چرا نخست وزیر عراق دنبال کنترل مرز با ایران است؟

دولت عراق برای به دست گرفتن کنترل گذرگاه‌های مرزی این کشور با ایران تدابیر جدیدی اتخاذ کرده است که شامل اعزام نیرو‌های امنیتی جدید به این گذرگاه‌ها می‌شود.

تلاش‌های دولت مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق، برای بسط سیطره دولت بر گذرگاه‌های این کشور با ایران شدت گرفته است. کاظمی، در چند هفته گذشته با هدف افزایش درآمد‌های دولت و همچنین مقابله با فساد، روی پرونده گذرگاه‌ها و بازگرداندن مدیریت آن‌ها به دولت تمرکز کرده است.
کاظمی حدود سه هفته پیش طی اظهاراتی گفته بود که میلیارد‌ها دلار از درآمد‌های کشور به علت عدم سیطره دولت بر گذرگاه‌های مرزی آبی و زمینی از بین رفته است، چون برخی گروه‌ها می‌خواهند این درآمد‌ها را در اختیار خود داشته باشند. نخست وزیر عراق همچنین گفت که او برای بسط سیطره دولت بر همه گذرگاه‌های مرزی آبی و زمینی، طرحی تهیه کرده که درآمد دولت از این گذرگاه‌ها را بیشتر خواهد کرد. این طرح، در شرایطی تدوین شد که دولت عراق درگیر بحران اقتصادی عمیقی شده و حتی از پرداخت حقوق برخی کارمندان خود نیز عاجز است. دولت کاظمی، برای صرفه جویی در هزینه‌های دولت، حقوق هزاران تن را که تحت عناوین مختلف از دولت حقوق دریافت می‌کردند، قطع کرد.
روز شنبه گذشته، تلاش کاظمی برای به دست گرفتن کنترل گذرگاه‌های مرزی وارد مرحله عملیاتی شد. روز شنبه، همزمان با آغاز یک عملیات نظامی در منطقه مرزی ایران و ایران، کاظمی از گذرگاه مندلی عراق با ایران بازدید کرد. وی در آنجا تاکید کرد که گذرگاه‌های عراق دیگر «لانه مفسدین» نخواهد بود.
پیش تر، منابع رسانه‌ای عراقی، گفته بودند که کاظمی کمیته‌ای مشترک از وزارتخانه‌های دفاع، کشور و دستگاه اطلاعات تشکیل داده تا کنترل کامل گذرگاه‌ها را به دست گیرند و با قاچاق و فساد در گذرگاه‌ها مقابله کنند. همگام با این اقدام، ستاد فرماندهی عملیات مشترک عراق، کنترل گذرگاه‌های المنذریه و مندلی عراق را به نیرو‌های واکنش سریع سپرد. روز شنبه، کاظمی از این دو گذرگاه بازدید کرد.
او در حین بازدید از گذرگاه مندلی گفت: «امروز ما اینجا و در این گذرگاه مهم هستیم تا به همه مفسدان پیام بفرستیم و مرحله بازگرداندن نظم و قانون را آغاز کنیم. این فقط خواسته دولت نیست بلکه خواسته ملت، گروه‌های سیاسی و فعالان اجتماعی است.» وی در ادامه تاکید کرد که دیگر دوران هدر دادن پول در گذرگاه‌ها تمام شده است.
کاظمی همچنین، در اقدامی بی سابقه، به نیرو‌های امنیتی دستور شلیک به کسانی را داد که به گذرگاه‌ها تجاوز می‌کنند.

نیرو‌های امنیتی عراق کنترل برخی از گذرگاه‌های این کشور، خصوصا گذرگاه‌ها با ایران را به دست گرفته اند. خبرگزاری رسمی عراق (واع) گفته است که نیرو‌های واکنش سریع این کشور، کنترل گذرگاه مرزی منذریه-خسروی را به دست گرفته اند.
اقدامات کاظمی برای به دست گرفتن کنترل گذرگاه‌ها از حمایت برخی محافل سیاسی و مقامات محلی برخوردار است. محمد رضا، رئیس کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق، از این اقدامات حمایت کرد و با تاکید بر ضرورت بسط سیطره دولت بر همه گذرگاه‌های مرزی، به خبرگزاری رسمی عراق گفت: «عملیات به دست گرفتن کنترل گذرگاه ها، برای بازگرداندن سیطره دولت بر این گذرگاه ها، اقدام خوبی است. خصوصا که بعضی گروه‌ها از میان بازرگانان، افسران و سایر مفسدان بر این گذرگاه‌ها سیطره داشته اند.»
علاوه بر این، محمد جمیل المیاحی، استاندار واسط، از کاظمی درخواست کرده است که هنگی از ارتش را برای کنترل گذرگاه رزباطیه-مهران و جلوگیری از قانون‌شکنی به آنجا اعزام کند.
به گفته کاظمی، عملیات ارتش عراق برای به دست گرفتن کنترل گذرگاه‌ها آغازگر مرحله جدیدی در مبارزه با فساد است. کاظمی در حین بازدید از گذرگاه مندلی گفت: «امروز به همه کارکنان گذرگاه اطلاع می‌دهم که مرحله جدیدی آغاز شده است. همانطور که به شما درباره پرونده گذرگاه‌ها وعده داده بودیم.» نخست وزیر عراق تصریح کرد که گذرگاه‌ها پایگاه مفسدان شده اند.

ساماندهی گذرگاه‌های عراق، از چالش‌های مهم دولت کاظمی و حتی دولت های قبل از وی بود. دولت، روی برخی از این گذرگاه های مرزی کنترل کاملی ندارد. گروه های سیاسی متنفد، افسران فاسد و حتی برخی سران عشایر بر بعضی از این گذرگاه ها سیطره دارند و از این امر برای کسب درآمدهای هنگفت استفاده می کنند. اینها در ازای ورود برخی کالاها از بازرگانان مبالغی دریافت می کنند. دولت کاظمی که با یک بحران اقتصادی مواجه است، برای افزایش درآمدهای خود و مبارزه با فساد، در حال بسط سیطره دولت بر گذرگاه ها است.