بگذارید خیالتان را همین اول کار راحت کنم. هیچ خبری درباره افزایش یا کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی وجود ندارد و از ابتدای امسال هر چیزی در این باره شنیده‌اید یا می‌شنوید، گمانه‌زنی، رویاپردازی و نهایتا برداشت اشتباه سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و روزنامه‌هاست.
در ابتدای سال شایعه شد بانک‌ها قصد دارند نرخ سود سپرده‌های بانکی را برای پایین آوردن هزینه‌ها کاهش دهند. این خبر دو، سه روزی دست به‌دست چرخید و خواب بعضی‌ها که زندگی‌شان از راه خواباندن کلی پول در بانک و کسب سود ماهیانه می‌گذرد را آشفته کرد. همان موقع متوجه شدیم این خبر از اصل و اساس غلط است، چون شورای پول و اعتبار یا بانک مرکزی در آشفته‌بازار کرونا تصمیم جدیدی برای تغییر نحوه محاسبه سود سپرده‌های بانکی نگرفته‌اند و آنچه رخ داده تاکید خود بانک‌ها بر وفاداری به مصوبه قدیمی سود ۱۵ درصدی است.
این مصوبه به سال‌های قبل برمی‌گشت، اما از همان زمان اجرا بعضی بانک‌ها با هدف جلب رضایت مشتری و جذب منابع بیشتر، با روش‌هایی نه‌چندان قانونی، سود قابل پرداخت به سپرده‌ها را تا ۱۸، ۲۰ و حتی ۲۲ درصد افزایش می‌دادند. زمستان ۹۸ و بهار ۹۹ کرونا بانک‌ها را هم مثل بقیه کسب‌وکار‌ها اذیت کرده بود. برای همین خودشان به بهانه هماهنگ نبودن دخل و خرجشان، تصمیم گرفتند نرخ سود‌های غیرقانونی قبلی را تا ۱۵ درصد کاهش دهند. اگر چه بعضی‌هایشان هنوز به همان روال سابق ادامه می‌دهند. اگر چشم روی این دسته بانک‌ها ببندیم و نرخ سود سپرده‌های بانکی را همان ۱۵ درصد درنظر بگیریم، از نظر اقتصادی سرمایه‌گذاری در بانک برای مردم عاقلانه نیست. چون همین حالا در بازار‌های طلا، سکه، ارز و بورس سود‌هایی به‌مراتب بیشتر وجود دارد. اتفاقی که برای اقتصاد کشور هم خطرناک است. برای همین ما پیش خودمان حساب و کتاب کردیم و متوجه شدیم بانک‌ها باید برای منفعت خودشان، اقتصاد کشور و البته به‌خاطر مردم سود سپرده‌های بانکی را به‌شکل فوری افزایش دهند.
اثبات ضروری بودن افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی تنها به یک جمع و تفریق ساده نیاز دارد؛ با توجه به اختلاف تورم عمومی ۳۵ درصدی اقتصاد ایران با نرخ سود بانکی ۱۵ درصدی، می‌توان به این نتیجه رسید که نرخ سود واقعی سپرده‌گذاری در بانک فعلا منفی ۲۰ درصد است. یعنی وقتی پولی را در بانک می‌گذارید سال آینده حداقل ۲۰ درصد از ارزش آن کم می‌شود. فقط این تنها نیست؛ پای مسائل مهم دیگری هم در میان است.
شماره یک| آخرین مصوبه بانک مرکزی در مورد نرخ سود بانکی به سه‌سال پیش مربوط می‌شود. در این‌مدت بعضی بانک‌ها برای جذب مشتری بیشتر سر قانون و مصوبه رسمی کلاه می‌گذاشتند و سود‌هایی بیشتر از نرخ تعیین شده دادند، اما در همان ابتدای بهار امسال مدیران عامل بانک‌ها در جلسه‌ای تصمیم گرفتند اعلام کنند نرخ سود بانکی را به همان مصوبه سال ۱۳۹۶ برمی‌گردانند. یعنی نرخ سود بلندمدت برای سپرده‌های یکساله ۱۵درصد و نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت کمتر از شش ماه هشت درصد باشد. یادتان که نرفته؟ این مصوبه مال سه سال پیش است. سه سال پیش.
شماره دو| پس از التهابات ارزی سال ۹۷ نرخ سود سپرده‌ها به شکل غیررسمی به محدوده ۱۸ تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد. نوسانات قیمت ارز امسال از خیلی جهات مشابه همان اتفاقا سال ۹۷ است و به‌همین دلیل به‌نظر می‌رسد خود بانک‌هایی که در بهار امسال روی نرخ ۱۵ درصدی سود توافق کرده بودند، دوباره مثل سال ۹۷ احساس نیاز کنند و برای جلوگیری از خروج سپرده‌های بانکی، نرخ سود را دوباره افزایش دهند. این میزان تخلف و تغییر مسیر ناگهانی می‌تواند بین سه تا پنج درصد باشد. با توجه به اینکه تناسب بستن میان این رقم با نرخ تورم و مقایسه آن با میزان سود قابل تصور با سایر بازار‌ها همچنان از کاهش محبوبیت سپرده‌گذری بانکی خبر می‌دهد، می‌توان نگران انحراف بیشتر میزان سود پرداختی از رقم تعیین شده بود.
شماره سه| موافقان و مدافعان پرداخت سود کم به سپرده‌های بانکی می‌گویند کسی که به سمت خواباندن پول در حساب بانکی آمده، حال و حوصله رفتن به سایر بازار‌ها را ندارد و نباید نگران خروج چنین نقدینگی باشیم. این نظریه نه‌چندان مهربانانه همیشه توسط آمار‌های رسمی سپرده‌های بانکی تقویت می‌شود، اما نباید این نکته را نادیده گرفت که در سال‌های گذشته همین افراد خیلی ساده به دام وسوسه سپرده‌گذاری در موسسات مالی و اعتباری افتادند. چرا؟ چون شنیده بودند در این موسسات سه، چهار درصد سود بیشتر انتظارشان را می‌کشد. یادتان می‌آید سر همین مسئله در سال‌های ۹۵ و ۹۶ چه جنجالی درست شد؟ خوشبختانه شر موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز تا حدودی مرتفع شده است، اما وقتی وسوسه به سراغ افراد کم اطلاع بیایید آن‌ها حتی حاضر هستند سمت جایی مثل سکه ثامن بروند. قبول کنید این یکی واقعا خطرناک است.
شماره چهار| وقتی سال ۹۶ به نیمه رسید، شورای پول و اعتبار تشکیل جلسه داد و اعلام کرد پس از برطرف شدن خطر موسسات مالی و اعتباری، دوباره نرخ سود سپرده‌های بلندمدت یکساله به ۱۵ درصد کاهش پیدا کند و پرداخت سود سپرده‌های کوتاه‌مدت با نرخی بیشتر از ۱۰ درصد امکان‌پذیر نباشد. در نتیجه این اتفاق هم بانک‌ها و هم مشتری‌های آن‌ها دست به‌اقدامات حیرت‌انگیزی زدند. مثلا مردم حساب‌های بلندمدت خود را بستند و پول‌هایشان را به حساب‌های کوتاه‌مدت منتقل کردند تا در زمان نیاز بتوانند آن را راحت از قبل و با پرداخت جریمه کمتر بیرون ببرند. بعضی بانک‌ها هم شیطنت را به حد اعلای خود رساندند و مثلا حساب‌ها را طوری دستکاری کردند تا سود بیشتری نسبت به مصوبه رسمی بپردازند. شاید بگویید این کار اشتباه است، اما خودتان می‌بینید که بازار سود، یک بازار رقابتی محسوب می‌شود و وقتی بانکی شاهد خروج نقدینگی باشد، برای حفظ آن دست به هر کاری می‌زند. شما باشید فقط تماشا می‌کنید؟
شماره پنج| از ابتدای امسال خرید سکه ۳۳ درصد سود داشته است. منفعت حاصل از حضور در بازار دلار ۲۳ درصد بوده و با حضور در بازار بورس می‌توانستید حدود ۱۳۳ درصد نفع ببرید. این یعنی سود حاصل از سپرده‌گذاری بانکی الان دارد مثل یک سگ خانگی پاکوتاه خسته دنبال اسب جوان و تازه‌نفس مخصوص سوارکاری می‌دود.
شماره شش| همانطور که رییس‌جمهور گفته و رئیس‌کل بانک‌مرکزی بار‌ها و بار‌ها تاکید کرده، انشاالله نوسانات قیمت ارز مقطعی خواهد بود و تا پایان تیرماه درجه حرارت بازار پایین می‌آید. اگر این اتفاق رخ دهد آن‌هایی که ریسک کرده‌اند و این روز‌ها با حضور در بازار‌های پرخطر ما و شما و خودشان و سرمایه‌هایشان را به مخاطره انداخته‌اند بدجوری سرخورده می‌شوند و ناچار هستند دنبال جایی بگردند که قابل اطمینان باشد. کجا بهتر است سپرده‌گذاری در بانک؟