سوداگران با شایعه‌سازی قیمت ارز را بالا می‌برند
اگر چه برخی از عوامل نوسانات اخیر ارزی، اقتصادی است اما بخش اعظم دلایل صعود قیمت ارز در کشور برخی مسائل سیاسی و شایعه‌سازی است.
هنوز قیمت دلار در ارقام دوهزار و400تومان خودنمایی می‌کند... با این‌که دولت تمهیدات ویژه‌ای برای جلوگیری از روند صعودی قیمت ارز درنظر گرفته، اما روند همچنان نوسانی است! البته دولت قرار است طی هفته آینده اقدامات دیگری در راستای کنترل و کاهش قیمت دلار ارائه دهد اما هنوز مشخص نیست چرا قیمت دلار با این اقدامات کاهش نمی یابد.
گروه اقتصادی روزنامه در راستای سلسله گزارش‌های امروز خود این بار نیز به سراغ دو تن از اقتصاددانان کشور رفته تا از آنها دلایل چالش اخیر ارزی را جویا شود و از آنها بپرسد چه باید کرد؟ دکتر جمشید پژویان عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی و دکتر ساسان شاه‌ویسی مدیر پژوهشکده مطالعات اقتصاد ایران در گفت‌وگو با چالش ارزی اخیر را بررسی کرده و به سؤالات پاسخ دادند.
شایعه‌سازی برای قیمت‌ها
اگر چه برخی از عوامل نوسانات اخیر ارزی، اقتصادی است اما بخش اعظم دلایل صعود قیمت ارز در کشور برخی مسائل سیاسی و شایعه‌سازی است.
دکتر جمشید پژویان عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس شورای رقابت با بیان این مطلب به خبرنگار گفت: تحلیل بنده این است که روند نوسانی کنونی علاوه بر شرایط اقتصادی متأثر از شایعات، گفته‌ها و جوسازی‌هایی است که سوداگران ارز به آن دامن می‌زنند تا از این طریق به‌سود برسند. مجموع عوامل مذکور در کنار هم خواهد توانست نوسان شدید در مباحث قیمت ارز را ایجاد و حتی مدیریت کند.
دکتر پژویان با بیان این‌که در شرایط کنونی به‌طور قطع مشکلات و چالش‌هایی در اقتصاد کشور وجود دارد‌که نمی‌توان آن را انکار کرد، اضافه کرد: اما بایدتوجه داشت هیچ‌گاه هم سابقه نداشته براساس پارامترهای اقتصادی و واقعیات جامعه، اقتصاد ایران با چنین تغییرات و جهش‌های غیر‌حرفه‌ای و غیر‌عادی روبه‌رو شود.
این اقتصاددان، ناتوانی (مجموعه‌ای نظیر بانک مرکزی) در کنترل بازار و توانایی سوداگران در ایجاد نوسان قیمت ارز را مورد تأکید قرار داد و گفت: بحث اخلالگری در بازار ارز مسئله‌ای مشهود است و نمی‌توان به سادگی از کنار آن‌گذشت.
پژویان اظهار داشت: در شرایط کنونی بازاری که قیمت‌های ارز را تعیین می‌کند بسیار کوچک‌است. بدین مفهوم که مقدار ارزی که در این بازار عرضه و تقاضا می‌شود نسبت به کل عرضه و تقاضای ارز کشور بسیار ناچیز است اما این مسئله در افکار عمومی تأثیرگذاری تعیین‌کننده‌ای دارد.
وی با اشاره به قابل کنترل بودن نوسان بازار ارز گفت: اگر چه مباحث تحریم محدودیت‌هایی برای مباحث اقتصادی کشور از جمله ایجاد مانع در نقل وانتقالات ارزی به‌وجود آورده است اما می‌توان به روش‌های مختلف این مسئله را مدیریت کرد.
پژویان افزود: از آنجا که اثرات تحریم در ساختار مسائل مختلف را نمی‌توان با پیشگویی‌هایی غیر منطبق با پارامترهای اقتصادی بررسی کرد، بر این اساس فرصتی برای ایجاد اختلال در بازارهایی همچون ارز برای فرصت‌طلبان خرد و کلان به‌وجود می‌آید.
رئیس شورای رقابت با اشاره به این‌که هم‌اکنون افرادی قصد دارند با طرح شایعات و بزرگ‌کردن برخی اخبار غیر واقعی از اقتصاد ایران زمینه‌های ایجاد نوسان در بازار ارز را مهیا و تشدید کنند، گفت: فرصت‌طلبان قصد اخلال در بازار ارز را دارند.
زیان مردم عادی از اخلال
این کارشناس اقتصادی مهم‌ترین مسئله در افزایش غیر منطقی نوسان قیمت ارز را مربوط به تحریک سوداگران دانست و افزود: اگرچه در این روند سوداگران در همه معاملات بازار ارز مشارکت ندارند اما این گروه با انجام یکسری حرکت‌های سوداگری، بستر اولیه را برای وقوع نوسان شدید قیمت در معاملات ارز ایجاد می‌کنند.
به‌عنوان نمونه، زمانی که سوداگران وارد بازار ارز می‌شوند به‌دلیل تحریکات این گروه یکسری از مردم عادی جامعه نیز تمایل پیدا می‌کنند در بازار خرید و فروش ارز وارد شوند.
پژویان داشتن ارتباطات خاص و رانت اطلاعات را از ابزارهای اصلی سوداگران در مسائل اقتصادی نظیر بازار ارز عنوان کرد و گفت: بر این اساس جابه‌جایی مبالغ ارزی قابل توجه توسط این افراد یا مجموعه‌های سوداگری صورت می‌گیرد. همچنین این سوداگران با استفاده از (عمال) افراد تحت نظر خود به تقویت یکسری شایعات در بازار معاملات ارز می‌پردازند.
وی افزود: البته در این روند بازار دچار نوسان خواهد شد و در نهایت به محض این‌که قیمت ارز افزایش یافت اقدام به فروش مقداری ارز می‌کنند و زمانی که کاهش می‌یابد خرید ارز توسط آنها صورت می‌گیرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به شرایط مذکور، افزایش نوسان در قیمت ارز را یکی از پارامترهای کسب درآمدهای قابل توجه برای سوداگران بازار ارز عنوان کرد و گفت: زمانی که این روند در بازار ارز به گونه‌ای رخ می‌دهد بطور طبیعی سایر افراد عادی جامعه نیز به‌دلایلی از جمله تأمین نیاز و افزایش دارایی خود وارد معاملات بازار ارز خواهند شد.
بر این اساس عوامل سوداگران نیز در روند کنونی با ایجاد شایعات در بازار، نرخ‌های متفاوت را برای معاملات ارز اعلام می‌کنند که در مجموع به‌گونه‌ای یک هیجان عمومی برای حضور در خرید و فروش ارز به‌وجود خواهد آمد.
پژویان تداوم رویه مذکور را یکی از عوامل مؤثر در ایجاد نوسان قیمت ارز برشمرد و افزود: اگرچه در این جو روانی، سوداگران میلیاردها تومان درآمد کسب کنند اما مردم عادی که ناآگاهانه و براساس هیجان وارد بازار معاملات ارز شده‌اند، متحمل زیان خواهند شد.
وی در ادامه از مردم خواست در بازار ارز سرمایه‌گذاری نکنند چرا که بدون شک فریب سوداگران را می‌خورند و زیان خواهند دید.
عدم توازن، عامل نوسان
این کارشناس اقتصادی گفت: اگر این واقعیت را بپذیریم که طی سال‌گذشته مازاد درآمدهای ارزی حدود 30میلیارد دلار بوده و حتی اگر این مقدار کاهش هم نیابد، اما باید براساس سیاست‌های اجرایی برای مقابله با شرایط تحریم، محدودیت در واردات صورت گیرد.
پژویان با اشاره به این‌که با اعمال چنین تدبیری، عرضه ارز کاهش خواهد یافت، افزود: بطور طبیعی در این روند تقاضا نیز روند نزولی طی خواهد کرد. همچنین بر این اساس نباید قیمت ارز دچار نوسان شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به روند روبه‌رشد و افزایش شاخص‌های اقتصادی در مسائلی نظیر تولید، صادرات و جذب سرمایه‌گذاری طی چند سال گذشته تصریح کرد: البته در این زمینه درآمدهای ارزی نیز بشدت افزایش یافته است.
پژویان در خصوص برخی اظهار نظرها مبنی بر کاهش ارزش پول ملی به‌دلیل عملکرد دولت در مدیریت مسائل اقتصادی گفت: اگر چه برخی این مسئله را یکی از عوامل نوسان اخیر در بازار ارز می‌دانند اما در مجموع باید تمامی عوامل تأثیرگذار در این رابطه مدنظر قرار گیرد تا بتوان یک اظهار نظر کارشناسی و منطقی ارائه کرد.
پژویان با اشاره به مسئله مذکور، باز‌تر شدن فضای اقتصادی در شرایط کنونی را مد نظر قرار داد و گفت: بر این اساس در روند کنونی حجم صادرات و واردات نسبت به تولید ناخالص داخلی افزایش یافته است. وی افزود: اگر چه انتقاداتی نسبت به این مسئله وجود دارد اما باید در مسیر اقتصاد بتدریج حرکت‌هایی بسته‌تر صورت گیرد.
کشش کاذب غیرمنطقی
بطور مشخص زمانی که قرار است نوسان و تغییر نرخ ارز مورد ارزیابی قرار گیرد، باید به شاخص‌های اقتصادی در مسائل داخلی و بین‌المللی توجه داشت.
دکتر ساسان شاه‌ویسی استاد دانشگاه و اقتصاددان با اعلام این مطلب به خبرنگار گفت: نخستین فاکتوری که در این مسئله می‌توان اشاره داشت سفته‌بازی می‌باشد که در بازار ارز رواج پیدا کرده است.
شاه‌ویسی با اشاره به این‌که به صورت یکطرفه فرصتی فراهم شده و شرایطی انعطاف‌پذیر نیز در بازار ارز به وجود آمده است، افزود: البته در این روند به خاطر کشش بازار، عواملی نظیر نقص ساختاری، تأخیر در پاسخ به نیازهای نقدشوندگی و جابه‌جا‌شدن قابلیت‌ها و استعداد صرافی‌ها با سیاستگذاری‌های بانک مرکزی را می‌توان برخی عوامل اخیر در نوسان بازار ارز عنوان کرد.
فرصت‌طلبی یک عده خاص
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: زمانی که قابلیت اندازه اسکناس دلار در داخل کشورمان محدود باشد بر این اساس با ایجاد حباب‌های قیمتی یک شکل رانت در قیمت‌گذاری‌های نرخ مرجع ارز نیز به وجود می‌آید. شاه‌ویسی از اعمال یک کشش کاذب به صورت ناخودآگاه در بازار ارز خبر داد و گفت: البته تحقق مسائل مذکور زمینه چنین مسئله‌ای را ایجاد می‌کند.
وی با اشاره به این که در شرایط کنونی بشدت هدایت بازار ارز به سمت رقابت‌پذیری در حال انجام است، افزود: زمانی که مباحثی نظیر راه‌اندازی بورس ارز مطرح می‌شود بطور طبیعی تأثیراتی از مسائل کف بازار ارز خواهد گرفت.
این استاد دانشگاه گفت: در شرایط کنونی کسانی که جمع‌آوری دلار از سطح بازار را انجام می‌دهند، با توجه به مسئله مذکور دلارهای خود را ذخیره خواهند کرد که اگر قرار شد بورس ارزی راه‌اندازی شود با انجام معاملات سلف، بیداری و یا آتی بالاترین نرخ درآمد را برای خود به دست بیاورند.
شاه‌ویسی با اشاره به مطالب مذکور افزود: اگرچه فرصتی به وجود آورده‌ایم که اقتصاد کشورمان را رقابت‌پذیر کنیم از این جهت بشدت توانسته‌ایم فرصت‌سازی کنیم. وی گفت: از آنجا که این فرصت‌سازی برای داشتن اقتصاد پرسود و افزایش قابلیت‌های اقتصادی مدنظر قرار گرفت اما باید پذیرفت در این روند یک عده خاص فرصت‌طلبی کردند.