کشور‌های اروپایی عضو برجام در اقدامی که ممکن است برجام را نابود کند، ایده تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران را مطرح کرده اند. هدف از این ایده، حفظ برجام عنوان شده است، اما هنوز معلوم نیست که اروپایی‌ها چگونه می‌خواهند از طریق نقض برجام، این توافق را حفظ کنند.
با نزدیک شدن موعد رفع تحریم‌های تسلیحاتی تحرکات برجامی اروپا شدت گرفته است. اروپایی ها، در روز‌های اخیر تحرکاتی انجام داده اند که سرنوشت برجام را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
دوشنبه گذشته خبرگزاری بلومبرگ، از احتمال صدور نخستین قطعنامه اروپایی علیه ایران در شورای حکام در هشت سال گذشته خبر داد. به ادعای این خبرگزاری، فرانسه، آلمان و بریتانیا قطعنامه‌ای در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تهیه کرده اند که از ایران می‌خواهد «به طور کامل» با آژانس همکاری کند. همچنین، اروپایی‌ها در این قطعنامه از عدم همکاری ایران با آژانس «نگرانی جدی» خود را ابراز خواهند کرد.
این قطعنامه پس از آن تهیه شد که آژانس در گزارشی به شورای حکام ادعا کرده است که ایران به بازرسان بین المللی اجازه دسترسی به دو سایت هسته‌ای را نداده و از پاسخ دادن به سوالات آژانس نیز خودداری کرده است. ادعا‌های آژانس به طور مستقیم به برجام ارتباط ندارد. چون آژانس خواستار دسترسی به سایت‌هایی شده است که ادعا می‌شود حدود دو دهه پیش در آن‌ها فعالیت هسته‌ای انجام شده است. این در حالی است که در برجام پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته مختومه اعلام شده بود.
تحرک اروپایی‌ها در آژانس در امتداد تحرکات ضدایرانی اخیر در سازمان ملل است. چندی پیش، دبیرخانه سازمان ملل در گزارشی به شورای امنیت مدعی شد که سلاح‌های به کاررفته در حملات به تاسیسات نفتی عربستان منشأ ایرانی دارند. سپس، آژانس از عدم همکاری ایران انتقاد کرد. صدور قعطنامه اروپا در شورای حکام در میانه این تحرکات، این تلقی را ایجاد کرد که رویکرد اروپایی‌ها در برجام، خصوصا در مسئله تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل تغییر کرده است.
اروپا به رغم هشدارهای ایران در حال همکاری با آمریکا در زمینه تمدید تحریم های تسلیحاتی است.
آزمون بزرگ اروپا
روزنامه وال ستریت ژورنال طی گزارشی برخی کلیات این تغییر را منتشر کرد. به گفته این روزنامه اروپایی‌ها با هدف حفظ برجام، دنبال مصالحه‌ای با آمریکا هستند. بر اساس این مصالحه، اروپایی‌ها با تمدید محدود تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران موافقت می‌کنند. وال ستریت ژورنال به نقل از دیپلمات‌ها مدعی شد که اروپایی‌ها از یک طرف برای راضی کردن کاخ سفید دنبال محدود کردن مقدار تجارت احتمالی تسلیحاتی با ایران هستند و از طرف دیگر برای متقاعد کردن روسیه و چین به دادن رأی ممتنع در شورای امنیت، مدت زمان تحریم‌های تسلیحاتی را محدود می‌کنند.
وال ستریت ژورنال گفته است که هدف طرح جدید اروپایی‌ها نجات برجام است. اما این طرح علاوه بر اینکه برجام را به خطر می‌اندازد، از جوانب متعدد قابل توجه است. اول اینکه اروپایی‌ها با پیشنهاد تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، عملا در راستای اهداف آمریکا حرکت کردند. دوم اینکه پیشنهاد جدید اروپا نشان داد که اروپا برای نجات برجام به آمریکا فشار نمی‌آورد بلکه ایران را تحت فشار قرار می‌دهد.
به هر حال، پیشنهاد اروپایی‌ها هنوز به طور رسمی مطرح نشده و جزئیات آن معلوم نیست. اما چنانچه این پیشنهاد واقعیت داشته باشد، برجام را به خطر خواهد انداخت. حدود یک ماه و نیم پیش، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به اروپایی‌ها هشدار داده بود که تمدید تحریم‌های تسلیحاتی به «مرگ ابدی» برجام منجر خواهد شد. شمخانی توئیت کرد: «پیکر کم‌جان برجام با دور زدن قطعنامه ۲۲۳۱ و تداوم غیرقانونی تحریم تسلیحاتی ایران به مرگ ابدی خواهد رفت. ویروس تحریم، ابزار کاخ سفید برای بقای هژمونی رو به افول آمریکا است. اروپا کدام سو ایستاده؛ حفظ آبرو و تقویت چندجانبه گرایی یا پذیرش مجدد تحقیر و کمک به یک جانبه گرایی؟»
یک ماه و نیم بعد از این توئیت، اروپا موضع خود را مشخص کرد. این موضع، ارتباط چندانی با چندجانبه‌گرایی ندارد. اروپا به وضوح مواضع متفاوتی در برابر ایران گرفته و بدون اینکه منافع ایران را در نظر بگیرد، دنبال مصالحه با آمریکا است. اروپایی‌ها هم می‌خواهند برجام را حفظ کنند و هم تحریم‌های تسلیحاتی را تمدید کنند. اما این هدف، ممکن است به مرگ برجام منتهی شود. به هر حال، تحریم تسلیحاتی آزمون بزرگی برای ادعا‌های اروپا در زمینه حفظ برجام خواهد بود. آن‌ها اگر این تحریم‌ها را تمدید کنند، مرتکب نقش فاحش برجام خواهند شد. چرا که رفع تحریم‌های تسلیحاتی در اواسط ماه اکتبر، جزو مفاد این توافق است.