دانشمندان حتی پیش از آنکه اولین مرحله هولناک همه گیر COVID-۱۹ به پایان برسد، نگران موج دوم این بیماری هستند. این موج دوم می‌تواند به مراتب هولناک‌تر از مرحله اول باشد و ده‌ها هزار نفر، از جمله کسانی که در مرحله اول با هزار دردسر در قرنطینه مانده بودند، را به کام مرگ بکشاند و یا اینکه می‌تواند تنها یک گسترش صرف باشد به این معنی که هزاران فرد مبتلا و بدون علامت وجود داشته باشند و سطح مصونیت جمعی بالاتر رود. نشریه USAToday طی گزارش و در گفتگو با کارشناسان، به این موضوع پرداخته است که موج دوم شیوع کروناویروس جدید، در چه زمانی و چگونه رخ خواهد داد.
فعلاً هیچ پاسخ قطعی برای پذیریش قطعی یکی از این دو پیش فرض نیست، زیرا بسیاری از اطلاعات مهم و حیاتی همچنان در دسترس نیست. آیا افرادی وجود دارند که در برابر COVID-۱۹ مصون هستند؟ مصونیت چه مدت طول می‌کشد؟ آیا این ویروس مانند آنفلوانزا و سرماخوردگی، ممکن است در ماه‌های سردتر بیشتر گسترش یابد و در طول دوره‌های گرم کاهش یابد؟ آیا میزان کشندگی آن با نوع آب و هوا ارتباطی دارد؟
«پیتر مارکس»، مدیر مرکز ارزیابی و تحقیقات بیولوژیک ایالات متحده، که نظارت بر واکسن‌ها را بر عهده دارد، می‌گوید: تا زمانی که واکسنی وجود نداشته باشد «متاسفانه بعید نیست که ما موج دوم یا حتی موج سوم این بیماری را شاهد باشیم. من واقعاً از اینکه به این مسائل فکر کنم، به خود می‌لرزم، اما فکر می‌کنم باید واقع بین باشیم».
مصونیت: آیا ممکن است افراد بیش از یک بار به کروناویروس جدید مبتلا شوند؟
اولین سؤالی که ذهن پزشکان را مشغول کرده این است که آیا کسی که COVID-۱۹ داشته باشد، مصونیت دارد و اگر اینطور است این مصونیت تا چه زمانی ادامه دارد؟ افرادی که دچار بیماری اوریون می‌شوند، نسبت به آن مصونیت پیدا می‌کنند و برای تمام عمر از ابتلا به آن مصون می‌شوند. برخی از گونه‌هایی سرماخوردگی که ناشی از انواع مختلف کروناویروس هستند، تا یک سال مصونیت در بدن ایجاد می‌کنند.
COVID-۱۹ بیماری جدیدی است که هیچ گونه اطلاعات کاملی درباره ایمنی بازماندگان آن در دست نیست. اما با توجه به شباهت‌های آن با کورو ویروس‌هایی مانند سندرم حاد تنفسی (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS)، انتظار می‌رود که حداقل گونه‌هایی از مصونیت را در بدن ایجاد کند. این امر می‌تواند خبر خوبی باشد، چون در حال حاضر بسیاری از افراد به ویروس SARS-CoV-۲ که عامل بیماری COVID-۱۹ است، مبتلا شده اند و این جدای از افرادی است که آلوده به این بیماری هستند، ولی علائمی بروز نمی‌دهند و حتی ممکن است از ابتلای خود بی خبر باشند. همچنین می‌توان در نظر گرفت که شمار مبتلایان به این ویروس بسیار بیشتر از آمار‌های رسمی باشد. چنین حالتی احتمالاً گونه‌هایی از مصونیت را در بدن این افراد ایجاد کرده است.
با این حال کارشناسان معتقدند که در چنین حالتی هنوز نمی‌توان به درستی گفت که چند درصد از جمعیت جهان اکنون دارای مصونیت هستند، چون در بسیاری از کشورها، آزمایشات به صورت محدود انجام می‌شود و در کشور‌هایی هم که میزان آزمایشات گسترده است، هنوز بسیاری از افراد آزمایش نشده اند؛ بنابراین پاسخ ممکن است ماه‌ها بعد به دست آید، اما براساس این استدلال حتی اگر این ابتلا مصونیت مادام العمر ایجاد نکند، ابتلای شمار زیادی از افراد باعث می‌شود تا ویروس دیگر نتواند به راحتی منتشر شود و قربانی جدیدی را پیدا کند.
«مارک لیپیشچ»، استاد اپیدمیولوژی دانشکده بهداشت هاروارد و نویسنده مقاله‌ای در نشریه Science درباره چگونگی بیماری COVID-۱۹ بعد از همه گیری اولیه، می‌گوید: «این بدان معنی است که ما از طریق مصونیت طبیعی به مصونیت گله‌ای خواهیم رسید». «گرگوری پولند»، استاد کلینیک مایو در روچستر مینسوتا و مدیر مسئول journal Vaccine گفت: به نظر می‌رسد این ویروس در موج دوم خود، مناطقی را که در موج اول خود ویران کرده بود را چندان تحت تأثیر قرار ندهد. این ویروس در موج اول مناطق ساحلی را در نوردید و به نظر می‌رسد در موج دوم مناطق مرکزی‌تر را متأثر کند».
آیا کروناویروس جدید در تابستان از بین می‌رود؟
موضوع دیگر در خصوص عملکرد این ویروس در دما‌های متفاوت است به این معنی که آیا واقعاً کروناویروس جدید در دمای سرد و خشک ماندگاری بیشتری دارد و همچون آنفولانزا در زمستان‌ها شایع‌تر خواهد بود. «مایکل مینا»، استاد اپیدمیولوژی در مرکز بیماری‌های واگیردار دانشکده بهداشت عمومی هاروارد، می‌گوید: «ما واقعا تصور دقیقی نداریم که هوای گرمتر می‌تواند به ما در کنترل این بیماری کمک کند یا خیر. اگر این اتفاق در تابستان رخ ندهد و ویروس باز هم فعال باشد و یا در پاییز مجدداً ظاهر نشود، همگی ما دچار شگفت زدگی خواهیم شد».
در این حالت، مدل COVID-۱۹ ممکن است مانند آنفلوانزا عمل کند که تقریباً از ماه اکتبر تا مه پدیدار می‌شود و اوج آن بین اکتبر و نوامبر خواهد بود. اگر این ویروس مانند آنفلوانزا رفتار کند، برای زمستان به نیمکره جنوبی منتقل می‌شود و سپس در ماه‌های سرد به نیمکره شمالی باز می‌گردد. دکتر پولند در این خصوص می‌گوید، در چنین حالتی «ویروس به دنبال قربانیان جدید، به اینجا باز خواهد گشت».
کروناویروس جدید در موج اول خود، شدیداً افراد را تحت تأثیر قرار داد، چون هچگونه مصونیتی در برابر آن وجود نداشت، اما احتمالاً در موج دوم خود به علت ایجاد مصونیت نسبی، به مانند بیماری‌های فصلی همچون آنفولانزا عمل خواهد کرد و در الگوی تکرار سالانه قرار خواهد گرفت. اما در این صورت اگر کروناویروس جدید همزمان با آنفولانزا اوج بگیرد، بیمارستان‌ها را به شدت درگیر خواهد کرد. «مایک رید»، استاد بیماری‌های عفونی دانشگاه کالیفرنیا-سانفرانسیسکو، می‌گوید: «این امر احتمالاً با بازگشت دانش آموزان به مدارس شدت بیشتری خواهد گرفت».
برای جلوگیری از این امر، آزمایش‌های گسترده باید صورت گیرد و ردیابی مبتلایان باید در محل باشد تا همه کسانی که در معرض فرد آلوده قرار داشتند را بتوان به راحتی پیدا کرده و آن‌ها را برای حداقل ۱۴ روز در قرنطینه قرار داد. دکتر رید گفت: «با توجه به پتانسیل ایجاد موج‌های مکرر توسط این ویروس و سرعت انتشار بالای آن از فرد آلوده به میزبان جدید، برقراری خدمات بهداشتی ویژه برای افراد مبتلا بسیار حیاتی خواهد بود».
کاری که باید انجام داد
کارشناسان می‌گویند نحوه رفتار ما نقش بسزایی در میزان و شدت امواج بعدی کروناویروس جدید بازی خواهد کرد. مردم می‌توانند با شستن مکرر دست‌های خود با صابون، ادامه دادن قوانین مربوط به فاصله اجتماعی و پوشیدن ماسک در بیرون از خانه، به کاهش شدت این امواج بعدی کمک کنند. در کنار این موارد دولت‌ها نیز باید بر نظارت بیشتر خود و انجام آزمایش‌های گسترده متعهد باشند تا این شانس را داشته باشند که برای موج دوم مجبور به انجام اقدامات سخت و پر هزینه نباشند.
جهان به مرور در حال برداشتن محدودیت‌های اولیه خود در برابر کروناویروس است. در ایالات متحده مدارس به صورت مقطعی در حال بازگشایی هستند تا همه دانش آموزان به یکباره در مدرسه‌ها حضور پیدا نکنند. همین امر در خصوص مشاغل در حال انجام است، اما کماکان تأکید می‌شود که در صورت امکان افراد از خانه کار خود را انجام دهند و به اصطلاح به دورکاری بپردازند.
دکتر لیپسچ می‌گوید: «بسیاری از کار‌ها را می‌توانیم انجام دهیم، اما واقعاً هنوز نمی‌دانیم که این اقدامات چقدر می‌تواند نتیجه بخش باشد». انجام آزمایش‌های مربوط به سنجش تب بدن در مدارس و مشاغل، به مانند کاری که در شرق آسیا انجام می‌شود، می‌تواند کمک کننده باشد. «باری بلوم»، استاد بهداشت عمومی دانشکده بهداشت عمومی هاروارد می‌گوید: «نمی توانیم بگویم که سنجش تب بدن یک آزمایش حساس و دقیق است، اما حداقل کاری که می‌کند این است که به افراد یادآوری کند که وظیفه دارند باعث آلودگی دیگران نشوند».
هوشیاری و اقدامات احتیاطی را باید ابدی فرض کرد
کارشناسان می‌گویند هوشیاری در این زمینه بسیار مهم خواهد بود. «ویلیام هاناژ»، استاد اپیدمیولوژی دانشکده بهداشت عمومی هاروارد در این خصوص می‌گوید: «هیچ کس نمی‌تواند بگوید که آینده این بیماری به چه صورتی خواهد بود». کروناویروس جدید به سرعت منتشر می‌شود و دوره پنهان نسبتاً طولانی دارد، بنابراین به راحتی می‌توان از ۱۰۰ مبتلای شناسایی شده در یک هفته، به ۶۵۰۰۰ نفر در طی چند هفته منتقل شود. وی افزود: «با یک اشتباه کوچک خواهید دید که این ویروس چگونه منتشر خواهد شد».
یک داستان هشدار دهنده از وقوع SARS در سال ۲۰۰۳ در شهر تورنتو وجود دارد، که ۳۷۵ نفر را در آنجا آلوده کرد و ۴۴ نفر را کشت. این شهر از آغاز ماه مارس اقدامات احتیاطی گسترده‌ای را به اجرا گذاشت، اما در ماه می‌که به نظر می‌رسید اوضاع کاملاً تحت کنترل است، شروع به کاهش اقدامات احتیاطی کرد. اما در واقع اینگونه نبود و شعله‌های سارس دوباره از زیر خاکستر، زبانه کشید. دکتر هاناژ می‌گوید: «تورنتو اقدامات احتیاطی را کاهش داد، چون فکر می‌کرد که ویروس را مهار کرده است، اما ویروس دوباره شعله ور شد و این بار زمان بسیار بیشتری طول کشید تا تورنتو بتواند ویروس را دوباره مهار کند».