اتفاقی که دیروز در عرصه سیاسی لبنان افتاد، از جهاتی شبیه به زمان استعفای سعد حریری نخست‌وزیر پیشین لبنان در سال 2019 بود. در آن زمان اعتراضات مردمی در خیابان ها ادامه داشت و پرونده مطالبات مردم شامل اوضاع معیشتی و رویکرد مبارزه با فساد مطرح بود، البته در آن هنگام فاجعه‌ای به نام انفجار در بندر بیروت ایجاد نشده بود و شهر بیروت به زمین سوخته تبدیل نشده بود تا صدها هزار نفر از اهالی این شهر نیازمند کمک های فوری انسانی باشند. این در حالی بود که دولت دیاب در نهایت نتوانست در برابر فشارهای داخلی و بین‌المللی مقاومت کند تا شاید بتواند تحولات کنونی کشور را مدیریت کند.
رسانه‌های لبنان امروز تحلیل‌های متعددی را در خصوص تحولات سیاسی دیشب به رشته تحریر در آورده اند. روزنامه الاخبار در این خصوص نوشته است: در پی استعفای حسان دیاب وزارت خارجه فرانسه اولویت کنونی در لبنان را تشکیل فوری دولت جدید معرفی کرد، اما در عین حال تاکید کرد که لبنان بدون اصلاحات به سمت فروپاشی پیش خواهد رفت. این بیانیه چالش های دولت آینده را بازسازی بیروت و تعامل مثبت با مطالبات لبنانی ها در خصوص اصلاحات عنوان کرد.
این مطالب در شرایطی مطرح می‌شود که منابع سیاسی عالی رتبه معتقدند که فرانسه به دنبال تشکیل دولت وحدت ملی نیست، بلکه ضمن همراهی با آمریکا و عربستان سعودی از ضرورت تشکیل آن چیزی حمایت می کنند که آن را «دولت بی طرف» نام گذاشته اند. یک منبع نزدیک به عربستان سعودی نیز مدعی شد که صحبت در خصوص دولت وحدت ملی در شرایط کنونی غیر ممکن است، چرا که چنین دولتی می‌تواند یک انقلاب دیگر را ایجاد کند.
این منابع در خصوص مواضع ریاض در مورد لبنان مدعی شدند که مشکل کنونی لبنان تسلط حزب الله لبنان و پوشش میشل عون برای حزب‌الله است.
الاخبار در گزارش خود به نقل از منابع سیاسی لبنان تاکید می‌کند که آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها و سعودی‌ها نام نواف سلام حقوقدان و دیپلمات و قاضی دادگاه لاهه را به عنوان نامزد نخست وزیری دولت بی‌طرف مطرح می‌کنند. البته این منابع تأکید دارند که میشل عون احتمال دارد از اختیارات قانونی خود برای مشخص کردن زمان رایزنی های پارلمانی قبل از رسیدن به توافق اولیه استفاده کند، اما در هر حال تشکیل دولت یک اقدام فوری است، چرا که کشور نمی‌تواند خلأ حاکمیتی را تحمل کند. این منابع تأکید دارند که میشل عون و جبران باسیل رئیس جریان آزاد ملی مخالفتی با نخست وزیری نواف سلام ندارند و این در حالی است که مواضع نبیه بری رئیس پارلمان لبنان و حزب‌الله هنوز مشخص نشده است.
این روزنامه افق سیاسی لبنان در شرایط کنونی را بر اساس دو سناریو ترسیم کرده است:
1- انتخابات زودهنگام پارلمانی: گرچه این طرح در محافل سیاسی مطرح است، اما امکان اجرای آن بسیار ضعیف است، چرا که موانع متعددی در این مسیر وجود دارد که از جمله مهمترین آنها توافق بر سر قانون انتخاباتی جدید است که از چند سال پیش به معضل بزرگ لبنانی‌ها تبدیل شده است. انتخاب این گزینه می‌تواند خلأ قدرت و حاکمیت در لبنان را بیش از پیش تقویت کند. علاوه بر این‌ها تقریباً هیچ یک از گروه‌های لبنانی و معترضان خیابانی این گزینه را تایید نمی‌کنند. گر چه جریان‌هایی نظیر المستقبل یا حزب سوسیالیست ترقی خواه کرسی قابل توجهی در پارلمان کنونی ندارند، اما آنها به خوبی از کاهش محبوبیت خود در جامعه لبنان اطلاع دارند. علاوه بر اینکه می دانند دلارهای نفتی کشورهای حاشیه خلیج فارس دیگر برای آنها ارسال نخواهد شد. از سوی دیگر سمیر جعجع نیز می‌داند که حریری و جنبلاط از وی حمایت نخواهند کرد و او تنها خواهد ماند.
2- تشکیل دولت جدید یا تغییر ساختارهای دولت: تغییر ساختارهای دولتی در شرایط کنونی غیر ممکن به نظر می‌رسد. البته گزینه تشکیل دولت نیز به ویژه بعد از مشکلاتی که بعد از استعفای سعد حریری به وجود آمد، ساده نیست، اما در نتیجه فشار اعتراضات عمومی و خسارت های به جا مانده از انفجار بیروت شاید امکان تحقق داشته باشد. این در حالی است که جامعه بین الملل و کشورهای عربی هنوز موضع خود را در خصوص لبنان مشخص نکرده‌اند.
به این ترتیب می توان گفت فرانسوی ها طرحی را در لبنان مطرح کرده‌اند که محتوای اصلی آن استراتژی آمریکایی برای اصلاح مجدد موازنه های سیاسی در داخل دولت لبنان و تضعیف دشمنان آمریکا در این کشور است. آنها شرایط را برای افزایش فشار بر حزب الله لبنان و جریان آزاد ملی مناسب می‌دانند ، اما این سوال مطرح است که آیا واشنگتن می‌تواند در شرایط کنونی حزب الله را از حاکمیت خارج کنند؟ سوال دیگر اینکه در شرایطی که معترضان در خیابانها بازگشت حریری به روند قدرت را تقریبا غیر ممکن می‌کنند، باید دید جایگزین ارائه شده برای نخست وزیری لبنان چه کسی خواهد بود؟
مختصات روزنامه الجمهوریه برای دولت آینده
روزنامه الجمهوریه یکی از تریبون‌های رسانه‌ای 14 مارس در مطلبی با اشاره به احتمال طرح مجدد نام سعد حریری به عنوان نخست‌وزیر آینده لبنان، اولویتهای خود برای تشکیل دولت آینده و ویژگی‌های آن را اینگونه برشمرده است:
- دولتی که بی طرف و تکنوکرات نباشد.
- دولت وحدت ملی فراگیر با حضور عناصر متخصص از گروه‌های سیاسی مختلف.
- دولتی که کارکردهای زیر را داشته باشد:
الف: بازگرداندن توازن داخلی به لبنان
ب: حضور تاثیرگذار و مستقیم میدانی برای مهار پیامدهای فاجعه بیروت و ترسیم نقشه بازسازی این شهر.
ج: انجام اصلاحات فوری و کامل برای خروج لبنان از بحران اقتصادی.
د: استفاده از فضای بین‌المللی همگرایی ایجاد شده با لبنان و گسترش آن از جلب کمک‌های انسان‌دوستانه به کمک‌های مالی که لبنان به آن نیاز دارد.