سکوت مرموز اروپا

با وجود شدت گرفتن تحرکات دیپلماتیک ایران و آمریکا در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی، کشور‌های اروپایی عضو برجام سیاست التزام به سکوت را ادامه می‌دهند. هر چند که در پشت پرده، با آمریکا رایزنی‌هایی در خصوص برجام و تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران انجام می‌دهند.

در ادامه تلاش‌های خود برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، به لندن سفر کرد و با مقامات وزارت خارجه بریتانیا در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی ایران گفتگو‌هایی انجام داد. اظهارات هوک در این گفتگو‌ها در رسانه‌ها منتشر شد. اما اینکه مقامات بریتانیا در این گفتگو‌ها چه چیزی گفته اند، به طور دقیق مشخص نیست. این ابهام در ادامه سیاست سکوت اروپایی‌ها در مسئله برجام و پرونده تحریم‌های تسلیحاتی ایران است؛ پرونده‌ای که روز به روز فوری‌تر و مهم‌تر می‌شود. با این حال، اروپایی‌ها همچنان از اتخاذ یک موضع شفاف در این خصوص خودداری می‌کنند.
همزمان با سفر هوک به بریتاینا، وودی جانسون، سفیر آمریکا در بریتانیا، در توئیتی نوشت: «نماینده ویژه، برایان هوک، در لندن حضور دارد تا این نکته را بررسی کند که چرا ناتوانی در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران جهان را خطرناک‌تر خواهد کرد.»
به رغم اینکه سفر هوک در شرایط فعلی از اهمیت خاصی برخوردار است، اما وزارت خارجه بریتانیا با خودداری از انتشار جزئیات این سفر، عملا سعی کرد آن را کم اهمیت نشان دهد. این در حالی است که این سفر در ادامه تحرکات دیپلماتیک اروپا و آمریکا برای تدوین یک رویکرد جدید در خصوص ایران انجام شد.
دو روز قبل از سفر هوک به لندن، وزرای خارجه بریتانیا و فرانسه، که هر دو عضو برجام هستند، درباره ایران گفتگو‌هایی انجان دادند. دومینیک راب، درباره این گفتگو‌ها در توئیتی نوشت: «بریتانیا و فرانسه به همکاری برای حمایت از امنیت و ثبات جهانی ادامه می‌دهند. امروز با ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، مباحثات خوبی درباره موضوعات دارای اهمیت مشترک منجمله ایران و تلاش‌ها برای ممانعت از الحاق (کرانه باختری) انجام دادم... .»

سفر هوک به بریتانیا بخشی از یک تور گسترده‌تر این مقام آمریکایی است. او قبل از سفر به اروپا، ابتدا به تونس و سپس به قطر و کویت رفت. سپس عازم بریتانیا و استونی شد. هدف همه این سفرها، جلب حمایت بین المللی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران است. تونس و استونی هر دو عضو شورای امنیت هستند و به همین خاطر هوک امیدوار بود که حمایت آن‌ها را در شورای امنیت به دست آورد.
هنوز معلوم نیست که بین هوک و مقامات بریتانیایی چه مسائلی بررسی شده است. اما ظاهرا، درباره یک پیشنهاد اروپایی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی و در عین حال جلوگیری از فروپاشی کامل برجام رایزنی‌هایی انجام شده است.
به نوشته روزنامه گاردین، هوک یک پیشنهاد اروپایی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی اتحادیه اروپا را رد کرده است. چرا که این تحریم‌ها به ایران اجازه می‌دهند از خارج از اتحادیه اروپا و آمریکا سلاح خریداری کند.

برایان هوک در لندن

اکتبر سرنوست ساز
این در حالی است که آمریکا دنبال اعمال تحریم‌های تسلیحاتی جهانی علیه ایران است. هوک در لندن به صراحت به این امر اشاره کرد و گفت: «عالی است که اروپا این تحریم‌ها را ادامه می‌دهد. اما آنچه ما نیاز داریم، تحریم‌های جهانی است. اگر شما تحریم‌های جهانی نداشته باشید، این به ایران اجازه می‌دهد که این سلاح‌ها را بخرد.»
تحریم‌های تسلیحاتی اروپا در سال ۲۰۲۳ منقضی می‌شوند. اروپایی‌ها در ماه‌ها و هفته‌های اخیر، از اتخاذ یک موضع واضح در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی ایران خودداری کرده بودند. آن‌ها چندی پیش گفته بودند که رفع تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران «تبعات بزرگی» برای منطقه خواهد داشت. امری که به معنای نگرانی اروپایی‌ها از احتمال رفع تحریم‌های تسلیحاتی قلمداد شد.
اما در عین حال، اروپایی‌ها موضع واضحی در خصوص لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی نیز نگرفته اند. به گفته گاردین، اروپایی‌ها برخلاف آمریکا می‌خواهند برجام را حفظ کنند و از این رو نگران هستند که تمدید تحریم‌های تسلیحاتی به خروج ایران از برجام منجر شود. چنین نگرانی‌ای چندان دور از واقعیت نیست. اوایل ماه مه، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در توئیتی گفته بود که تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران مرگ ابدی برجام را رقم خواهد زد.
ظاهرا مواضعی از این دست باعث شده اروپا تامل بیشتری در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی بکند. اروپایی‌ها نمی‌خواهند برجام از بین برود. چون به گفته گاردین، معتقدند که پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ممکن است به بازگشت آمریکا به برجام منجر شود.
به هر حال، فارغ از اینکه اروپا چه موضعی نسبت برجام و تحریم‌های تسلیحاتی دارند، رویکرد فعلی شان دیر یا زود تغییر خواهد کرد. اروپا فعلا موضع مبهمی دارد و نمی‌تواند در ماه‌های آینده این مو ضع را ادامه دهد. چرا که حتی با فرض شکست ترامپ در انتخابات نوامبر، او تا بعد از ماه اکتبر (موعد رفع تحریم‌های تسلیحاتی) در کاخ سفید خواهد بود و بنابراین اروپایی‌ها ناچار خواهند بود که تا ماه اکتبر موضع خود را در خصوص تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران مشخص کنند.