میوه عناب دارای خواص طبی متعددی است و در مکاتب طب سنتی کشورهای گوناگون جایگاه ویژه ای برای کمک به سلامت و درمان بیماریها دارد. عناب از میوه های بسیار موثر است که علاوه بر خاصیت های تغذیه ای دارای موارد استفاده زیادی بعنوان یک گیاه دارویی است.
این میوه که میتوان درختان آنرا از ایران تا هند و جنوب چین و چه بسا جنوب اروپا پیدا کرد، در هر منطقه ای دارای اسامی مختلفی است. در هند و پاکستان آنرا « ایناب» و در شرق آسیا آنرا خرمای قرمز، خرمای چینی یا خرمای هندی می نامند. درخت عناب مثل درخت سنجد است و در نواحی کوهستانی بعضی از منطقه های ایران مثل خراسان یافت میشود .
مصارف خوراکی عناب:
در بریتانیا عناب را به صورت خشک شده و یا به صورت آب‌نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می‌نمایند.
در کره، چین و تایوان، شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند.
در برخی مناطق از عناب برای تهیه سرکه استفاده میشود و در آفریقا از آن کیک درست می‌کنند.
عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده میشود، اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده استفاده می‌نمایند، ولی جالب است بدانید که در بسیاری از نقاط دنیا میوه تازه آن به صورت سبز استفاده میشود که البته طعم بسیار خوبی هم دارد.
در شرق آسیا عناب‌های بسیار بزرگی به اندازه خرما و با رنگ‌های مختلف از جمله مشکی و قرمز به عمل می‌آید.
آشنایی با "خواص عناب":
خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی عناب:
عصاره آن موجب مهار اثر رادیکال‌های آزاد (به عنوان عامل افزایش التهاب) می‌گردد. حاوی آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی چون ویتامین C، کاروتنوئیدها و فلاوونوئید است. همچنین موجب تقویت سیستم ایمنی میشود.
عناب و قند خون
ترکیبات اتری موجود در آن عامل مهار کننده‌ای در افزایش قند خون است. همچنین مقادیر پارامترهای بیوشیمیایی مانند قند خون، اوره، کراتینین، کلسترول سرم، تری‌گلیسیرید سرم، HDL، LDL، هموگلوبین و هموگلوبین گلیکوزیله را به طور قابل توجهی به سطح نرمال نزدیک می‌کند.
عناب و سرماخوردگی
در طب سنتی ایران نیز مصرف جوشانده عناب برای درمان سرفه، سرماخوردگی و آنفلوانزا و انواع گلودرد بسیار توصیه شده است. چای عناب در شرق آسیا یک نوشیدنی بسیار گوارا محسوب میشود که به جلوگیری از سرماخوردگی نیز کمک می‌کند. اگر دچار سرماخوردگی شده‌اید و از خشکی سینه و سرفه رنج می‌برید، عناب داروی گیاهی مناسب و کارآمدی است. عناب دارای لعاب فراوان، پروتئین، مواد قندی و مقدار زیادی ویتامین C است. عناب به دلیل داشتن لعاب زیاد، نرم کننده سینه و ضد سرفه است.
جوشانده عناب گرفتگی صدا را برطرف می‌کند. به علاوه آسم و تنگی نفس را برطرف می‌کند. برای تهیه جوشانده عناب 50 گرم عناب را در یک لیتر آب ریخته و بجوشانید تا حجم آن دو سوم شود.
عناب و دستگاه گوارش
عناب در زمان ابتلا به اسهال می‌تواند حرکات مربوط به دستگاه گوارش را کاهش دهد. مخلوط را با نمک و فلفل به عنوان هضم کننده مصرف کنید. میوه خشک رسیده به عنوان ملین میباشد. حتی تأثیر آن برای کمک به درمان یبوست با مطالعات بالینی مختلف به اثبات رسیده است و به تمام افرادی که از یبوست رنج می‌برند توصیه میشود هر روز صبح یک تکه زنجبیل تازه و چند دانه عناب را در یک لیوان آب جوش قرار داده و پس از چند دقیقه این نوشیدنی را میل کنند. عناب تقویت‌کننده دستگاه گوارش است و مطالعات بالینی، تأثیرات آن برای رفع مشکلات مختلف گوارش را نشان داده است. مصرف عناب به هضم غذا کمک کرده و در جلوگیری از نفخ موثر است.
حفاظت از کبد
مصرف عناب به طور معنی‌داری سطوح آنزیم‌های کبدی را کاهش می‌دهد. این آنزیم‌ها نشانگر آسیب بافتی هستند. یافته‌های بافت شناسی نشان می‌دهند که این میوه اثرات محافظتی در برابر بیماری‌های کبدی دارد. عناب در درمان کبد چرب نیز مفید است.
فواید عناب برای دندان:
عناب دندان‌ها را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌سازد. برای درمان دندان درد سائیده عناب را در محل کرم خوردگی دندان بگذارید.
فواید عناب برای پوست و مو:
- به علت دارا بودن انتی‌اکسیدان‌ها، روند پیری پوست را کاهش می‌دهد.
- عناب خون را تصفیه و سموم را از بدن دفع می‌کند و سبب روشنی پوست میشود.
- عناب برای خشکی و خارش پوست،استفاده می شود.
- برای رفع خارش بدن جوشاندة عناب را با شکر شیرین کنید، میل شود.
- خوردن عناب بیماری پوستی گال یا جرب را کاهش می‌دهد روزانه چند دانه میل کنید.
- برای درمان کهیر و خارش پوست 50 عدد عناب را با یک لیوان آب جوشانده صاف کرده، صبح ناشتا با سکنجبین مخلوط نموده میل شود. عناب خشک شده را با عسل مخلوط کرده در محل خارش و کهیر بمالید.
- عصاره عناب خاصیت رفع و کاهش چین و چروک و خشکی و قرمزی و رفع آفتاب سوختگی است.
- رشد موی سر را زیاد می کند.
- استفاده از مغز این میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها، سبب سرعت بخشیدن به بهبود آنها میشود.
- به علت داشتن اسیدآمینه های مهم، باعث بهبود روند زخم است.
- برای معالجه و التیام زخمهای کهنه گرد ریشه خشک شده عناب را روی آنها بپاشید.
خواص دیگر عناب
- در کم فشاری خون و نازایی مفید است.
- عناب آرامش‌بخش و ضد بد خلقی بوده و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب میشود و تقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است استفاده می‌کنند.
- خاصیت ضد میکروبی دارد.
- چای عناب دارای ماده ضد سرطانی ساپونینز است. این چای باعث ترمیم بافت‌های آسیب دیده و تقویت عضلات میشود.
- استفاده از مغز میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود آنها میشود.
ارزش غذایی عناب:
این میوه منبع خوبی از ویتامین C و حاوی مقادیر قابل ملاحظه‌ای مواد معدنی است. همچنین دارای پروتئین، کربوهیدرات و مواد معدنی کلسیم، فسفر، آهن، کاروتن، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین و فلور میباشد. در ضمن حاوی پکتین (به عنوان کلسیم پکتات) به عنوان فیبر محلول موثر در کاهش چربی و قند خون است. محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالا است، بنابراین متخصصین تغذیه می‌توانند عناب را به عنوان بخشی از رژیم غذایی توصیه نمایند.
مضرات مصرف عناب:
- زیاده روی در خوردن عناب باعث کم شدن غرایز جنسی میشود.
- عناب در اشخاص سرد مزاج، تولید گاز و نفخ می‌کند و این گونه افراد باید عناب را با مَویز میل نمایند.
- عناب موجب ازدیاد ویتامین k میشود که در نتیجه آن خون غلیظ میشود بنابراین مصرف - زیاد آن برای افرادی که دچار غلظت خون هستند، توصیه نمی‌شود.
- افرادی که از نفخ بیش از حد، انگل‌های روده‌ای و خلط بیش از حد رنج می‌برند، بهتر است قبل از مصرف عناب با پزشک مشورت کنند.
نحوه درست کردن جوشانده عناب:
برای تهیه جوشانده مقدار 15 گرم از ریشه عناب را با نیم لیتر آب به مدت 20 دقیقه بجوشانید و بعداز صافی کردن برای جلوگیری از ریزش موها 10 دقیقه قبل حمام موها را با این محلول ماساژ دهید.
برای تهیه دمکرده عناب میوه های عناب را به میزان 10 عدد میوه در یک لیوان آب جوش به مدت 15 دقیقه دم کنید و این دم کرده را برای ایجاد آرامش و کاهش استرس میل کنید.
شاید باورش برای ما سخت باشد. وقتی بدانیم غذا‌هایی که تاکنون خوردنشان برای ما لذت‌بخش بوده و سال‌ها با این تصور روی میز و سفره شام و ناهارمان قرار گرفته‌اند، نه تنها فایده‌ای برای بدنمان نداشته‌اند بلکه حتی در جا‌هایی برایمان ضرر داشته‌اند؛ مثل زرشک‌پلو با مرغ یا باقالی‌پلو با ماهی.
دیگر همه می‌دانیم بعضی از خوراکی‌ها را نباید با هم خورد، چرا که منجر به حساسیت غذایی میشود. خارش پوست، کهیر، تحریک‌های پوستی، تغییرات تنفسی یا حالت خفگی، برخی از نشانه‌های مسمومیت و حساسیت غذایی است. به طور کلی در طب سنتی، درهم‌خوری ممنوع شده، دلیلش این است که مواد غذایی مختلف به شیوه‌های گوناگون در معده پخته می‌شوند. مواد غذایی، متابولیسم‌های متفاوتی دارند و آنزیم‌های متفاوتی برای هضم هرکدام از آنها نیاز است. ممکن است آنزیم هضم یکی از آنها در هضم دیگری، اختلال ایجاد کند. به همین دلیل گفته میشود مواد مختلف همزمان با هم خورده نشوند.
ماست و سالاد را با هم نخورید
بهتر است سالاد و ماست را به صورت جداگانه یا با حداقل یکی دوساعت فاصله میل کنید. حتی میتوان ماست را قبل از غذا و سالاد را بعد از غذا مصرف کرد. برای همراهی غذا، سبزی‌ها به‌ویژه ریحان، ترخون و تره که طبع گرمی دارند، بهترین گزینه‌اند.
چند مدل گوشت را با هم نپزید
هیچ‌وقت مخلوطی از گوشت گوسفند و گوساله را در خورش‌های‌تان نریزید. تفاوت طبع این گوشت‌ها، این اقدام را در طب سنتی منع کرده است.
باقالی‌پلو را با ماهی نخورید
باقالی‌پلو با ماهی در عین خوشمزه‌بودن، ترکیب چندان مناسبی نیست؛ چراکه باقالی نفخ زیادی ایجاد می‌کند و ماهی هم در میان گوشت‌ها سردترین طبع را دارد و رطوبت ایجاد می‌کند. از آن‌جا که رطوبت پایه به وجود آمدن نفخ است، خوردن باقالی نفاخ همراه ماهی می‌تواند فرد را دچار باد شکمی کند. پس بهتر است ابتدا ماهی را در سسی از کنجد و ادویه و آویشن بخوابانید، سرخ کنید تا طبعش متعادل شود. خوردن خرما را هم با این غذا فراموش نکنید.
ماست را با ترشی نخورید
اگر می‌خواهید برای همراهی غذا از ترشی استفاده کنید یا غذای شما حاوی آبلیمو است، بهتر است خوردن ماست و لبنیات را فراموش کنید؛ چراکه هر دویشان طبع سردی دارند. اگر همزمان خورده شوند، فرد دچار سردی میشود.
ماست را با ماهی نخورید
هر چقدر غذا طبع سردی داشته باشد، خوردنش مشکل‌سازتر میشود. ماست طبع سردی دارد و نباید همراه با ماهی که سردترین طبع را در میان گوشت‌ها دارد، میل شود؛ چراکه باعث تولید خلط خام زیادی در بدن میشود.
چند نوع میوه را با هم نخورید
در طب سنتی آمده که خوردن چند نوع میوه با هم خوب نیست. بهتر است یک نوع میوه یا میوه‌هایی که هم‌خانواده هستند، میل شود، مثل پرتقال و نارنگی. اما مثلا خیار را نباید با سایر میوه‌ها خورد، چون طبع سردی دارد و منجر به سوء‌هاضمه و نفخ میشود و در معده‌های مرطوب باعث ترش‌کردن، رخوت و سستی و خواب‌آلودگی و اختلال حافظه میشود. اگر به خیار علاقه دارید، حتما به آن نمک بزنید.
تن‌ماهی را با تخم‌مرغ نخورید
غذا‌های مختلف در طب سنتی به دسته‌های مختلفی تقسیم شده‌اند که خوردن سه دسته از غذا‌ها با هم به‌شدت منع شده‌اند؛ لبنیات، تخم‌مرغ و گوشت‌ها. یعنی هیچ‌کدام از این غذا‌ها را (دو به دو یا هر سه را با هم) مصرف نکنید، چون هرکدام از آنها یک غذای کامل هستند، حتی برای مزه‌دارکردن ماهی و بعضی گوشت‌ها آنها را در تخم‌مرغ نخوابانید. این موضوع برای تن‌ماهی و تخم‌مرغ هم مصداق پیدا می‌کند.
زرشک‌پلو را با مرغ نخورید
زرشک‌پلو گزینه خوبی برای همراهی با مرغ نیست. همراهی مرغ با زرشک که طبع سردی دارد، باعث سردتر شدن طبع مرغ شده و می‌تواند هضم غذا را برای بدن سخت‌تر کند، پس بهتر است در خوردن چنین غذایی زیاده‌روی نکنید یا زعفران را چاشنی غذا کنید.
مصرف این خوردنی‌ها را با هم متوقف کنید
ماست با ترب
شیربرنج با آرد گندم
انار با حلیم
خربزه با عسل
لبنیات با گوشت سفید
تخم‌مرغ با ماهی
سرکه با حلیم
لبنیات با ترشیجات
پنیر با ماست چکیده
پنیر با بادام
سرکه با عدس
سرکه با ماش
سرکه با ماست
خربزه با موز
خربزه با انبه
کله گوسفند با انگور
غذای گرم با سرد
غذای طبیعت گرم با سرد
سرکه بعد از ماهی
سرکه بعد از شیر
سرکه بعد از هندوانه
آب سرد بعد از غذای گرم
آب سرد بعد از حمام