به سطح صاف می‌رسد بعد پایین می‌آید، اما هنوز این نمودار تغییر نکرده است. باید دو هفته از سیاست دولت بگذرد تا ببنیم این نمودار تغییر می‌کند یا خیر.»
وی در ادامه در توضیح اینکه آیا فاصله‌گذاری هوشمند به ایمنی جمعی ختم می‌شود یا خیر؛ توضیح داد: «سیاست ایمنی جمعی برای کشور‌های فقیر است که سعی می‌کنند تا همه بگیرند، اما در کشور ما به دلیل تعداد بالای نیرو‌های تحصیلکرده احتمال ایمنی جمعی، ضعیف است». وی گفت: «از نظر یک متخصص عفونی، علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. اگر آمادگی داشته باشیم و داروی لازم، ماسک کافی، گان، شیلد‌های محافظ صورت و دستکش داشته باشیم به مراتب برخورد ما با بیماری راحت‌تر می‌شود.»
