به گزارش موبوایران، یک موسسه تحقیقاتی یا پژوهشگاه اساساً برای انجام تحقیقات راه‌اندازی می‌شود. برخی از این موسسات، تحقیقاتی بنیادی و تخصصی انجام می‌دهند و برخی دیگر به دنبال تحقیقات کاربردی هستند. در تمامی کشورهای دنیا، تحقیقات کاربردی در دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و صنایع انجام می‌شود.
هر کدام از این انواع مختلف موسسات تحقیقاتی دارای ویژگی‌های خاص خود هستند و به عنوان مثال موسسات تحقیقاتی قراردادی به عنوان مکمل دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های صنعتی فعالیت می‌کنند.
این موسسات مجموعه‌ای از نیازهای جامعه را فرماندهی می‌کنند و با توجه به این نیازها فعالیت می‌کنند.
این کار برای شرکت‌های کوچک و متوسط که در بهترین حالت، ممکن است فقط دارای قابلیت‌های داخلی کوچک باشند، از ارزش ویژه‌ای برخوردار است.
چنین موسساتی از امکانات تحقیقات گران قیمت و تخصصی برخوردارند که می‌تواند تنها توسط گروهی از صنایع مورد استفاده قرار گیرد.
در نتیجه‌ی وابستگی آنها به بازار، موسسات تحقیقاتی، بیشتر به عنوان موسسات خدمات تجاری فعالیت می‌کنند.
البته ا تمرکز منابع در موسسات تحقیقاتی مستقل، معایبی نیز وجود دارد. موسساتی که در تامین نیازهای کوتاه مدت صنعت موفق‌ترند، معولا وابستگی زیادی به درآمد حاصل از قراردادهای حمایت شده از صنعت دارند و ممکن است منابع لازم برای تحقیقات طولانی مدت را نداشته باشند.
پیشینه موسسات تحقیقاتی
شاید بتوان یکی از قدیمی ترین مراکز تحقیقاتی را رصدخانه های جهان اسلام در نظر گرفت. در اوایل قرون وسطی، چندین رصدخانه نجومی در جهان اسلام تاسیس شد. اولین آنها رصدخانه بغداد در قرن ۹ بود که در دوران خلیفه عباسی ساخته شد.از مشهورترین این رصدخانه‌ها، می‌توان به رصدخانه مراغه و رصدخانه الغ‌بیگ اشاره کرد.
رصدخانه مراغه در آذربایجان غربی است که قدمت آن به قرن ۱۳ میلادی برمی‌گردد و رصدخانه الغ‌بیگ متعلق به قرن ۱۵ است.
مدرسه نجوم "کرالا"( Kerala) در هند نیز بین قرن ۱۴ تا ۱۶ شکوفا شد و تلاش‌هایی را در زمینه حل مسائل نجومی انجام داد.
قدیمی‌ترین موسسه تحقیقاتی در اروپا مجتمع رصدخانه - آزمایشگاه دانمارکی "اورانی‌بورگ" بود که توسط "تیکو براهه" در جزیره ون، به عنوان یک آزمایشگاه نجومی سده شانزدهم برای اندازه‌گیری دقیق شمار ستارگان، راه‌اندازی شد.
در ایالات متحده، نهادهای پژوهشی پرشمار و قابل توجهی از جمله" آزمایشگاه‌های بل"( Bell Labs)،" زیراکس پارک"( Xerox Parc)، " مؤسسهٔ پژوهشی اسکریپس"( The Scripps Research Institute) و موسسه‌های پژوهشی" بکمن"( Beckman ) و" اس‌آرآی اینترنشنال"( SRI International) غالبا در سده ۱۹۰۰ میلادی تاسیس شدند.
در اواخر سده ۱۸۰۰ میلادی توماس ادیسون، با به کار بردن اصول تولید انبوه و کار گروهی در مقیاس بزرگ برای اولین بار، به روند گسترش اختراع کمک شایانی کرد.
اما با همه اینها ظهور رسمی موسسات تحقیقاتی به قرن بیستم میلادی بازمی‌گردد. در سال‌های ۱۹۰۰ میلادی دانشمندان محقق هنوز در مسائل تئوری، تحقیقات انجام می‌دادند.
از سال ۲۰۰۶ میلادی، بیش از ۱۴ هزار مرکز تحقیقاتی در آمریکا ایجاد شد.
گسترش دانشگاه‌ها به دانشکده‌های تحقیقاتی که همزمان با آموزش انبوه جوامع علمی بود، به این تحولات دامن زد.
آگاهی عمومی رو به رشد درباره تحقیقات علمی، درک عمومی را در پیشبرد تحولات پژوهشی خاص در موضوعی خاص برجسته ساخت. پس از جنگ جهانی دوم و بمباران اتمی، موضوعات تحقیقاتی خاصی دنبال شد که شامل آلودگی‌های زیست محیطی و دفاع ملی بود.
موسسات تحقیقاتی برتر دنیا
در حال حاضر موسسات تحقیقاتی متعددی در سراسر دنیا وجود دارد که با امکاناتی فوق‌العاده کارهای پژوهشی گسترده‌ای در زمینه‌های گوناگون انجام می‌دهند که به برترین آنها اشاره می‌کنیم.
۱- مؤسسه ملی سلامت
مؤسسه ملی سلامت مشهور به NIH ، یکی از شاخه‌های وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده آمریکا است. وظیفه این مرکز رهبری و نظارت بر تحقیقات علوم زیستی - پزشکی است که از ۲۷ موسسه ملی جداگانه تشکیل شده و سالیانه حدود ۲۸ میلیارد دلار بودجه صرف تحقیقات علوم پزشکی می‌کند.
۲- اداره کل ملی هوانوردی و فضا
اداره کل ملی هوانوردی و فضا یا همان ناسا، سازمانی مستقل در حکومت فدرال آمریکا است که مسئولیت برنامه‌ریزی در حوزه‌های برنامه فضایی کشوری و تحقیقات مکانیک پرواز و هوافضا را بر عهده دارد.
۳- مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه
این مرکز بزرگترین سازمان دولتی فرانسه در زمینه پژوهش علمی است که زیر نظر وزارت آموزش عالی و پژوهش فرانسه فعالیت می‌کند. این مرکز در ۱۹ اکتبر ۱۹۳۹ میلادی بنیان نهاده شد. بودجه سالیانه این مرکز بیش از ۳/۳ میلیارد یورو بوده و ۱۱ هزار واحد پژوهشی را پوشش می‌دهد.
۴- انجمن ماکس پلانک
این انجمن در ۲۶ فوریه ۱۹۴۸ میلادی توسط تعدادی از فیزیکدانان اتمی آلمان مانند ورنر هایزنبرگ و اتو هان تأسیس شد. مؤسسه‌های ماکس پلانک در زمینه‌های علوم طبیعی به ویژه فیزیک، زیست‌شناسی، علوم انسانی و علوم اجتماعی به پژوهش‌های پایه می‌پردازند.
۵- آکادمی علوم چین
این آکادمی، آکادمی ملی چین است که به عنوان اندیشکده ملی علمی و نهاد حاکم دانشگاهی فعالیت می‌کند و خدمات مشاوره‌ای و ارزشیابی را در مورد موضوعات ناشی از اقتصاد ملی، توسعه اجتماعی و پیشرفت علم و فناوری عرضه می‌کند.
۶- مراکز مدیریت و پیشگیری بیماری
راکز مدیریت و پیشگیری بیماری یا همان "CDC" یکی از آژانس‌های ایالات متحده آمریکا و تحت نظر وزارت بهداشت و خدمات انسانی این کشور است که به طور رسمی در سطح دولت فدرال ایالات متحده آمریکا فعالیت دارد. این مرکز با ارائه اطلاعاتی پیرامون بهداشت، جهت محافظت از بهداشت عمومی و سلامتی کار می‌کند.
۷- شورای تحقیقات ملی اسپانیا
این مرکز، بزرگترین موسسه عمومی است که به تحقیق در اسپانیا اختصاص دارد و سومین مرکز بزرگ اروپا به حساب می‌آید.
هدف اصلی این موسسه ترویج و توسعه تحقیقاتی است که به پیشرفت علم و فناوری کمک می‌کند و آماده است برای دستیابی به این هدف با نهادهای تحقیقاتی اسپانیایی و خارجی همکاری کند.
۸- اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا
این مرکز یک سازمان پژوهشی فدرال آمریکا است که عهده‌دار و مجری طرح‌های ملی ایالات متحده در زمینه برنامه‌های جوی و اقیانوسی است.
۹- شورای تحقیقات ملی ایتالیا
این مرکز بزرگترین شورای تحقیقاتی در ایتالیا است و وظیفه آن به عنوان یک سازمان عمومی، حمایت از تحقیقات علمی و فناورانه است. دفتر مرکزی این شورا در رم پایتخت ایتالیا واقع شده است.
۱۰- آزمایشگاه ملی لارنس برکلی
این آزمایشگاه که مشهور به " LBL" است، یک مرکز علمی فدرال در شهر برکلی ایالت کالیفرنیا در آمریکا است. از دهه ۱۹۵۰ میلادی تاکنون، این آزمایشگاه شرایط خود برای یک مرکز بین‌المللی مهم برای تحقیقات فیزیک را حفظ کرده است و برنامه تحقیقاتی خود را تقریبا در همه حوزه‌های تحقیقات علمی متنوع ساخته است. ماموریت این مرکز این است که مهمترین و اساسی‌ترین مشکلات علمی پیش روی بشریت را از میان بردارد.