معمای بیمار صفر؛ اولین بیمار مبتلا به کرونا چه کسی بود؟

تاکنون راز‌های زیادی درباره بیماری کرونا آشکار شده، با این حال، یک راز همچنان مبهم است: بیمار صفر کیست؟ شناسایی بیمار صفر یا اولین بیمار، می‌تواند زوایای مهم دیگری را آشکار کند. از این رو، دانشمندان برای پیدا کردن اولین کسی که به ویروس جدید کرونا (کووید-۱۹) مبتلا شد، تلاش می‌کنند. اما هنوز معلوم نیست که این تلاش‌ها به نتیجه برسد.

بیمار صفر چه کسی بود؟ این سوال اهمیت علمی بسزایی دارد و تلاش‌ها برای یافتن پاسخی برای آن، در جریان است. اما این تلاش‌ها تحت الشعاع کشاکش‌های سیاسی میان چین و غرب قرار گرفته است. آمریکا، در میانه بحران کرونا، چین را به اهمال کاری و پنهانکاری در مدیریت بحران کرونا متهم کرد. محافل رسانه‌ای و اطلاعاتی آمریکا اخیرا ادعا کرده اند که ویروس کرونا احتمالا از آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان منتشر شده است.
در همین رابطه، شبکه آمریکایی فاکس نیوز از قول منابع ناشناس، مدعی شد ویروس کرونا احتمالا به طور غیرعمد توسط یک کارآموز در آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان به بیرون منتقل شده است. این شبکه با بیان اینکه ویروس کرونا در خفاش‌ها وجود دارد ولذا سلاح بیولوژیک نیست، مدعی شد که در آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان، مطالعاتی درباره آن انجام شده بود. فاکس نیوز در ادامه ادعا کرد که بیمار صفر در این آزمایشگاه مشغول به کار بود و به طور تصادفی به این ویروس آلوده شد و سپس آن را به بیرون منتقل کرد. گفتنی است که شهر ووهان، به عنوان کانون اولیه شیوع کرونا، قلمداد می‌شود.
سایر رسانه‌های آمریکا روایت مشابهی منتشر کردند. مقامات آمریکا حتی اعلام کرده اند که سناریوی خروج ویروس از آزمایشگاه را بررسی می‌کنند. با این حال، این روایت‌ها در چارچوب رقابت‌های سیاسی میان چین و آمریکا مطرح شدند و در نتیجه، کمک چندانی به پژوهش‌های علمی درباره بیمار صفر نمی‌کنند. زیرا، در سایه اختلافات سیاسی چین و آمریکا، اثبات چنین روایت‌هایی بسیار دشوار است. متقابلا، چین ضمن رد کردن گزارش‌ها درباره خروج کرونا از آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان، ارتش آمریکا را به وارد کردن ویروس به ووهان متهم کرده است. برخی منابع چینی حتی ادعا می‌کنند که کرونا، از یک آزمایشگاه نظامی آمریکایی در شرق اروپا خارج شد.

اما به رغم این بحث و جدل، دانشمندان هنوز بر اهمیت پیدا کردن بیمار صفر تاکید می‌کنند. به اعتقاد آنها، پیدا کردن این بیمار، می‌تواند در پیشگیری از شیوع بیماری‌های همه‌گیر در آینده کمک کند. همچنین، پیدا کردن این بیمار، مشخص خواهد کرد که کووید-۱۹ دقیقا کجا و چگونه به انسان منتقل شد. گفته می‌شود که کرونا از خفاش به انسان منتقل شده است.
یکی از روایت‌های شایع درباره منشأ کرونا، این است که این ویروس در ماه دسامبر ۲۰۱۹، از بازار حیوانات زنده در ووهان شیوع پیدا کرد. اما این روایت نیز از نظر علمی تایید نشده است. بعضی رسانه‌های چینی می‌گویند اساسا شیوع ویروس کرونا به ماه نوامبر بازمی‌گردد. همچنین، محافل آمریکایی می‌گویند در این بازار هیچ خفاشی داد و ستد نشده بود.

روایت چینی
روزنامه چینی «ساوث چاینا مورنینگ پست» طی گزارشی در تاریخ ۱۳ مارس، با استناد به اسناد به داده‌های دولتی منتشرنشده چین، اعلام کرد اولین مورد ابتلا به کووید-۱۹ در چین به ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹ بازمی‌گردد. اما حتی پزشکان افشاگر چینی هم اواخر دسامبر متوجه شدند که با یک بیماری جدید مواجه هستند.
این روزنامه چینی بر اساس اسناد دولتی مدعی شد که یک مرد ۵۵ ساله اهل استان هوبئی چین، احتمالا اولین مورد ابتلا به کووید-۱۹ بود که در ۱۷ نوامبر به این بیماری مبتلا شد. از آن زمان به این سو، هر روز یک تا پنج مورد ابتلا گزارش شد. حدود یک ماه بعد، یعنی در ۱۵ دسامبر، برای اولین بار تعداد بیماران کرونا در چین دو رقمی شد (۲۷ مورد). تا ۲۰ دسامبر این رقم به ۶۰ نفر رسید.
اما حتی آمار چین درباره بیماران کرونا در نوامبر هم بیمار صفر را مشخص نمی‌کند. از ۹ بیمار اول که در ماه نوامبر گزارش شدند، هیچ کدام به عنوان بیمار صفر تایید نشدند. گزارش‌ها درباره آن مرد ۵۵ ساله هم در حد حدس و گمان است.

نقش بازار حیوانات زنده ووهان در شیوع کرونا، هنوز به طور دقیق معلوم نیست.

جستجوی بیهوده؟
از دیدگاه برخی کارشناسان، پیدا کردن بیمار صفر ممکن است به شدت بیماری او بستگی داشته باشد. اگر این بیمار، در اثر کووید-۱۹ فوت کرده باشد، شاید بتوان از او آزمایش گرفت و به نتایجی رسید. اما اگر این بیمار، زنده باشد و هنگام بیماری علایم خفیفی داشته است، ممکن است هرگز پیدا نشود.
چن چین جن، معاون رئیس جمهور تایوان، که خود یک اپیدمولوژیست معروفی است، در این زمینه هشدار داده است. او طی گفتگویی با روزنامه دیلی تلگراف، گفت: «وقتی ما سعی می‌کنیم شاخص موارد ابتلا را ردیابی کنیم، این امر بسیار دشوار است. اگر بیمار، بیماری خفیفی داشته، شما هرگز او را پیدا نخواهید کرد.»
چین جن، گفته شک و تردید‌های زیادی درباره این روایت که کرونا از بازار حیوانات زنده ووهان بیرون آمد، وجود دارد. وی افزود: «اگر به اولین ۴۲ مورد ابتلا که در ژورنال‌های دانشگاهی منتشر شده اند، نگاه کنیم، حدود ۱۰ نفر از آنها، هیچ وقت به آنجا (بازار حیوانات زنده ووهان) نرفته بودند.»