بازار سکه بیشتر از هر زمان دیگری داغ شده. قیمت هر سکه تمام تا هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده و فعالان این بازار را انگشت به دهان گذاشته است. حالا ارزان‌ترین سکه‌ای که بتوان در بازار پیدا کرد سکه گرمی با قیمت یک میلیون تومان است و می‌توان از آن به عنوان حداقل سرمایه لازم برای سرمایه‌گذاری در بازار سکه نام برد. این بازار پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد. از موارد پیش پا افتاده‌ای مثل تفاوت سکه‌های طرح قدیم و جدید تا راه‌های شناسایی سکه اصل از تقلبی همگی اطلاعاتی است که یک نفر برای ورود به بازار سکه باید به آن‌ها آشنایی داشته باشد. در این گزارش سعی کرده‌ایم به هفت مورد از سوالاتی که درباره بازار سکه بیشتر پرسیده می‌شود، پاسخ دهیم.
چرا قیمت سکه طرح قدیم و جدید متفاوت است؟
همه‌چیز بر اساس عرضه و تقاضا است. در حال حاضر قیمت سکه تمام طرح قدیم در بازار حدود ۲۰۰ هزار تومان ارزان‌تر از سکه طرح جدید در نظر گرفته می‌شود. سکه‌های تمام بهار آزادی تا سال ۱۳۷۰ به عنوان سکه طرح قدیم شناخته می‌شوند. یک روی این سکه‌ها تکرار نام امام علی و روی دیگر آن حرم امام رضا است. از سال ۷۰ ضرب سکه بهار آزادی به طرح جدید آغاز شد که یک روی آن تصویر امام خمینی و روی دیگر حرم امام رضا است. بعضا حتی سکه‌های قبل از ۸۶ را هم به عنوان طرح قدیم می‌شناسند. تا آن زمان سال ضرب سکه‌ها روی آن‌ها قابل مشاهده بود، اما بعد از ۸۶ همه سکه‌ها با همان سال ضرب ۱۳۸۶ به بازار آمدند. برای همین سکه‌های قبل از ۸۶ هم به جمع سکه‌های طرح قدیم پیوستند و عموما بر اساس ارزش طلای به کار رفته در آن‌ها قیمت‌گذاری می‌شوند. باید توجه داشته باشید که عیار طلا و وزن سکه‌های طرح قدیم و جدید هیچ تفاوتی ندارد و قیمت آن صرفا بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
تا سال‌های ابتدای دهه ۹۰ قیمت سکه طرح قدیم بیشتر بود و فروشنده‌ها می‌گفتند سکه‌های طرح قدیم جنبه کلکسیونی و تاریخی دارند و برای همین گران‌تر هستند. در حالی که چند سالی است ورق برگشته و سکه طرح جدید گران‌تر معامله می‌شود. هر دو سکه عنوان بهار آزادی رویشان نقش بسته، اما در بازار وقتی از سکه بهار آزادی صحبت می‌کنند منظورشان سکه طرح قدیم و وقتی از سکه امامی صحبت می‌کنند، منظورشان طرح جدید است. این روز‌ها سکه امامی تقریبا ۲۰۰ هزار تومان گران‌تر از سکه بهار قیمت‌گذاری می‌شود.
چرا ربع سکه بیشتر از یک چهارم سکه تمام فروخته می‌شود؟
سکه تمام در بازار آزاد حدود هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است و همزمان قیمت ربع سکه حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در نظر گرفته می‌شود. باید توجه داشته باشید که ربع سکه دقیقا یک چهارم سکه تمام وزن دارد و با این حساب باید یک میلیون و ۸۷۵ هزار تومان قیمت‌گذاری شود، اما از آنجایی که تقاضا برای خرید ربع سکه بیشتر است، شاهد اختلاف ۳۰۰ هزار تومانی در قیمت آن هستیم. همین موضوع باعث شده همیشه قیمت ربع سکه حباب داشته باشد. این مورد برای نیم سکه کمتر اتفاق می‌افتد. خیلی روز‌ها قیمت نیم سکه بالاتر از نصف سکه تمام است، اما در حال حاضر دلال‌ها نیم‌سکه را سه میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌کنند.
علت تفاوت قیمت یک گرم طلا و سکه گرمی چیست؟
سکه‌ها عیار متفاوتی نسبت به مصنوعات طلای موجود در بازار دارند. درجه خلوص طلایی که برای ضرب سکه‌ها استفاده می‌شود ۹۰۰ در هزار است که تقریبا می‌شود معادل ۲۱.۴ عیار. در حالی که مصنوعات طلا درجه خلوص ۷۵۰ در هزار دارند و آن‌ها را به عنوان طلای ۱۸ عیار می‌شناسیم. همین موضوع عامل اصلی اختلاف قیمت سکه گرمی با یک گرم طلای ۱۸ عیار است. از طرفی سکه گرمی دقیقا یک گرم نیست. این سکه‌ها نصف ربع سکه یعنی ۱.۰۱ گرم یه به اصطلاح بازاری‌ها یک گرم و ۱۰ سوت وزن دارند. با توجه به اینکه قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در حال حاضر ۷۰۰ هزار تومان است، با تبدیل عیار و محاسبه وزن، ارزش طلای به کار رفته در ضرب سکه گرمی حدود ۸۴۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. با این وجود همچنان شاهد اختلاف ۲۰۰ هزار تومانی قیمت سکه گرمی هستیم. قیمت سکه گرمی در لحظه نگارش این متن یک میلیون و ۵۰ هزار تومان است. این اختلاف درست مثل ربع سکه به خاطر تقاضای بالا و همچنین حباب قیمت به وجود آمده است.
سکه غیربانکی یعنی چه؟
احتمالا تا به حال نام سکه غیربانکی به گوشتان خورده باشد. منظور از سکه‌های غیربانکی، سکه‌هایی است که توسط بانک مرکزی ضرب نشده و دست‌ساز است. این سکه‌ها با همان ارزش طلای به کار رفته در ساختشان فروخته می‌شوند. برای همین کمی ارزان‌تر از سکه‌های بانکی هستند. از نظر ظاهری تفاوت چندانی با سکه بانکی ندارند و برخی از این سکه‌ها برای هدیه استفاده می‌کنند. هرچند خرید آن‌ها اصلا توصیه نمی‌شود، چراکه معلوم نیست با چه عیاری ضرب شده‌اند. مگر اینکه خودتان کارشناس سکه باشید و بتوانید با سنگ محک عیار طلای به کار رفته در ضرب سکه را تشخیص دهید.
سکه پلمپ شده کاملا قابل اعتماد است؟
طلافروشی‌ها و صرافی‌های معروف، بعضا سکه‌ها را گارانتی می‌کنند. آن‌ها سکه‌هایی که از اصالتشان اطمینان دارند را پلمپ کرده و در بازار می‌فروشند. البته باید توجه داشته باشید که هر کارگاهی می‌تواند سکه را پلمپ کند و پلمپ سکه نمی‌تواند الزاما اصالت آن را تایید کند. برای همین نام کارگاهی که سکه را پلمپ کرده و آیتم‌ها امنیتی مثل هولوگرام می‌تواند نشان دهد پلمپ سکه تا چه حد قابل اعتماد است. قیمت سکه‌های پلمپ و غیرپلمپ در طلافروشی‌ها تفاوتی ندارد، اما ممکن است بعضا در بازار آزاد دلال‌ها سکه‌های پلمپ شده را با توجه به گارانتی اصالتشان گران‌تر بفروشند.
گواهی سکه یک روزه چقدر قیمت دارد؟
اصطلاح سکه یک روزه به گواهی‌های سکه مربوط می‌شود که در بورس قابل معامله هستند. شما می‌توانید سکه‌هایتان را به خزانه بانکها تحویل دهید و در ازای آن گواهی سکه یک روزه بگیرید. این گواهی در بورس کالا قابل معامله است و در حال حاضر قیمت آن بیشتر از سکه موجود در بازار است. مثلا امروز که سکه تمام در بازار آزاد هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تومان قیمت دارد، بورس کالا شاهد قیمت هفت میلیون و ۶۲۰ هزار تومانی برای سکه تمام بهار تحویلی یک روزه بانک رفاه است. در حال حاضر علاوه بر بانک رفاه، بانک‌های سامان، صادرات و ملت هم خزانه سکه دارند و بعد از بررسی اصالت سکه مشتریان را با یک کارمزدی در حد کمتر از ۵۰ هزار تومان قبول می‌کنند و در ازای آن گواهی سکه یک روزه صادر می‌کنند. حجم معاملات سکه در بورس هر روز متفاوت است. در یک ماه گذشته به طور میانگین روزانه دو هزار و ۲۵۷ سکه در نماد بانک صادرات، دو هزار و ۴۰۶ سکه در نماد بانک رفاه و هزار و ۴۲۱ سکه در نماد بانک ملت و ۴۶۱ سکه در نماد بانک سامان معامله شده است. با این حساب می‌توان نتیجه گرفت روزانه رقمی حدود شش هزار و ۵۴۰ سکه در بورس کالا خرید و فروش می‌شود.
آیا قیمت سکه حباب دارد؟
محاسبه ارزش واقعی سکه از دو راه امکان‌پذیر است. راه ساده‌تر، استفاده از قیمت روز طلای ۱۸ عیار است. با تبدیل عیار و وزن می‌توان ارزش واقعی سکه را بر اساس قیمت طلای ۱۸ عیار محاسبه کرد. برای این کار کافی است قیمت ۶۶۵ هزار تومانی طلای ۱۸ عیار را در ۹.۷۵۹۶ ضرب کنید، تا ارزش طلای به کار رفته در ضرب سکه تمام به دست بیاید. این رقم در حال حاضر شش میلیون و ۴۹۰ هزار تومان است، اما سکه‌های تمام با توجه به هزینه‌های ضرب و مالیات و ... عموما پنج درصد بالاتر از ارزش طلایشان قیمت‌گذاری می‌شوند. با اضافه کردن این پنج درصد، قیمت سکه شش میلیون و ۸۱۵ هزار تومان به دست می‌آید. این یعنی قیمت هفت میلیون تومانی سکه در حال حاضر حدود ۲۰۰ هزار تومان حباب دارد.
راه دوم برای محاسبه ارزش سکه، استفاده از دلار و اونس جهانی است. با این روش تغییرات قیمت دلار هم روی محاسبات قیمت سکه تاثیرگذار خواهد بود. در حال حاضر هر اونس طلا هزار و ۷۰۳ دلار و هر دلار ۱۶ هزار و ۶۰۰ تومان قیمت دارد. اگر این دو عدد را در هم ضرب کنیم، می‌توانیم آن را با ضریب ۰.۲۳۵۳ به قیمت سکه تبدیل کنیم. با این روش ارزش طلای به کار رفته در ضرب سکه شش میلیون و ۶۵۱ هزار تومان به دست می‌آید و با در نظر گرفتن اختلاف پنج درصدی، قیمت واقعی سکه به شش میلیون و ۹۸۰ هزار تومان می‌رسد. با این روش می‌توان نتیجه گرفت سکه حباب ندارد. توجه داشته باشید که تغییرات قیمت دلار ابتدا روی سکه و سپس روی طلا تاثیر می‌گذارد. برای همین بعضا افزایش قیمت سکه را با افزایش قیمت دلار توجیه می‌کنند.