در حالی که بسیاری از کشور‌های جهان درگیر قرنطینه‌های طولانی مدت هستند و میلیون‌ها نفر در سراسر جهان معیشت خود را از دست رفته می‌بینند، نگاه‌ها به دانشمندانی است که شبانه روز در تلاشند تا راز پایان دادن به بحران اپیدمی کروناویروس را بیابند؛ رازی به نام واکسن. اما در این میان یک احتمال بسیار بد نیز وجود دارد و آن هم این است که هیچ وقت واکسن این بیماری به دست نیاید. در این صورت چه رخ خواهد داد و بشر چگونه خود را در برابر این بیماری محفوظ نگه خواهد داشت؟ خبرگزاری سی ان ان، طی گفتگویی با برخی کارشناسان بیماری‌های عفونی و واگیر دار، به بررسی این موضوع پرداخته است.
در چنین شرایطی، جوامع بجای تلاش در از بین بردن COVID-۱۹، احتمالاً باید زندگی کردن در کنار آن را یاد بگیرند. اگر توصیه‌های متخصصان دنبال شود، شهر‌ها به آرامی باز می‌شوند و برخی از آزادی‌ها بازگردانده می‌شوند. معاینات و تب سنجی خیابانی و همچنین ردیابی افراد در کوتاه مدت به بخشی از زندگی ما تبدیل خواهد شد، هرچند که در بسیاری از کشورها، دستورالعمل‌هایی برای برقراری مجدد شرایط اضطراری، در هر زمان وجود خواهد داشت. ممکن است شیوع این بیماری در هر سال اوج گیرد و آمار جهانی مرگ و میر به سمت بالا ادامه یابد.
اما جالب توجه آن است که چنین مسیری احتمالاً از سوی سیاستمدارن معرفی نخواهد شد که عموماً علاقه دارند مردم را امیدوار کنند که واکسن این بیماری به زودی در دسترس خواهد بود بلکه احتمالاً به صورت جدی از سوی متخصصان مطرح خواهد شد چرا که قبلاً و حتی بار‌ها با چنین شرایطی روبرو شده اند. دکتر «دیوید نابارو»، استاد بهداشت جهانی در کالج ایمپریال لندن که همچنین به عنوان فرستاده ویژه سازمان بهداشت جهانی در خصوص Covid-۱۹ خدمت می‌کند، می‌گوید: «برخی ویروس‌ها وجود دارند که ما هنوز واکسنی برای آن‌ها نداریم. ما نمی‌توانیم یک فرض مطلق را تصور کنیم که واکسن به هیچ وجه به دست نیاید و یا اگر به دست آید بتواند همه آزمایشات اثربخشی و ایمنی را پشت سر بگذارد». نابارو در گفتگو با سی ان ان، افزود: «کاملاً ضروری است که همه جوامع در سراسر جهان، خود را در یک موقعیتی قرار دهند که هم آمادگی کامل در برابر تهدیدات کروناویروس را داشته باشند و بتوانند زندگی اجتماعی و فعالیت‌های اقتصادی را در کنار این ویروس به پیش ببرند».
با این حال اکثر کارشناسان اطمینان دارند که واکسن Covid-۱۹ در نهایت تولید خواهد شد. این باور تا حدود زیادی به این دلیل است که این ویروس بر خلاف بیماری‌های مانند HIV و مالاریا، به سرعت جهش نمی‌یابد. بسیاری، از جمله دکتر آنتونی فاوسی، مدیر انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده، معتقدند که ممکن است طی یک سال تا ۱۸ ماه واکسن کروناویروس به دست بیاید. اما چهره‌های دیگری همچون کریس ویتیتی، رئیس ارشد پزشکی انگلیس، نیز در این طیف وجود دارند که افق‌های طولانی مدت را کشف این واکسن در نظر دارند و معتقدند که مدت زمان یک سال برای این کار بسیار زود خواهد بود.
اما حتی اگر واکسن ایجاد شود، عملیاتی شدن نهایی آن در هر یک از این بازه‌های زمانی اعلام شده، امری خواهد بود که تاکنون سابقه نداشته است. دکتر پیتر هوتز، رئیس دانشکده ملی دارو‌های گرمسیری در کالج پزشکی بیلور هیوستون، به سی ان ان می‌گوید: «ما هیچ وقت واکسن را در یک سال تا ۱۸ ماه توسعه نداده ایم. این بدان معنا نیست که این امر غیرممکن است، اما کاملاً یک دستاورد قهرمانانه خواهد بود». وی افزود: «ما به یک پلن A. و یک پلن B. برای مهار این بحران نیاز داریم».
وقتی واکسن‌ها اثر نمی‌کنند
در سال ۱۹۸۴، «مارگارت هکلر»، وزیر بهداشت، درمان و خدمات انسانی آمریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی در واشنگتن دی سی اعلام کرد که دانشمندان با موفقیت ویروسی را که بعداً با عنوان اچ آی وی شناخته شد، را شناسایی کردند و پیش بینی کرد که واکسن پیشگیری این بیماری تا دو سال دیگر مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. چهار دهه از آن زمان گذشت و ۳۲ میلیون نفر بعد از آن بر اثر این بیماری جان باختند، اما جهان هنوز در انتظار واکسن HIV است.
به جای تلاش برای دست یابی به واکسن، ادعا‌های دکتر هلکر با بحث‌های در مورد همجنسگرایی و تأثیر این بیماری بر این گروه‌ها در جوامع غربی همراه شد. برای سال‌ها تشخیص مثبت بیماری HIV نه تنها به منزله حکم اعدام بود، بلکه بدین معنا بود که فرد مدت زمان باقی مانده از زندگیش را باید به دور از گروه‌های اجتماعی خود همچون خانواده سپری کند. این درحالی بود که بسیاری از مجامع علمی بحث بر سر این بود که آیا این بیماران ارزش صرف هزینه‌های پزشکی را دارند یا خیر؟
این ماجرا حتی در دهه ۱۹۸۰ نیز پایان نیافت. در سال ۱۹۹۷، بیل کلینتون رئیس جمهور ایالات متحده این موضوع را به چالش کشید که آمریکا تا حداکثر یک دهه به واکسن HIV دست خواهد یافت. در واقع چهارده سال پیش، دانشمندان گفتند که ما هنوز حدود ۱۰ سال باهم فاصله داریم. در حقیقت مشکلات یافتن واکسن از خود ماهیت HIV / AIDS شروع می‌شود. «پل آفیت»، متخصص اطفال و متخصص بیماری‌های عفونی و مخترع واکسن روتاویروس، توضیح می‌دهد که: «آنفلوانزا قادر است از یک سال به سال دیگر خود را تغییر دهد، بنابراین عفونت طبیعی یا ایمن سازی سال قبل، شما را از ابتلای جدید محفوظ نمی‌دارد. اچ آی وی هم چنین کاری می‌کند HIV». آفیت در گفتگو با سی ان ان افزود: «این تغییر در بدن نیز ادامه دارد؛ بنابراین مانند این است که شما به هزار رشته مختلف HIV آلوده شوید و در حالی که در حال جهش است، سیستم ایمنی بدن شما را نیز فلج می‌کند».
ایدز مشکلات بسیار منحصر به فردی را به همراه دارد و Covid-۱۹ سطح گریزان بودن آن را ندارد. همین امر باعث می‌شود متخصصان به طور کلی نسبت به پیدا کردن واکسن کروناویروس جدید خوشبین‌تر باشند. اما بیماری‌های دیگری نیز وجود داشته است که هم دانشمندان و هم بدن انسان را بهم زده است. یافتن یک واکسن موثر برای «تب دنگی»، که براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی سالانه ۴۰۰۰۰۰ نفر را آلوده می‌کند، چندین دهه است که پزشکان را درگیر خود کرده است. در سال ۲۰۱۷، یک تلاش در مقیاس بزرگ برای پیدا کردن این واکسن ظاهراً به نتیجه رسید، اما پس از مدتی مشخص شد که باعث بدتر شدن علائم بیماری می‌شود. در موقعیتی مشابه، تولید واکسن برای رینو ویروس‌های متداول و آدنو ویروس‌ها - که مانند کروناویروس‌ها می‌توانند علائم سرماخوردگی ایجاد کنند- بسیار دشوار بوده است. فقط یک واکسن برای جلوگیری از آدنوویروس وجود دارد که آن هم از نظر تجاری در دسترس نیست.
دکتر نابارو با تشریح روند کند و دردناک تولید واکسن می‌گوید: «ممکن است شما با امیدواری‌های بالایی مواجه شوید و سپس امید‌های شما از بین برود. ما با سیستم‌های بیولوژیکی سر و کار داریم که با سیستم‌های مکانیکی کاملاً متفاوت هستند. در واقع همه چیز به میزان واکنش بدن بستگی دارد». آزمایش‌های انسانی برای واکسن کروناویروس جدید، در حال حاضر در دانشگاه آکسفورد در انگلستان و در ایالات متحده، تولید شده و در حال طی مراحل آزمایشی خود است. با این حال، این روند آزمایش - نه توسعه - است که تولید واکسن را متوقف می‌کند و غالباً آن را خراب می‌کند. دکتر هوتز که پیش از این برای محافظت در برابر SARS روی واکسن آن کار کرده است، می‌گوید: «سخت‌ترین بخش کار این است که نشان دهید واکسن شما اثربخش است و ایمنی لازم را نیز دارد».
پلن B
اگر همین سرنوشت با واکسن Covid-۱۹ همراه باشد، این ویروس می‌تواند سال‌ها در کنار ما باقی بماند. اما پاسخ پزشکی به HIV / AIDS هنوز چارچوبی را برای زندگی با بیماری که نمی‌توانیم از آن رها شویم، فراهم می‌کند. دکتر آفیت می‌گوید: «در HIV، ما توانسته ایم با کمک آنتی ویروس، آن را به یک بیماری مزمن تبدیل کنیم. آنچه را که همیشه امیدوار بودیم با سرطان انجام دهیم، انجام داده ایم. در واقع ایدز دیگر همچون یک حکم اعدام در دهه ۱۹۸۰ نیست». پیشرفت چشمگیر قرص پیشگیری روزانه PrEP، از زمان توسعه تاکنون منجر به ایمنی صد‌ها هزار نفر در برابر خطر بیماری HIV شده است.
تعدادی از درمان‌ها نیز برای Covid-۱۹ مورد آزمایش قرار می‌گیرند، زیرا دانشمندان به موازات انجام آزمایشات برای کشف واکسن این بیماری، در حال انجام یک پلن B. هستند تا مگر اینکه دارویی برای کنترل این بیماری بیابند، اما همه این آزمایشات در مراحل اولیه هستند. دانشمندان به دنبال تجربیات داروی ضد ابولا Remdesivir هستند، در حالی که درمان پلاسمای خون نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. هیدروکسی کلروکین، که از طرف دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به عنوان «تغییر بازی» مورد حمایت قرار گرفته، مشخص شده که روی بیماران بسیار حاد اثر بخش نیست.
«کیت نیل»، استاد برجسته در اپیدمیولوژی بیماری‌های عفونی دانشگاه ناتینگهام می‌گوید: «دارو‌هایی که تاکنون انتخاب شده اند، بهترین کاندیدا‌ها هستند». به گفته وی، مشکل «رویکرد جزئی» در آزمایش این دارو‌ها بوده است. دکتر نیل که چنین آزمایش‌هایی را برای چاپ در مجلات پزشکی بررسی می‌کند، به سی ان ان می‌گوید: «ما باید کارآزمایی‌های کنترل شده تصادفی را انجام دهیم و مسخره است که فقط به کار‌هایی که اخیراً انجام شده توجه کنیم. مقالاتی که من رد می‌کنم تنها به این دلیل است که به درستی انجام نشده اند».
دکتر نیل می‌گوید، اکنون این آزمایشات کامل در حال انجام است و اگر یکی از این دارو‌ها برای Covid-۱۹ اثربخش باشد، نشانه‌های آن «طی چند هفته» ظاهر می‌شود. این عضو سازمان غذا و داروی آمریکا در گفتگو با سی ان ان، افزود: «اولین این دارو‌ها ممکن است قبلاً معرفی شده باشد؛ Remdesivir تاکنون توانسته است علائم مثبتی در بیماران کرونایی ایجاد کند و روند بهبودی آن‌ها را تسریع کند».
اثرات مثبت یک درمان موفقیت آمیز، به طور گسترده احساس خواهد شد. اگر یک دارو بتواند مدت زمان حضور بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه را حتی به مدت چند روز کاهش دهد، می‌تواند ظرفیت بیمارستان را آزاد کند و به همین دلیل امید به بازگشت به شرایط عادی، افزایش خواهد یافت. اما اینکه یک روش درمانی چقدر مؤثر باشد، بستگی به این دارد که کدام یک از این دارو‌ها اثربخش باشد. ذخایر دارویی Remdesivir در سطح بین المللی زیاد نیست و افزایش تولید آن باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود. اما مهمتر از همه این‌ها این است که چنین درمان‌هایی مانع از ابتلای افراد جامعه به ویروس نمی‌شوند به این معنی که هرچند ممکن است این موارد در درمان کروناویروس خوب عمل کنند، اما تأثیری در انتشار آن نخواهند داشت و به عبارت دیگر این بیماری می‌تواند سال‌های متمادی با ما باشد.
زندگی بدون واکسن چگونه خواهد بود؟
اگر واکسنی تولید نشود، زندگی ما به حالت فعلی باقی نخواهد ماند، هرچند ممکن است خیلی سریع به حالت عادی برنگردیم. دکتر نیل می‌گوید: «این قرنطینه از نظر اقتصادی نمی‌تواند پایدار بماند و احتمالاً از نظر سیاسی نیز چنین است؛ بنابراین ما برای کنترل بیماری به راه‌های دیگری نیاز داریم». این بدان معناست که هرچه کشورها شروع به عادی سازی کنند، کارشناسان نیز دولت‌ها را وادار می‌کنند تا روش جدیدی را برای زندگی و تعامل با این بیماری در نظر بگیرند تا بدین شکل زمان کافی برای یافتن واکسن COVID-۱۹ را خریداری کنند.
دکتر نابارو می‌گوید: «کار بر روی ویروس کرونا کاملاً ضروری است». وی خواستار یک «قرارداد اجتماعی» جدید است که در آن شهروندان هر کشور، در حالی که شروع به ادامه زندگی عادی خود می‌کنند، در صورت بروز علائم و یا در تماس با یک فرد مبتلا به Covid-۱۹، مسئولیت شخصی «خود قرنطینگی» را بر عهده دارند.
این بدان معناست که باید فرهنگ سرفه و عطسه کردن در اماکن عمومی و یا با علائم سرماخوردگی و تب به سرکار رفتن، پایان یابد. کارشناسان همچنین پیش بینی می‌کنند که تغییری دائمی در نگرش به کار از راه دور (کار در خانه) -حداقل در بعضی از روز‌های هفته- رخ بدهد و این موضوع تبدیل به یک روش استاندارد زندگی برای کارمندان یقه سفید شود. همچنین به نظر می‌رسد که شرکت‌ها سیاست‌های پیشین خود در ایجاد دفاتر متعدد با کارمندان پرشمار را تغییر دهند و احتمالاً از این پس باید شاهد دفتر‌های با کارمندان اندک باشیم.
نابارو می‌گوید: «این (باید) به روشی برای رفتار ما تبدیل شود که در آن همه ما مسئولیت شخصی را برعهده داریم ... با کسانی که خود را در خانه محبوس می‌کنند باید به عنوان قهرمانان و نه افراد ضعیف، رفتار کنیم. این یک پیمان جمعی برای بقا و بهزیستی در مواجهه با تهدید ویروس است». وی می‌افزاید: «انجام این کار در کشور‌های فقیر دشوار خواهد بود؛ بنابراین یافتن راه‌هایی برای حمایت از کشور‌های در حال توسعه به ویژه از نظر سیاسی، بسیار مهم است». وی از شهرک‌ها و کمپ‌های پناهندگان و مهاجران به عنوان مناطقی که باید مورد توجه ویژه قرار گیرند، یاد می‌کند.
دکتر هوتز می‌افزاید: «داشتن سیستم بهداشت عمومی که شامل ردیابی تماس، تشخیص در محل کار، نظارت بر سندروم و ارتباط زودهنگام درباره اینکه آیا ما مجبوریم دوباره مسافت اجتماعی را مجدداً اجرا کنیم، کاملاً حیاتی است. این قابل انجام است، اما پیچیده است چرا که ما قبلاً آن را انجام نداده ایم». این سیستم‌ها می‌توانند اجازه بازگشت برخی تعاملات اجتماعی را بدهند. هوتز می‌گوید: «اگر انتقال حداقل ویروس وجود داشته باشد، می‌توان فعالیت‌هایی همچون رویداد‌های ورزشی را نیز بازگشایی کرد». اما چنین حرکتی بزرگی دائمی نخواهد بود و به طور مداوم توسط دولت‌ها و نهاد‌های بهداشت عمومی ارزیابی می‌شود. این بدان معناست که لیگ‌های ورزشی و سایر رویداد‌های دسته جمعی تا زمانی که ورزشکاران به طور مرتب آزمایش می‌شوند، می‌توانند با برنامه‌های خود پیش بروند. برخی از کشور‌های اروپایی نیز اعلام کرده اند که اجازه می‌دهند رستوران‌ها با ظرفیت بسیار کمتری از مشتریان، بازگشایی شوند.
اما برخی کارشناسان معتقدند که این محدودیت‌ها دوباره در زمستان برقرار خواهند شد چرا که کروناویروس جدید احتمالاً در این فصل مجدداً شدت یابد و این برای هر سال نیز تکرار خواهد شد؛ بنابراین محدودیت‌ها در شرایط اضطراری آمادگی بازگشت سریع را دارند. نابارو می‌گوید: «هر از گاهی شیوع بیماری وجود خواهد داشت و حرکت محدود خواهد شد. ممکن است این امر در قسمت‌هایی از یک کشور اعمال شود و یا حتی ممکن است برای کل کشور اعمال شود».