مالیات بر خانه‌های خالی برخلاف چیزی که بعضی‌ها می‌گویند یک طرح ابتکاری نیست و قبلا در بسیاری کشور‌های دنیا امتحان شده است. به‌عنوان نمونه دولت ویکتوریای استرالیا به‌منظور کاهش خانه‌های خالی و سوداگری در املاک، در مارس ۲۰۱۷ قانون اخذ مالیات بر خانه‌های خالی را تصویب کرد. مطابق این قانون در صورتی که بیش از شش ماه خانه‌ای خالی باشد، صاحبان ملک موظف هستند یک درصد از ارزش آن را به‌عنوان مالیات به دولت بپردازند. همچنین پس از افزایش قیمت مسکن و نرخ اجاره‌بها در ایالت هاوایی آمریکا، شهرداری و مسئولان، اخذ مالیات از خانه‌های خالی را به‌عنوان راهکاری ضروری برای ساماندهی بازار املاک در دستور کار قرار داده‌اند. ونکوور کانادا نیز فرآیند اخذ مالیات بر خانه‌های خالی را در سال ۲۰۱۷ آغاز کرده و حالا پس از گذشت دو سال علاوه بر اینکه دولت محلی هر سال حدود ۳۹ میلیون دلار از این طریق درآمد به‌دست آورده، در ونکوور کانادا اگر خانه‌ای بیش از شش ماه در سال خالی از سکنه بماند، باید معادل یک درصد از ارزش کل ملک را به‌عنوان مالیات به شهرداری بپردازد. امسال قرار است خانه‌های خالی در ایران هم مشمول پرداخت مالیات شوند.
جزییات پرداخت مالیات خانه‌های خالی در ایران
واحد‌های مسکونی واقع در شهر‌های بالای ۱۰۰هزار نفر جمعیت که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور خانه خالی شناسایی شده‌اند، چنانچه بیش از ۱۲ماه از پایان عملیات ساخت (برای واحد‌های نوساز) یا بیش از شش ماه از آخرین نقل و انتقال یا آخرین زمان سکونت (برای واحد‌های غیرنوساز) گذشته باشد، مشمول مالیات خواهند بود. مجریان این طرح در ایران امیدوار هستند قانون مالیات بر خانه‌های خالی بتواند، ۵۰درصد خانه‌های خالی را شناسایی و وارد بازار مسکن کند. در این طرح اگر واحدی اجاره داده نشود مشمول مالیات و به میزان مبلغ اجاره ظرف مدتی که می‌تواند خالی بماند مشمول جریمه خواهد شد.
چه کسانی باید مالیات خانه‌های خالی پرداخت کنند؟
قانون مالیات خانه‌های خالی که گفته شده از تابستان امسال اجرا می‌شود، جزییات دقیقی دارد که با هم آنها را مرور می‌کنیم:
یک اگر خانه‌ای بیش از شش ماه خالی باشد، مشمول قانون مالیات خانه‌های می‌شود. برای واحد‌های نوساز این مهلت یکسال است، که از بعد پایان عملیات ساخت (مندرج در پروانه ساختمانی) مهلت آغاز می‌شود. پروژه‌های انبوه سازی ۱۸ماه مهلت دارند.
دو نرخ‌های مالیات خانه‌های خالی بر اساس مالیات بر درآمد اجاره اخذ می‌شود؛ به این ترتیب مالیات خانه‌های خالی در سال اول پنج برابر، سال دوم ۱۰ برابر، سال سوم ۱۵ برابر مالیات بر درآمد اجاره خواهد بود. مثلا برای یک آپارتمان ۱۰۰ متری اگر مالیات بر اجاره در سال قبلا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان باشد، مالیات یک ساله خانه خالی در سال دوم می‌شود ۱۶ میلیون تومان.
سه سرپرستان خانوار باید اقامتگاه خود را اعم از اینکه اجاره است یا مالکیت آن را در اختیار دارند، در سامانه املاک و اسکان ثبت کنند. واحد‌های مسکونی که اطلاعات سکونت و مالکیت آنها در سامانه املاک و اسکان ثبت نشده باشد، در حکم خانه خالی محسوب می‌شود. هر خانوار علاوه بر اقامتگاه اصلی، می‌تواند روی هم مالک یک اقامتگاه فرعی در شهر غیر از محل اقامتگاه اصلی باشد که معاف از مالیات بر خانه‌های خالی خواهد بود.
چهار دریافت مالیات خانه‌های خالی هنگام نقل و انتقال ملک امکان‌پذیر خواهد بود.
پنج واحد‌های مسکونی واقع در شهرها، اعم از مناطق آزاد و ویژه تجاری- صنعتی، که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور مشمول قانون شوند، روی هم رفته اگر بیش از شش ماه خالی بمانند، به ازای هر ماه بیش از زمان مذکور، مشمول مالیاتی معادل مالیات بر درآمد اجاره به‌صورت ماهانه هستند. هزینه‌ها و استهلاک از این رقم کسر می‌شود.
شش واحد‌های نوساز، شش ماه پس از پایان کار و واحد‌های نوساز واقع در پروژه‌های انبوه‌سازی شده ۱۲ماه پس از پایان مهلت اتمام عملیات ساختمانی مشمول قانون مالیات خانه‌های خالی می‌شوند. مالیات برای خانه‌های خالی متعلق به اشخاص حقوقی با نرخ دو محاسبه خواهد شد.
هفت واحد‌های مسکونی واقع در شهر‌های کمتر از ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، بشرط خوداظهاری در سامانه املاک و اسکان، در سال اول و دوم اجرای این ماده از پرداخت مالیات مذکور معاف هستند. سازمان امور مالیاتی موظف است با همکاری شرکت پست، یکماه پیش از اتمام زمان مذکور، اخطار لازم را به مالک آن واحد یا به محل آن کدپستی ارسال دارد.
هشت وزارت راه وشهرسازی مکلف است حداکثر یکماه پس از لازم الاجراشدن قانون مالیات خانه‌های خالی، ضمن تدوین و ابلاغ دستورالعمل نحوه ثبت اطلاعات مالکیت و سکونت، امکان اظهار رایگان اطلاعات مالکیت و سکونت را بر اساس کدملی یا کدشناسایی اتباع غیرایرانی در سامانه ملی املاک و اسکان فراهم کند.
۹ اشخاص حقیقی سرپرست خانوار و اشخاص حقوقی، موظف هستند اطلاعات املاک مسکونی تحت تملک و سکونت خود را حداکثر ظرف دوماه پس از انتشار دستورالعمل، در سامانه ملی املاک و اسکان ثبت کنند. سرپرست خانوار همچنین مکلف است اقامتگاه اصلی خانوار را در سامانه تعیین کند. درصورت احراز تخلف در ثبت اطلاعات، مالک متخلف مشمول جریمه خواهد بود. واحد‌های مسکونی که اطلاعات سکونت و مالکیت آنها در سامانه املاک و اسکان ثبت نشده باشد، خانه خالی محسوب می‌شود. اشخاص مکلف هستند هرگونه تغییر در آدرس محل سکونت یا واحد تحت مالکیت خود را حداکثر ظرف یکماه در سامانه املاک و اسکان اعلام کنند. در غیراین‌صورت محل اقامت جدید آنها مشمول مالیات موضوع این ماده خواهد بود.
۱۰ دستگاه‌های اجرایی از این پس مکلف هستند، فقط به آدرس اعلام شده سرپرستان خانوار خدمات ارائه دهند. به‌عنوان مثال هزینه برق واحد‌های مسکونی که به استناد سامانه املاک و اسکان خالی شناسایی می‌شوند با بالاترین تعرفه محاسبه خواهد شد. دستگاه‌های اجرایی همچنین باید تنها به اشخاصی که اطلاعات خود را در سامانه املاک و اسکان ثبت کرده اند و صرفا بر اساس کدپستی یا شرح نشانی یکتا یا پلاک ثبتی درج شده در سامانه نسبت به ارائه خدماتی از قبیل افتتاح حساب بانکی و صدور دسته چک، خدمات ناشی از اعمال سیاست‌های حمایتی، یارانه‌ای و کمک معیشتی، تعویض پلاک خودرو، فروش انشعاب آب، برق، تلفن و گاز طبیعی، ارسال اسناد و مدارک مانند گواهینامه رانندگی، گذرنامه، مدارک خودرو، اخطاریه، ابلاغیه و امثال آن اقدام کنند.
۱۱ دانشجویان مشغول به تحصیل، شاغلان و سایر اشخاص در صورت سکونت در شهری غیر از اقامتگاه اصلی خانوار، تنها با ارائه اسناد معتبر می‌توانند یک واحد مسکونی دیگر معاف از مالیات خانه خالی را به سامانه معرفی کنند.