اواخر روز دوشنبه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، عازم تهران شد تا درباره مجموعه‌ای از «مسائل حل نشده» با مقامات ایرانی گفتگو کند. این سفر که به دعوت ایران انجام شده، می‌تواند تلاشی از جانب این کشور برای جلوگیری از سوء استفاده احتمالی آمریکا از آژانس باشد.
گروسی در اولین سفر خود به عنوان مدیرکل آژانس روز دوشنبه وارد تهران شد. پیش از ورود گروسی به تهران، آژانس در بیانیه‌ای کوتاه اعلام کرد که هدف اصلی سفر گروسی انجام گفتگو‌هایی با مقامات بلندپایه ایران درباره همکاری میان ایران و آژانس و همچنین اعطای دسترسی به سایت‌های مورد نظر آژانس است.
گروسی در این بیانیه گفته است: «هدفم این است که دیدارهای‌ام در تهران در پرداختن به مسائل حل نشده که آژانس در خصوص امور پادمانی در ایران دارد خصوصا حل و فصل دسترسی، به پیشرفت ملموسی منجر شود.»
منظور گروسی دسترسی به دو سایتی است که نام آن‌ها در اسناد ادعایی اسرائیل مطرح شده و ادعا می‌شود که در دو دهه گذشته در آن‌ها فعالیت هسته‌ای انجام شده است. یکی از این دو سایت بین شهرضا و آباده است و دیگری نزدیک به تهران. ریشه ادعا‌های آژانس درباره این سایت‌ها در اسنادی است که اسرائیل ادعا می‌کند از انباری در تهران سرقت کرده است. ادعایی که قویا از سوی ایران رد شد.
آژانس در ماه مارس گذشته طبق معمول گزارش فصلی خود را درباره برجام منتشر کرد. اما علاوه بر این گزارش، آژانس در اقدامی که بعد از امضای برجام بی سابقه بود، گزارش دیگری منتشر کرد و از ایران به خاطر ممانعت از اعطای دسترسی به این دو سایت انتقاد کرد. در آن زمان، این گزارش به عنوان سیاست جدید آژانس تحت رهبری گروسی قلمداد شد؛ خصوصا که گروسی قبل از گرفتن زمام امور آژانس قول داده با ایران رفتار سختگیرانه‌ای داشته باشد.
ایران، اما به خاطر نگرانی از تکرار درخواست‌های آژانس از اعطای دسترسی به بازرسان آن خودداری کرد. حالا به نظر می‌رسد که ایران قصد دارد این موضوع را به نوعی حل و فصل کند. با این حال، هنوز نگرانی از احتمال تکرار درخواست‌های آژانس در موارد دیگر وجود دارد. به هر حال، اسرائیل ادعا می‌کند که نیم تن سند از آرشیو هسته‌ای ایران سرقت کرده و ممکن نام سایت‌های زیادی در این اسناد ذکر شده است.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، طی گفتگوی مصاحبه مفصلی با شبکه العالم به این نگرانی اشاره کرد و گفت: «در این دو مورد صحبت از این بوده که باید حتما پایان کار باشد یعنی به این شرط که دیگر بعد از این نگویند حالا باز جای دیگر به همین شکل را بررسی کنیم»
در آستانه سفر گروسی به ایران، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ماهیت خرابکارانه بودن انفجار نطنز را اعلام کرد.
کمالوندی همچنین در آستانه سفر گروسی از ماهیت «خرابکارانه» انفجار اخیر تاسیسات هسته‌ای نطنز پرده برداشت. امری که می‌تواند متضمن پیام‌هایی برای گروسی باشد. چرا که برخی ناظران بر این باور هستند که آژانس ممکن است در این انفجار مقصر باشد، چون بنا به دسترسی‌هایی که دارد از ماهیت فعالیت‌های تاسیسات نظنز با خبر است.
این انفجار ممکن است به بی اعتمادی فعلی میان ایران و آژانس دامن بزند. روابط دو طرف از مدت‌ها قبل از انفجار شکننده بود، ولی این انفجار، بر سوءظن‌ها و بی‌اعتمادی‌ها افزود. سابقه بازرسی‌های آژانس نیز زمینه این بی اعتمادی را فراهم کرده بود. یکی از بازرسان آژانس که مغولستانی بود، در حین تلاش برای آلوده کردن یکی از تاسیسات هسته‌ای ایران به مواد هسته‌ای نامعلوم توقیف و سپس از ایران اخراج شده بود.
اما به رغم همه این تحولات، ظاهرا ایران برای جلوگیری از سوء استفاده احتمالی آمریکا از آژانس گام برداشته و مایل است به تفاهماتی با آژانس دست یابد هر چند که می‌داند آژانس در دوره دبیرکلی گروسی تمایل بیشتری به آمریکا پیدا کرده است؛ که البته این امر طبیعی است چرا که گروسی با حمایت دیپلماتیک آمریکا به این منصب رسید.
تلاش برای رفع سوء تفاهم‌ها یا حداقل جلوگیری از شکاف بیشتر میان ایران و آژانس در شرایط فعلی که آمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه در شورای امنیت قدم برداشته است، می‌تواند حائز اهمیت باشد. اقدام آمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه ربطی به سفر گروسی ندارد، اما چنانچه شکافی میان ایران و آژانس شکل بگیرد، آمریکا قطعا از آن بهره برداری خواهد کرد، کما اینکه از صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس نیز بهره برداری کرده بود.
اما سفر گروسی بُعد دیگری نیز دارد. هم اکنون مهمترین مسئله میان ایران و آژانس، بحث نظارت و راستی آزمایی و بازرسی است که تا حالا کوچکترین خللی به آن وارد نشده است. با این حال، در هفته‌های آینده با اعلام فعال شدن مکانیسم ماشه، نظارت‌های آژانس ممکن است دستخوش تغییر شود. کمالوندی گفته است که با فعال شدن مکانیسم ماشه چند نوع نظارت از بین خواهد رفت.
وی تصریح کرد: «ما سه نوع نظارت داریم، نظارت پادمانی که پایه اصلی نظارت هاست که در هر حالی وجود خواهد داشت، یک نظارت پروتکلی است و یک نظارت برجامی، نظارت پروتکلی در دل برجام است به عبارتی امروز اگر برجام نباشد فردا نظارت پروتکلی هم نخواهد بود، بعضی از نظارت‌ها هم نظارت برجامی است یعنی پروتکلی نیست، نظارت پادمانی مرتبط با حوزه مواد است، نظارت پروتکلی غیر از مواد، ولی در چرخه سوخت است. ولی در صورتی که برجام نباشد دو نوع از این نظارت‌ها به صورت اتوماتیک از بین می‌رود، نمی‌شود اسنپ بک داشته باشید و برجامی سرپا باشد.»
به هر حال، سفر گروسی از منظر‌های متعددی می‌تواند حائز اهمیت باشد. این احتمال نیز وجود دارد که ایران برخی گام‌های احتمالی خود در پاسخ به فعال سازی مکانیسم ماشه را نیز با آژانس هماهنگ کند.