سمت و سوی اقتصاد پسا کرونایی در ایران

این روز‌ها تبعات اقتصادی ویروس کرونا در حال ظهور است و بسته‌های حمایتی که دولت تدارک دیده برای کاهش خسارات اقتصادی ناشی از این بیماری است، اما در این بین برخی از کارشناسان نسبت به وضعیت اقتصادی در دوران پسا کرونا هشدار می‌دهند و معتقدند دولت برای آن زمان نیز از الان باید برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های لازم را انجام دهد.
محمود جامساز اقتصاددان با اشاره به اینکه دولت باید برای جبران خسارات ناشی از ویروس کرونا به کسب و کار‌های و بنگاه‌های کوچک و متوسط کمک کند و آن‌ها را برای دوران پسا کرونا محیا سازد، به فرارو گفت: در حالیکه در بسیاری از کشور‌ها به کسب و کار‌ها کمک‌های بلاعوض و یا وام‌هایی با بهره صفر داده می‌شود، دولت می‌خواهد تسهیلاتی با سود ۱۲ درصد بدهد، این در حالیست که آن فرد صاحب بنگاه چطور می‌تواند کمر راست کند بعد از کرونا و سود ۱۲ درصدی پرداخت کند، تنها در این بین بانک‌ها خوشبحالشان می‌شود، در صورتی که دولت باید اقداماتی انجام دهد که در شرایط پسا کرونا رکود تورمی که تشدید می‌شود را از بین ببرد، چرا که رکود باعث بیکاری می‌شود و این امر خیلی بدتر از افزایش تورم است، اما با این اقداماتی که می‌بینیم نمی‌توان انتظار کار موثری را داشت.

وضعیت کسب و کار‌ها در دوران پسا کرونا

مجید شاکری کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا کل اقتصاد کشور را متاثر کرده است، اظهار داشت: اما به صورت ویژه مشاغل و کسب و کار‌ها از این موضوع آسیب بسیار زیادی دیدند، در این رابطه رابطه صنوفی مانند گردشگری، سینما‌ها و مراکز فرهنگی و هنری، رستوران‌ها و فست و فودها، تالار‌های پذیرایی، اماکن ورزشی، مراکز خرید و به طور کلی هر نوع رسته شغلی که مستلزم اجتماع بود، از همان اولین روز اعلام ویروس کرونا درگیر شدند و به محاق رفت فعالیت آن‌ها، حال که برخی از کسب و کار‌ها فعالیت دارند، اما این مشاغل هنوز تعطیل هستند، به بیان دیگر این مشاغل زودتر تعطیل شدند و دیرتر از بقیه نیز به اوضاع عادی باز می‌گردند.
وی افزود: در دوران پسا کرونا نیز شما مطمئن باشید، این دست از کسب و کار‌ها زمان خواهد برد که به حالت عادی برگردند و به نوعی می‌توان گفت، این رسته‌های شغلی بیشترین زیان را از کرونا دیدند، اما در مقابل برخی از مشاغل و صنوف بودند که با شیوع کرونا کسب و کار آن‌ها رونق گرفت، که می‌تواند به فروشندگان مواد غذایی و بهداشتی، کسب و کار‌های آنلاین و سایت‌های سرگرمی اشاره کرد که تقاضا برای آن‌ها افزایش یافت و هنوز این موضوع نیز ادامه دارد، در پسا کرونا نیز قطعا آن‌ها می‌توانند همچنان به رشد خود ادامه دهند.
شاکری گفت: در این بین نیز بنگاه‌های تولیدی و کارخانجات بودند که در عید به طور کلی تعطیل بودند و در اسفندماه نیز به صورت جسته و گریخته فعالیت می‌کردند، اما از اواسط فروردین ماه نیز بخش تولیدی و صنعتی دوباره به مرور زمان به حالت عادی خود بازگشتند و به نظر می‌رسد، در اردیبهشت ما بنگاه‌های تولیدی نیز به طور کامل به چرخه فعالیت برگردند.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه بسته‌های حمایتی دولتی برای دوران کرونا و پس از آن با دید جزئی‌نگری تهیه نشده است، بیان داشت: به صورت کلی برای کسب و کار‌ها و مشاغل بک بند عمومی وجود دارد که اگر آن‌ها نیرو‌های خود را اخراج نکنند، تسهیلات در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود، اما می‌شد با ارائه راهکار‌هایی که آن‌ها لزوما احتیاجی به پول و منابع مالی ندارند، خسارات ناشی از کرونا را بسیار کاهش داد.
وی با تاکید بر اینکه در برخی از کشور‌ها با استفاده از روش پیش‌فروش یا نسیه معکوس دولت‌ها تقاضا را برای کسب و کار‌هایی که در رکود هستند، بالا بردند، اضافه کرد: در این بین دولت با توجه به نقش حاکمیتی که دارد و به واسطه آن هم تولیدکننده و مصرف کننده به دولت اطمینان دارند، می‌توانست این پیش فروش‌ها را انجام دهد و بر اساس آن تقاضا تحریک شود، اما متاسفانه به دلیل اینکه در تدوین بسته‌های حمایتی به جزئیات و جنبه‌ها و راهکار‌های مختلف به هیچ عنوان پرداخته نمی‌شود، بسیاری از این امکان‌ها از بین می‌رود.


در برخی از کشور‌ها با استفاده از روش پیش‌فروش یا نسیه معکوس دولت‌ها تقاضا را برای کسب و کار‌هایی که در رکود هستند، بالا بردند

نگاهی غلط به دوران پسا کرونا
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: نگاه دولت به کمک‌های اقتصادی در دوران پسا کرونا تنها به این معطوف است که کسب و کار‌ها دچار یک بحران موقت هستند و با این کمک‌ها از چالش خارج می‌شوند، سیاست‌گذاری می‌کند، این در حالیست که دو نگاه متفاوت درباره برخورد با قضیه کرونا در حوزه اقتصادی وجود دارد، یک نگاه این است که با استفاده از تهدید به وجود آمده، کرونا را به فرصت تبدیل کنیم و بتوانیم اقتصاد در رکود فرو رفته را به سمت رونق سوق دهیم، که متاسفانه چنین دیدی در دولت وجود ندارد.
شاکری ادامه داد: نگاه دوم نیز بر این مبنا استوار است که تمام اقدامات در راستای این انجام می‌شود که ما اقتصاد را به دوران قبل ار کرونا برگردانیم، که متاسفانه چنین دیدگاهی در حال حاضر در ایران دنبال می‌شود، در حالیکه این نگاه مربوط به اقتصاد‌هایی که مشکل ندارند و در دوران ثبات قرار دارند که بخواهند به دوران قبل از کرونا بازگردند، نه اقتصاد ایران که با مشکلات عدیده ساختاری و همچنین تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، بنابراین در سیاست‌گذاری اقتصادی دوران پسا کرونا راه را به خطا رفته‌ایم و بستر لازم برای بهره‌برداری مثبت از فرصت پیش آمده را از دست داده‌ایم.
وی با اشاره به فرصت‌های اقتصادی از دست رفته در دوران کرونا، خاطر نشان کرد: ما می‌توانستیم نسبت دارایی‌های مالی به کل دارایی‌ها را افزایش دهیم و به صورت پول الکترونیک حرکت کنیم که به این سمت نرفتیم، از سوی دیگر به خاطر ضعف‌هایی که نظام بهداشت و درمان ما طی سال‌های مختلف وجود داشت، می‌توانستیم با سرمایه‌گذاری در این حوزه تخت‌های بیمارستانی را افزایش دهیم که هم توان مقابله در مقابله با ویروس کرونا را افزایش دهیم و هم برای آینده نیز زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی را توسعه دهیم که چنین امری صورت نگرفت، این در حالیست که عرضه خدمات بهداشتی با افزایش فزاینده روبرو بود و این امکان وجود دارد که سرمایه‌گذاری‌های مناسبی را در این زمینه جذب کنیم، اما برنامه‌ای در این زمینه وجود ندارد.

این اقتصاددان با تاکید بر اینکه ویروس کرونا نرخ رشد اقتصادی ایران را در آینده دوباره منفی خواهد کرد، گفت: به دلیل اینکه این بیماری بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی را خوابانده است، رشد مثبت اقتصادی بدون نفت که در نه ماهه سال گذشته محقق شد، به احتمال زیاد منفی خواهد شد.
شاکری همچنین در پاسخ به این پرسش که وضعیت بورس در دوران پسا کرونا چگونه خواهد بود، اظهار داشت: با توجه به عرضه‌های اولیه‌ای که در حال انجام است، به خصوص عرضه شرکت‌هایی همچون شستا عمق بازار سرمایه افزایش خواهد یافت و نقدینگی از کف بازار جمع می‌شود، بنابراین این نگرانی‌های که در مورد اصلاح بورس نیز وجود دارد کمتر خواهد شد، چراکه در حال حاضر نسبت شاخص به نقدینگی در بورس بسیار نگران کننده است، اما با توجه به این عرضه‌هایی که در برنامه است شیب رشد بورس نسبت به سال گذشته ملایم‌تر خواهد بود و دیگر از صعود‌های شارپی و هیجانی خبری نخواهد بود.