نقش مشکوک انگلیس در شورای امنیت

روز سه شنبه جلسه شورای امنیت سازمان ملل درباره اجرای قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت از طریق ویدئوکنفرانس و با حضور وزرای خارجه ایران و آمریکا برگزار شد. در این جلسه، نماینده بریتانیا اظهاراتی بیان کرد که به مواضع آمریکا نزدیک بود.
جلسه روز سه شنبه، یک جلسه دوره‌ای بود که هر شش ماه یک بار برگزار می‌شود. اما از آنجا که این جلسه بعد از گزارش مناقشه‌برانگیز اخیر دبیرخانه سازمان ملل درباره ایران و همچنین در بحبوحه تلاش آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برگزار شد، از اهمیت خاصی برخوردار بود. به نحوی که ایران و آمریکا به جای نماینده خود در سازمان ملل، وزرای خارجه خود را مامور کردند که در جلسه سخنرانی کنند.
محتوای سخنرانی محمد جوادظریف، وزیر امور خارجه ایران، و همتای آمریکایی‌اش مایک پمپئو، قابل پیش بینی بود. ظریف قویا از لزوم رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران طبق برجام حمایت کرد. در مقابل، آمریکا بر ضرورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اواسط اکتبر آینده تاکید کرد.
در این میان، مواضع اروپایی ها، خصوصا بریتانیا، کمی قابل تامل بود. کشور‌های اروپایی عضو برجام، حداقل در سطح سیاسی و دیپلماتیک از این توافق حمایت می‌کنند. در جلسه شورای امنیت نیز این حمایت را بار دیگر یادآوری کردند. در حالی که موضع اروپایی‌ها در خصوص برجام تقریبا مشخص است، موضع آن‌ها درباره رفع یا تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مشخص نیست و ابهاماتی دارد. اظهارات نماینده انگلیس در جلسه روز سه شنبه شورای امنیت به این ابهامات دامن زد.
اروپایی‌ها بعد از صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به تدریج مواضع نزدیکتری به آمریکا در موضوع تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران اتخاذ کردند. بعد از صدور این قطعنامه، سه کشور اروپایی عضو برجام بیانیه مشترکی صادر کردند و تلویحا از تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کردند. در این بیانیه آمده است: «سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ که از طریق آن برجام در سال ۲۰۱۵ تایید شد، متعهد هستند. با این حال، معتقدیم که رفع برنامه‌ریزی‌شده تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل در اکتبر آینده که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ مقرر شده، برای ثبات و امنیت منطقه‌ای تبعات بزرگی خواهد داشت. ما یادآوری می‌کنیم که تحریم‌های اتحادیه اروپا بر صادرات سلاح‌های متعارف و فناوری موشکی، تا ۲۰۲۳ برقرار باقی خواهند ماند.»

سخنرانی جوناتان آلن، کاردار هئیت نمایندگی بریتانیا در سازمان ملل، در جلسه شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱

رمزگشایی از مواضع انگلیس در شورای امنیت
جوناتان آلن، نماینده انگلیس در جلسه شورای امنیت، همین موضع را تکرار کرد. آلن، در ابتدا، حمایت انگلیس را از برجام را اعلام کرد، اما در عین حال، در بسیاری موارد اظهاراتی بیان کرد که هیچ تفاوتی با مواضع دولت آمریکا ندارد. او ایران را به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و سایر قطعنامه‌های شورای امنیت متهم کرد و مدعی شد که ایران برجام را نقض کرده و از موشک‌های ماهواره بر به عنوان پوششی برای توسعه فناوری‌های پیشرفته موشکی استفاده می‌کند. همچنین، آلن ایران را به اشاعه موشک در منطقه متهم کرد و آن را مسئول حملات به تاسیسات نفتی و غیرنفتی عربستان دانست. علاوه بر این، آلن مدعی شد که حملات به نفتکش‌ها در بندر فجیره امارات و دریای عمان کار ایران بوده است.
آلن بعد از اتهام زنی به ایران، در پایان به طور تلویحی از لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی حمایت کرد و گفت: «ما معتقدیم که رفع مقرر شده محدودیت‌های تسلیحاتی بر ایران در اکتبر، برای امنیت و ثبات منطقه تبعات بزرگی خواهد داشت.» معنای این موضع این است که اروپایی‌ها از تبعات رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران نگران هستند. اما در عین حال، مایل نیستند که برجام از بین برود. چون به گفته آلن، هیچ جایگزین بادوامی برای برجام وجود ندارد.
موضع آلن در جلسه شورای امنیت، این گمانه را تقویت کرد که آمریکایی‌ها ممکن است از طریق انگلیس، تهدید به فعال سازی مکانیسم ماشه کنند. سپس سایر طرف‌های برجام، خصوصا روسیه و چین را که با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالفت می‌کنند، به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی در ازای عدم فعال سازی مکانیسم ماشه متقاعد کنند. مواضع آلن نشان می‌دهد که کشور‌های اروپایی ممکن است از این روش استفاده کنند.

آلن گفته است که وزرای خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام اعلام کرده اند که «تلاش‌های یکجانبه [آمریکا] برای فعال سازی مکانیسم ماشه تحریم‌های سازمان ملل با تلاش‌های‌مان برای حفظ برجام ناسازگار است.» پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است که اگر آمریکا به طور «چندجانبه» و در همکاری با اروپا مکانیسم ماشه را فعال کند، آیا باز هم این کار از نظر بریتانیا ناسازگار با تلاش‌های اروپا برای حفظ برجام خواهد بود؟ اروپایی‌ها هنوز به سوال پاسخ نداده اند. اما مواضع آن‌ها نشان می‌دهد که چنین سناریویی را امکان پذیر می‌بینند.
در واقع، اروپایی‌ها دنبال راهی هستند که هم برجام را حفظ کند و هم به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی منجر شود. در دسترس‌ترین راه این است که اروپایی‌ها با همکاری آمریکا، تهدید به فعال سازی مکانیسم ماشه کنند. سپس در ازای عملی نکردن این تهدید، چین و روسیه را به موافقت با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران متقاعد کنند. تاکید مکرر اروپایی‌ها بر کار با شرکای برجام و اعضای شورای امنیت برای پرداختن به نگرانی‌ها در خصوص ایران، می‌تواند در همین راستا باشد.