نفع افزايش نرخ ارز براي ‌اقتصاد

به گزارش سایت طلا به نقل از جوان آنلاین ، سال‌های اجرای برنامه اول توسعه ج. ا. ایران، نرخ ارز در سال 1371 افزایش یافت و بلافاصله صادرات صنعتی که در سال 1367 حدود 70 میلیون دلار بود، در سال 1372 به 5/1714 میلیون دلار رسید و در سال 1373 صادرات غیر نفتی به 9/4449 میلیون دلار بالغ شد؛ ضمن اینکه در این فاصله رفاه مردم افزایش یافت و گشایشی در زندگی همه رخ داد. در سال 1374 بعد از بحران مالی در این سال و افزایش نرخ دلار به بیش از 700 تومان؛ دولت نرخ ارز را به 300 تومان کاهش داد و ترتیبات پیمان ارزی برقرار کرد که باعث شد صادرات غیرنفتی از 8/4 میلیارد دلار به 8/2 میلیارد دلار کاهش یابد و در این میان به صنعت فرش دستبافت به شدت آسیب وارد شد؛، تورم به 50 درصد رسید و رفاه همه کاهش یافت. در سال 1379 و در اثر یک مصاحبه، نرخ ارز یک‌شبه از 300تومان به بیش از 900 تومان افزایش یافت که البته اندکی بعد کاهش یافت و به دنبال این اقدام صادرات صنعتی دوباره به بیش از 8/4 میلیارد دلار در سال 1382 رسید و روند رشد مستمر خود را آغاز کرد به نحوی که در سال 1388 به 2/18 میلیارد دلار رسید، ‌ضمن اینکه مجدداً گشایشی در زندگی مردم حاصل شد، رشد اقتصادی بالا رفت و تورم نیز چندان زیاد نشد. در فاصله سال‌های 1382 تا 1388، براساس آمار گمرک ج. ا. ایران نرخ رشد متوسط سالانه صادرات صنعتی به24 درصد رسید و رونق فراوانی به‌وجود آمد.

این تحول صادرات صنعتی در شرایطی حاصل شد که بعد از تک نرخی شدن ارز درسال 1381، به‌رغم وجود تورم‌های بالای 15 تا 20 درصد در سال، نرخ ارز، افزایش چندانی نیافت و فاصله تورم داخلی با تورم خارجی و کشورهای طرف معامله اصلاح نشد. بنابراین می‌شدکاملاً تصور کرد که چه زمانی باید این اصلاح صورت گیرد و نرخ ارز افزایش یابد، اما این اتفاق به دلیل درآمدهای زیاد ارزی نفتی و تزریق آنها به بازار رخ نداد. در اینجا این سؤال پیش می‌آید که چرا برخلاف دوره‌های گذشته که نرخ ارز افزایش می‌یافت و به دنبال آن صادرات غیر نفتی و صنعتی افزایش پیدا می‌کرد، این بار با وجود کاهش نرخ واقعی ارز و فاصله گرفتن تورم کشور از تورم جهانی، صادرات صنعتی سالانه 24 درصد رشد داشته و ظرف شش سال از 8/4 میلیارد دلار به 2/18 میلیارد دلار رسیده و بیش از چهار برابر شده است. آیا شرایط اقتصاد ایران دچار تغییر اساسی شده بود؟

در حقیقت با وجود شوک مثبت درآمد نفت، رابطه مبادله بهبود می‌یابدو در بازار ارزی فشار تصاعدی بر نرخ ریال وارد می‌کند، یعنی ریال میل به افزایش ارزش پیدا می‌کند؛ چرا با وجود چنین امری صادرات صنعتی تا این حد رشد کرده است ؟ واقعیت این است که بهره‌وری بخش صنعت بر‌خلاف بسیاری از گفته‌ها افزایش یافته و توانسته صادرات و تولید خود را تا این حد افزایش دهد. در فاصله سال‌های 1382 تا1389 ارزش‌افزوده بخش صنعت و معدن سالانه 4/7 درصد رشد واقعی داشته که می‌توان ادعا کرد در این فاصله کشش عرضه صادراتی بخش صنعت و معدن بالاتر از یک شده و به‌رغم کاهش شاخص نرخ واقعی ارز در این دوره صادرات صنعتی افزایش پیدا کرده است.

اما به تدریج از اواخر سال 1389 به بعد، نرخ ارز در بازار ایران به تدریج رو به افزایش گذاشت تا اینکه در بهمن ماه 1390 ناگهان همچون فنری که سال‌ها فشرده شده انرژی خود را آزاد کرد. این اتفاق یک حباب قیمتی نبود بلکه یک تصحیح اساسی در اقتصاد ایران بود که بسیار فرخنده و مساعد بود، اگر دولت و بانک مرکزی از آن استقبال می‌کردند. در فاصله سال‌های 1371 تا 1374 که نرخ ارز در ایران اصلاح شدو به نزدیک 1750 ریال به فروش می‌رسید، صف‌های خرید ارز از بانک‌ها تشکیل شد و بانک مرکزی به هر شناسنامه 5000 دلار پرداخت می‌کرد. این تشکیل صف خرید که در آن نزاع و برخورد نیز صورت می‌گرفت، نشان می‌داد قیمت 1750 ریالی واقعی نیست و نرخ ارز باید بیش از این باشد. متأسفانه به دنبال بحران مالی سال 1374، بانک مرکزی قیمت دلار را که در بازار به بالای 7000 ریال رسیده بود، به 3000 ریال کاهش داد و ترتیبات پیمان ارزی برقرار کرد که به شدت به صادرات غیرنفتی لطمه زد. پس می‌توان به این نتیجه رسید که در حال حاضر نیز همان واقعیت خود را مجدداً نشان داده، اما این بار بازار و بخش خصوصی به خوبی از این امر استفاه کرده و به‌رغم تلاش بانک مرکزی، صادرات غیر نفتی در سال 1390 به 57 میلیارد دلار رسیده است.

در تحلیل بالا مشخص است هر بار نرخ ارز اصلاح شده، اصلاحات مثبتی در اقتصاد اتفاق افتاده و پیامدهای مطلوبی هم برای رفاه و کاهش فقر داشته، هم برای رشد صنعتی. این بار نیز یک بار دیگر فرصت تاریخی بهره‌برداری از این نقطه عطف در اقتصاد پیش آمده و انتظار می‌رود دولت و بانک مرکزی بر نرخ نادرست 1226 تومان بیش از این پافشاری نکنند و اجازه اصلاح اقتصادی را فراهم سازند تا سیر رشد صنعتی مجدداً قطع نشود.