نظر چند مرجع تقلید درباره روزه رمضان در شرایط کرونا

در پی اعلام نظر مراجع و علمای مختلف در خصوص حکم و شرایط روزه گرفتن در وضعیت شیوع کرونا، مرکز خبر حوزه در گزارشی نظر تنی چند از مراجع را در این باره جمع بندی کرده است:

نظر رهبر معظم انقلاب اسلامی

متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

سوال: در شرایط کنونی که بیماری کرونا شیوع پیدا کرده است، روزه گرفتن در ماه رمضان چه حکمی دارد؟

پاسخ: روزه به عنوان یک تکلیف الهی در حقیقت نعمت خاص خداوند بر بندگان است و از پایه های تکامل و اعتلای روحی انسان به شمار می رود و بر امت های پیشین نیز واجب بوده است.

از آثار روزه پدید آمدن حالت معنوی و صفای باطن، تقوای فردی و اجتماعی، تقویت اراده و روحیه مقاومت در برابر سختی هاست و نقش آن در سلامت جسم انسان نیز روشن است و خداوند اجر عظیمی برای روزه داران قرار داده است.

روزه از ضروریات دین و ارکان شریعت اسلام است و ترک روزه ماه مبارک رمضان جایز نیست؛ مگر آنکه فرد، گمان عقلایی پیدا کند که روزه گرفتن موجب:

۱. ایجاد بیماری

۲. و یا تشدید بیماری

۳. و یا افزایش طول بیماری و تاخیر در سلامتی می شود.

در این موارد روزه ساقط، ولی قضای آن لازم است.

بدیهی است در صورتی که این اطمینان از گفته پزشک متخصص و متدین نیز به دست آید، کفایت می کند؛ بنابراین اگر فردی نسبت به امور یاد شده خوف و نگرانی داشته و این خوف منشا عقلایی داشته باشد، روزه ساقط ولی قضای آن لازم است.

نظر آیت‌الله مکارم شیرازی

متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

سوال: با توجه به شیوع بیماری کرونا چند سوال وجود دارد: بالا بردن سطح ایمنی بدن در مبتلا نشدن و همچنین در درمان این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ از طرف دیگر به توصیه پزشکان باید در طول روز مکرر مایعات مصرف کرد؛ در این شرایط تکلیف مردم و کادر درمان برای روزه ماه مبارک رمضان چیست.

پاسخ: انسان نمی‌تواند به این دلیل، روزه را بخورد و باید در ماه رمضان روزه بگیرد، البته می‌تواند در فاصله افطار تا سحر از غذاهای مقوی استفاده کند تا از ضعف شدید بدن در طول روز جلوگیری نماید؛ اما کسی که می‌داند روزه برای او ضرر دارد، باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، همچنین اگر یقین ندارد، اما احتمال قابل توجهی می‌دهد که روزه برای او ضرر دارد، خواه این احتمال از تجربه شخصی حاصل شده باشد یا از گفته طبیب.

نظر آیت‌الله سیستانی

متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله سید علی سیستانی از مراجع تقلید، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

سوال: ماه مبارک رمضان در حالی نزدیک می‌شود که ویروس کرونا همچنان در حال انتشار در مناطق مختلف جهان است و پزشکان برای کاستن از احتمال ابتلا به این ویروس، نوشیدن آب در دوره‌های زمانی نزدیک به هم را توصیه می‌کنند، زیرا کمبود آب در بدن موجب کاهش توان دفاعی بدن می‌شود و در صورت خشک بودن حلق و ورود ویروس به آن، امکان انتقال ویروس مذکور به دستگاه تنفسی نیز وجود دارد، اما نوشیدن آب باعث انتقال ویروس به معده می شود و به از بین بردن آن کمک می کند، بدین ترتیب آیا با توجه به دلیل گفته شده، فریضه روزه در سال جاری بر مسلمانان ساقط می‌شود؟

پاسخ: وجوب روزه ماه مبارک رمضان یک تکلیف فردی است و هرکس که شرایط وجوب آن را داشته باشد، باید فارغ از این‌که برای دیگران واجب باشد یا خیر، روزه بگیرد واگر فرد مسلمان بیم آن داشته باشد که روزه گرفتن ولو با اتخاذ همه تدابیر احتیاطی، باعث ابتلایش به کرونا می شود، وجوب هر روزی که می ترسد در صورت روزه گرفتن به این بیماری مبتلا می شود، از او ساقط می گردد.

اما اگر بتواند درجه احتمال ابتلا به بیماری را کم کند تا آنجا که از نظر عقلا دیگر احتمال ابتلا مورد اعتنا نباشد –ولو از طریق ماندن در خانه و عدم اختلاط نزدیک با دیگران، استفاده از ماسک و دستکش های پزشکی و رعایت موارد ضدعفونی مکرر و نظیر آن– و موجب مشقت شدید و غیرقابل تحملی نیز نباشد، وجوب روزه از او ساقط نمی شود.

اما درباره آنچه گفته شد که پزشکان نوشیدن مکرر آب را در فاصله زمانی نزدیک به هم جهت جلوگیری از کمبود آب بدن و خشکی حلق توصیه می کنند –به این دلیل که احتمال ابتلای به ویروس کرونا را مرتفع می کند– این امر مانع وجوب روزه نمی شود، غیر از کسانی که به آن رسیده باشند و در صورت روزه گرفتن، ترس ابتلای به بیماری وجود داشته باشد و هیچ راهی برای کاهش احتمال آن هم وجود نداشته باشد –ولو با ماندن در منزل و اتخاذ سایر راه‌های احتیاطی پیشرفته– اما افراد دیگر غیر از چنین فردی باید روزه بگیرند.

البته چه بسا بتوان با مصرف سبزیجات و میوه های سرشار از آب پیش از سحر، کمبود آب بدن ناشی از روزه داری را جبران کرد، همچنانکه می توان با جویدن آدامس بدون قند، جلوی خشکی حلق را گرفت –البته به شرطی که ذرات آن در دهان جدا نشده، وارد حلق نشود– بنابراین جویدن آدامس باعث افزایش ترشح بزاق دهان می شود و مانعی از آن در صورت روزه داری وجود ندارد.

بنابرین کسانی که می‌توانند کار خود را در ماه رمضان رها کرده و در منزل باقی بمانند و از ابتلا به بیماری مذکور در امان باشند، وجوب روزه از آنان ساقط نمی‌شود، اما افرادی که نمی‌توانند کار خود را رها کنند –بنا به هر دلیلی– و از ابتلا به ویروس در صورت ترک نوشیدن آب در بازه‌های زمانی در روز بیم دارند و نمی‌توانند اقدامات دیگر برای در امان ماندن از ابتلا به کرونا را اتخاذ کنند، روزه بر آنان واجب نیست، هر چند مجاز به روزه‌خواری در ملا عام هم نیستند.

روشن است که روزه ماه رمضان از مهم ترین فریضه‌های شرعی است و تنها در صورت وجود عذر واقعی، ترک روزه جایز است و هر فردی نسبت به وضعیت خود آگاه‌تر است که آیا عذر واقعی برای ترک روزه دارد یا خیر.

نظر آیت‌الله شبیری زنجانی

متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

سوال: با توجه به شیوع ویروس خطرناک کرونا و گفته های پزشکان مبنی بر تقویت بدن برای جلوگیری از اثر کردن ویروس، آیا در ماه رمضان امسال می شود، روزه نگرفت؟

پاسخ: اگر بنا به گفته پزشکان متخصص، روزه گرفتن برای فردی، احتمال ابتلای او به این بیماری و آسیب دیدن وی را افزایش دهد، نباید روزه بگیرد و این مساله در رساله عملیه هم آمده است؛ البته نباید مرتکب تظاهر به روزه‌خواری شده و به ماه مبارک بی‌احترامی کند.

همچنین اگر با تغییر شرایط؛ مثلا با ماندن در منزل، تحرک کمتر، رعایت نکات بهداشتی و مصرف غذاها و نوشیدنی های تقویتی، بتواند احتمال متعارف ضرر را دفع کند و ایجاد چنین شرایطی موجب مشقت شدید نشود، باید چنین کند و روزه بگیرد.

نظر آیت‌الله وحید خراسانی

متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله حسین وحید خراسانی از مراجع تقلید، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

سوال: با توجه به شیوع بیماری کرونا در این روزها، اگر خدای ناکرده این وضعیت ادامه داشته باشد، حکم روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان امسال چیست؟

پاسخ: کسی که می‌داند روزه برای او ضرر ندارد، اگرچه پزشک بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد و کسی که یقین یا گمان به ضرر مورد اعتنا یا ترس آن را که منشا عقلایی [علت بجایی] داشته باشد دارد اگر چه پزشک بگوید ضرر ندارد، نباید روزه بگیرد و اگر هم روزه بگیرد، صحیح نیست، مگر این‌که روزه برای او ضرر نداشته و قصد قربت کرده باشد که در این صورت روزه‌اش صحیح است.

اگر انسان احتمال بدهد که روزه برایش ضرر قابل اعتنا دارد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او عقلایی باشد [احتمال بجا] نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد، باطل است، مگر در صورتی که ضرر نداشته و قصد قربت کرده باشد.

نظر آیت‌الله نوری همدانی

پاسخ آیت‌الله حسین نوری همدانی از مراجع تقلید، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

وی در این رابطه اعلام کرد: در روزهای اخیر مکرر عرض شد که روزه یکی از اعمال واجبی است که برای افرادی که شرایط دارند، واجب است، مگر این‌که در سفر و یا بیمار باشد و یا این‌که در وضعیتی باشد که اگر روزه بگیرد خوف آن را داشته باشد که بیمار شود و یا بیماریش تشدید گردد.

وی افزود: به نظر اینجانب ملاک خوف از بیماری یا تشدید بیماری است وخوف باید منشا عقلایی داشته باشد یا پزشک متعهد و متدین تشخیص دهد و در چنین شرایطی وجوب روزه برداشته خواهد شد و اگر بگیرد عمل حرام انجام داده است.

وی بیان کرد: همان‌طور که اگر سالم باشد و خوف ضرر و بیماری نداشته باشد، واجب است بگیرد و ترک آن کفاره دارد و اگر کسی هم به هر عنوان نمی تواند روزه بگیرد، حق روزه‌خواری را در جامعه ندارد و حفظ حرمت ماه مبارک رمضان ضروری است.

نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی

متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله لطف الله صافی گلپایگانی از مراجع تقلید، درباره حکم روزه‌گرفتن امسال که مصادف با شیوع ویروس کرونا شده است، به شرح زیر می‌باشد.

سوال: احتراما با توجه به اطلاعیه فرهنگستان علوم پزشکی که روزه را زمینه‌ساز ابتلا به کرونا تشخیص نداده‌اند، در وضع فعلی، آیا روزه ماه مبارک رمضان واجب است؟

پاسخ: به طور کلی روزه برای هر مسلمانی در ماه مبارک رمضان واجب است و افطار بدون عذر شرعی علاوه بر قضا، کفاره عمد دارد؛ بلی، اگر کسی خوف عقلائی ضرر ابتلا به بیماری یا تشدید آن داشته باشد، افطار نماید و قضای آن را بجا آورد. واللّه العالم. موفق باشید.

«کرونا» ویروسی است که گستردگی شیوع آن بسیار وسیع است و از جمله راه‌های انتقال آن عطسه، سرفه، دست‌دادن و روبوسی است؛ پزشکان توصیه می‌کنند، افراد علاوه بر پرهیز از دست‌دادن، روبوسی و حضور در مرکزهای عمومی؛ به‌هنگام عطسه لازم است، جلوی بینی خود را با دستمال بگیرند و و یا برای مهار آن از آرنج خود استفاده کنند.

«ویروس کرونا»، موسوم به «کووید ۱۹» اواسط ماه دسامبر سال گذشته (۲۴ آذر ۹۸) در شهر «ووهان» واقع در مرکز چین گزارش شد؛ ابتدا از این بیماری به‌عنوان ذات‌الریه نام برده می‌شد، اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی ۹۸) به‌صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد.

همه ایرانیان می‌توانند با مراجعه به سامانه غربالگری الکترونیکی ویروس کرونا به نشانی اینترنتی https://salamat.gov.ir و تکمیل اطلاعات خواسته شده، گام بلندی در ارتقای سلامت جامعه و شکست ویروس کرونا بردارند.