4 دلیل نوسان قیمت‌ها در بازار
بی‌سابقه‌ترین نوسان قیمت‌ها در بازار ارز و سکه روز گذشته موجب شد تا در ساعت 3 بعدازظهر عملا صرافان دست از کار بکشند تا خرید و فروش ارز و هیجان قیمت‌ها با تعطیلی کار صرافان متوقف شود.
قیمت ارز و سکه بی‌محابا در حال افزایش بود و قیمت‌های تازه افزایش کم نظیری را ثبت کرد و انتظار برای شتاب بیشتر قیمت، بازار را فراگرفت، اما مقامات مسوول در تازه‌ترین اظهارات اعلام کرده‌اند که قیمت‌ها به تدریج کاهش می‌یابد. با گذشت عملا 7 روز کاری از راه‌اندازی رسمی مرکز مبادلات ارزی توسط بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، قیمت تعیین شده برای دلار در این مرکز از قیمت هفته گذشته دلار در بازار آزاد نیز 132 تومان جلوتر افتاده است. روز دوشنبه هفته قبل قیمت هر دلار در بازار آزاد 2540 تومان بود. در حالی که در این مرکز قیمت دلار 2404 تومان تعیین شد. روز گذشته پس از 7 روز کاری فعالیت، قیمت دلار این مرکز 2672 تومان تعیین شد که نسبت به روز یکشنبه بیش از 225 تومان افزایش ثبت کرده است. همزمان در بازار قیمت دلار و سایر ارزها و همچنین سکه و طلا افزایش بی‌سابقه خود را به ثبت رساندند. دلار دیروز تا ساعت 3 بعدازظهر 3450 تومان ادعا شد. که البته هیچ یک از صرافان خرید و فروشی انجام نداده و منتظر تعدیل یا تثبیت قیمت باقی ماندند. قیمت 3450 تومانی برای دلار در حالی بود که ارقام از تابلوها رخت بربست و به اصطلاح تابلوها خاموش شد. دلار درروز گذشته برای دقایقی بر نرخ 3300 تومان ثابت مانده بود.
در بین فعالان بازار و کارشناسان پرسش عمده این است که چرا قیمت دلار در بازار غیر رسمی تا این حد افزایش داشته است؟ چرا با وجود راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی که بخش عمده‌ای از مقامات از نمایندگان مجلس گرفته تا برخی اعضای کانون صرافان، مقامات وزارت بازرگانی و بانک مرکزی نیز از آن حمایت کرده بودند، قیمت دلار بازار با قیمت تعیین شده دراین مرکز تفاوت شدیدی پیدا کرده است؟ این در حالی است که بر اساس تازه‌ترین آمار ارائه شده در این مرکز در ازای ثبت سفارش‌های انجام شده در قالب اولویت‌های 3،4 و 5 تا کنون بیش از 181 میلیون دلارعرضه شده است. بر اساس جدول تهیه شده این میزان ارز در 5 روز کاری در اختیار متقاضیان قرار گرفته است. در روز 4 مهرماه رقم نهایی اعلام شده تقریبا 10 میلیون دلار ، در روز 5 مهر ماه بیش از 14 میلیون دلار، روز ششم 96 میلیون دلار، روزشنبه 8 مهر ماه اندکی بیش از 36 میلیون دلار و در روز یکشنبه 9 مهر ماه رکورد 110 میلیونی برای عرضه ارز در این مرکز به دست آمد. مجموع نهایی شده این رقم همان طور که اشاره شد از 181 میلیون دلار فراتر رفته است. ارقام دقیق روز قبل نیز در زمان تنظیم این گزارش هنوز نهایی نشده بود از این رو به نظر می‌رسد به بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و بازرگانی در اختیار گذاشتن ارز برای واردات مواد غیر ضروری که ارز مرکز مبادلات را به آن تخصیص داده‌اند، کوتاهی نکرده‌اند. با این حال چرا تقاضایی که گفته می‌شد از بازار غیررسمی کاسته خواهد شد، موجب تغییر قیمت با جهت منفی در ارقام قیمت‌های بازار نشده است؟
در این راستا برخی از کارشناسان 4 دلیل مشخص را برای این لجام‌گسیختگی بیان می‌کنند. اول اینکه این مرکز که با هدف از بین بردن رانت‌خواری ارزی و یکسان سازی نرخ ارز و هدایت بهینه منابع مورد نیاز واردات ایجاد شده تنها یک هفته از عمرش می‌گذرد و باید فرصت داد تا نتایج نهایی آن به بار بنشیند. برخی معتقدند که با افزایش بیشتر میزان عرضه ارز در این مرکز و کاهش تقاضای کل قیمت‌ها در بازار افت تقاضا و روند کاهشی قیمت را رقم خواهد زد.
نکته دوم اینکه تا قبل از راه‌اندازی این بازار تقاضای انباشته‌ای برای ارز به صورت ارز مسافری و ارز دانشجویی که در آخرین تصمیم‌گیری‌ها از چرخه تخصیص ارز کنار گذاشته شده‌اند، وجود داشته است. مرکز مبادله ارزی در حال حاضر گروه کالایی سه تا پنج را دربرمی‌گیرد. بنابراین علاوه بر تقاضای خرد در بازار غیررسمی تقاضا برای برخی گروه‌های کالایی کماکان بدون جواب مانده است. بنابراین می‌توان فشار تقاضا را یکی دیگر از عوامل تحریک قیمت‌ها در بازار توصیف کرد. در شرایط نوسانی بازار برخی رفتارهای شتاب زده و بدون محاسبه ریسک در بازار ارز و سکه اتفاق می‌افتد که در بالارفتن قیمت ارز موثر است. تقاضای سفته بازانه در این بازار و تبدیل ریال به دلار به عنوان یک امکان سرمایه‌گذاری دراین شرایط نقش قابل توجهی دارد. بنابراین بر انباشت تقاضا در بازار باید این نوع تقاضا را نیز افزود که خود محرک قیمت‌ها و نوسان می‌شود.
سومین عامل به متغیرهای اقتصاد کلان بازمی‌گردد. بی‌توجهی به برخی متغیرهای پولی همچون نقدینگی سرگردان در بازار نیز موجب شده سیل آن در نبود توجیه کافی برای سایر مقاصد سرمایه‌گذاری و نرخ بهره غیر قابل اقناع، متوجه بازار ارز و سکه شود. به گفته برخی کارشناسان باید تدابیر برای مصون‌سازی بازار از نقدینگی سرگردان فراهم شود. محمود بهمنی نقدینگی سرگردان را مانند قند خون توصیف می‌کند که اگر میزان آن از حد استاندارد خارج شود، عوارض شدیدی برای بدن دارد.
با توجه به آمار بانک مرکزی نقدینگی از حد استاندارد در دوره چهار ماهه ابتدایی سال خارج و برای این پدیده جدید باید تدبیر تازه اتخاذ شود شاید امکان خروج نقدینگی از بازار ارز فراهم شود.
دلیل چهارم را نیز کارشناسان برای روند ملتهب کنونی به عوامل غیراقتصادی نسبت داده‌اند. به اعتقاد کارشناسان، در شرایط کنونی جهت‌گیری‌ها و تشریک مساعی ارکان مختلف در قدرت می‌تواند به بازگشت اعتماد و افزایش خوش‌بینی‌ها کمک کند.در مقابل آن تنش در روابط و اظهار نظرهای تهاجمی مسوولان نسبت به یکدیگر این روند را تشدید خواهد کرد. بر این اساس اگر برای این چهار عامل در قالب یک بسته سیاستی و فراتر از حوزه‌های بخشی اقدامی عملی صورت گیرد، می‌توان روند مخرب کنونی را تغییر جهت داد.
قیمت‌های داخلی
روز گذشته در پی افزایش نسبی قیمت دلار و عبورمجدد آن از مرز 3000 تومان، قیمت یورو و پوند انگلیس و همچنین سایر ارزها به سطوح بالاتری رسیدند. یورو630 تومان افزایش قیمت داشت و تا میانه‌های سطح چهار هزار تومان بالا آمد. پوند انگلیس هم با 750 تومان افزایش قیمت از 5000 تومان هم فراتر رفت. قیمت درهم امارات دیروز 900 تومان را پشت سر گذاشت. دلار استرالیا و دلار کانادا نیز با بیش از 360 تومان افزایش قیمت با افق‌های بالاتر قیمتی روبه‌رو شدند. در بازار سکه نیز روزگذشته قیمت آن تا 1 میلیون و 325 هزار تومان بالارفت. در این مسیر سکه در روز گذشته در یک روز 166 هزار تومان گران شد. قیمت سایرسکه‌ها نیز هر یک به تناسب به نرخ‌های بالاتری دست یافتند. نیم سکه با 67 هزار تومان و ربع سکه با 36 هزار تومان افزایش قیمت روبه‌رو شدند.
در بازار طلا نیز افزایش قیمت‌ها موجب شد تا نرخ هر گرم طلای 18 عیار بدون اجرت ساخت با بیش از 14 هزار تومان افزایش از 131 هزار تومان گذشت.
طلا در بازارهای جهانی
دیروز در حالی رکوردهای افزایشی قیمت برای ارز و سکه‌ها تکرار می‌شد که قیمت هر اونس طلا برای تحویل فوری با3 دلار کاهش تا ساعت 3 بعدازظهر به 1768 دلار رسید. چشم‌انداز دست یافتن به یک نظام واحد تصمیم‌گیری در بین رهبران اروپا برای مقابله با بحران بدهی‌ها در این قاره تاریک و مبهم است. اعتراضات اجتماعی هر روز ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد و انتظار برای افزایش بیشتر نرخ رشد اقتصادی در جهان از چین گرفته تا آمریکا همچنان با ابهام مواجه است. قیمت نفت نیز دیروز قدری کاهش داشت.
الگویی مثابه حجم مبنا برای ارز
سخنگوی کانون صرافان اساس تعیین قیمت ارز مورد استفاده در مرکز مبادلات ارز را میانگین موزون قیمت‌های فروش رفته در میان صرافان دارای مجوز از بانک مرکزی اعلام کرد.
نصرت عزتی سامیان با بیان اینکه فروخته شدن میزان اندکی ارز به قیمت‌های نامتعارف و هیجانی به معنی رسیدن قیمت ارز به آن سطح نیست، در توضیح مکانیسم تعیین قیمت ارز مرکز مبادلات ارزی گفت: به طور روزانه قیمت و حجم ارزهای مبادله شده در تعداد زیادی از صرافی‌های دارای مجوز رصد شده و بر اساس یک میانگین موزون قیمتی با توجه به حجم و عمق بازار این قیمت تعیین و پیشنهاد می‌شود.
او با بیان اینکه قیمت واقعی سهام نیز با توجه به حجم مبنا تعیین می‌شود، لحاظ کردن این قاعده برای ارز نیز ضروری به نظر می‌رسد.
برای دلار نیز باید دید که چه میزانی با چه قیمت‌هایی به فروش رفته و با این ملاحظه به تعیین یک قیمت متوسط و موزون از میانگین آنها اقدام کرد. او میزان کارمزد و 2 درصد زیر قیمت را با صلاحدید بانک مرکزی و باتوجه به عمق بازار قابل ارزیابی دانست.
او درعین حال نسبت به افزایش میزان عرضه ارز در مرکز مبادلات اظهار خوش‌بینی کرد و افزود: این مرکز به همراهی بانک مرکزی به تلاش خود ادامه خواهد داد و امید است با افزایش عرضه ارز قیمت‌ها به مرور تعدیل شود. عزتی سامیان همچنین با اعلام اینکه تمامی ارزهای فروخته شده در این مرکز به حساب ذی‌نفع نشسته و این ادعا را می‌توان در پرسش از متقاضیان و خریداران ارز این مرکز نیز جویا شد.
او باردیگر برآمادگی کانون صرافان ایران برای کمک به نقل و انتقال ارز به همه دستگاه‌ها تاکید کرد.