ایران با کمک طلا تحریم‌ها را دور می‌ز‌ند

برای مشاهده یکی از اصلی ترین معبرهای صادرات طلای ترکیه به ایران باید سری به گیت بازرسی مسافران پرواز دوبی در فرودگاه بین المللی آتاتورک استانبول بیاندازید.

به گفته منابع آگاه، مسافران شمش های طلا به ارزش میلیون ها دلار را در چمدان های خود از استانبول به دوبی منتقل می کنند، جایی که محموله های طلا از طریق کشتی به ایران ارسال می شوند.

ارقام هنگفتی از این طریق جابجا می شوند. بر اساس آمارهای رسمی دولت ترکیه، تنها در ماه آگوست حجم طلایی به ارزش حدود 2 میلیارد دلار از این طریق برای مشتریان ایرانی در دوبی ارسال شده است. این محموله ها به تهران کمک می کند تا مناسبات مالی خود را علیرغم فشارهای ناشی از تحریم های غرب، مدیریت کند.

تحریم ها، ارتباط سیستم بانکی ایران با خارج را کم کرده و مبادلات پولی با سایر کشورها را مشکل ساخته است. اما ایران با استفاده از طلا قادر است پول خود را در آن سوی مرزها خرج کند.

یک تاجر ساکن دوبی که از مبادلات طلا بین ایران و ترکیه مطلع است، در این زمینه گفت: «هر واحد پولی ای در جهان از هویتی برخوردار است، اما طلا یک ارزش و اعتبار بی هویت است. هر جای دنیا که بروید این ارزش و اعتبار برای طلا پا برجاست.»

مقصد نهایی طلا در ایران مشخص نیست. اما حجم مبادلات انجام شده از طریق دوبی و رشد ناگهانی قیمت این فلز گرانبها حکایت از آن دارد که دولت ایران در این مبادلات نقشی عمده دارد.

ایران به ترکیه نفت و گاز صادر می کند، اما به دلیل تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا مجبور است پول نفت خود را از آنکارا به لیره دریافت کند. لیره در معاملات بین المللی و در خرید کالا از ارزش محدودی برخوردار است. به همین دلیل بهترین و به صرفه ترین راه حل می تواند خرید طلا از ترکیه توسط لیره باشد.

بر اساس آمارهای رسمی دولت ترکیه، در ماه مارس امسال و همزمان با افزایش فشارهای ناشی از تحریم های بانکی، تهران خرید شمش طلا از ترکیه را به طور ناگهانی افزایش داد.

بر این اساس، حجم صادرات طلای ترکیه به ایران در ماه جولای به 1.8 میلیارد دلار رسید که معادل بیش از یک پنجم کل کسری بودجه ترکیه در آن ماه به شمار می رفت.

اما در ماه آگوست، صادرات مستقیم طلا از ترکیه به ایران به یکباره کاهش یافت و این همزمان بود با جهش یکباره حجم خرید طلای ایران از امارات.

از مجموع 2.3 میلیارد دلار طلای صادراتی ترکیه در ماه آگوست، 2.1 میلیارد دلار مربوط به صادرات شمش طلا بوده است. بر اساس آمارهای رسمی، بیش از 1.9 میلیارد دلار، یعنی حدود 36 تن از این مقدار شمش طلا به امارات صادر شده است. این در حالی است که در ماه جولای، ترکیه تنها 7 میلیون دلار طلا به امارات صادر کرده بود.

در همین حال، صادرات مستقیم طلا از ترکیه به ایران که از ماه آوریل، بین 1.2 تا 1.8 میلیارد دلار در ماه در نوسان بوده، در ماه آگوست به 180 میلیون دلار سقوط کرده است.

به گفته تجار ساکن دوبی، از ماه آگوست، محموله های مستقیم به مقصد ایران، عموما با محموله های غیر مستقیمی که از طریق دوبی به ایران می روند، جایگزین شده اند.

یکی از تجار اظهار داشت: «ارسال محموله ها به صورت مستقیم از ترکیه به ایران متوقف شده، زیرا این محموله ها خیلی جلب توجه می کردند.»

تحلیلگران و فعالان بازار طلا در دوبی معتقدند، در ماه آگوست افزایش ناگهانی و قابل توجهی در زمینه عرضه طلا در بازار دوبی مشاهده نشده است. به گفته آنها محموله های طلای وارد شده از ترکیه، مستقیما از دوبی به ایران صادر می شوند.

به درستی مشخص نیست که چگونه این حجم طلا از دوبی به ایران منتقل می شود، اما ظاهرا این محموله ها توسط لنج های چوبی و سایر شناورهایی که قادر به عبور از عرض 150 کیلومتری خلیج فارس (در کم عرض ترین نقطه) هستند، به ایران منتقل می شوند.

یک تاجر ترک گفت، به این دلیل که صدور محموله های طلا به صورت مستقیم از ترکیه به ایران توجه زیادی را در بین رسانه های ترکیه و همچنین رسانه های بین المللی برانگیخته بود، ایران انتقال مستقیم این محموله ها را متوقف کرده است. «الان روی کاغذ مثل این است که طلا به دوبی صادر می شود، نه ایران.»

بر اساس این گزارش، خریداران طلا در ایران احتمالا برای عدم جلب توجه دولت آمریکا اقدام به پنهان کردن خرید طلا از ترکیه کرده اند.

همچنین احتمالا خریداران می خواهند خرید های آنها کمتر در معرض دخالت و ایجاد مزاحمت دولت ترکیه قرار گیرد. روابط ایران و ترکیه، در ماه های اخیر و پس از مواضع متضاد این دو کشور در مورد تحولات سوریه اندکی به تیرگی گرائیده است.

صادرات طلا از دوبی به ایران ناقض هیچ یک از تحریم های بین المللی به شمار نمی رود. تحریم های دولت آمریکا انتقال تجهیزات مرتبط با برنامه هسته ای ایران به این کشور را ممنوع ساخته و دارایی های برخی از افراد حقیقی و حقوقی را بلوکه کرده، اما صادرات سایر کالاها به ایران را تحت تحریم قرار نداده است.

دولت ترکیه صادرات طلا به دوبی از طریق هوایی را تایید کرده است. بر اساس آمارها، 1.45 میلیارد دلار از صادرات طلای ترکیه در ماه آگوست از طریق فرودگاه استانبول از کشور خارج شده است. مابقی، یعنی حدود 800 میلیون دلار نیز از طریق فرودگاه کوچک تر استانبول، یعنی سابیحا گوکچن خارج شده است.

یکی از ماموران فرودگاه آتاتورک استانبول گفت: «تمامی این نقل و انتقال طلا قانونی است، آنها مقدار طلایی را که قصد دارند خارج کنند، اعلام می کنند و کد مالیاتی خود را می دهند. همه چیز ثبت می شود و هیچ کار غیر قانونی ای انجام نمی گیرد.»

به گفته تجار، به دلیل ریسک جلب توجه دولت آمریکا و دردسر های بعدی، تنها چند شرکت معدود در زمینه فروش طلا به مشتریان ایرانی فعال هستند.