ضرب‌الاجل رو به پایان؛ مدیرکل آژانس در راه ایران
دومین سفر رافائل گروسی به ایران از زمانی که سکان مدیرکلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در اختیار گرفته، امروز و درشرایطی انجام می‌شود که شمارش معکوس برای پایان ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی تهران(۵ اسفند) برای پایان دادن به اجرای پروتکل الحاقی و متوقف‌کردن بازرسی‌های آژانس آغاز شده است.
به گزارش سایت طلا به نقل از ایرنا،نخستین سفر گروسی به تهران در اوایل شهریور امسال به دعوت مقامات جمهوری اسلامی و در راستای تداوم همکاری‌ها وتعهدات ایران به عنوان عضو این نهاد بین المللی انجام شد .
مدیرکل آرژانتینی آژانس بین المللی انرژی اتمی امروز در شرایطی متفاوت و حساس و با ماموریتی شاید خاص به تهران سفر می کند؛ مدیرکلی که متعهد شده است بی‌طرفی، استقلال و حرفه‌ای گری را اصول اساسی کار آژانس قرار دهد.
براساس اعلام "کاظم غریب‌آبادی" سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان های بین المللی در وین، سفر امروز "رافائل گروسی" به تهران به درخواست مدیرکل آژانس و به منظور گفت وگوهای فنی با سازمان انرژی اتمی ایران درخصوص چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن ماه ایران به آژانس و ماده ۶ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و نحوه ادامه همکاری های دو طرف در چارچوب ترتیبات و تحولات جدید، انجام می شود.
جمهوری اسلامی ایران قصد دارد تا درصورت لغو نشدن تحریم های آمریکا، روز پنجم اسفند ماه جاری، دسترسی های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی براساس برجام را متوقف کند. مجلس شورای اسلامی ۱۱ آذرماه گذشته با تصویب این قانون دولت را مکلف کرد که در صورت ادامه تحریم‌های آمریکا، همکاری با آژانس را محدود کرده و گام‌های بیشتری را در خصوص کاهش تعهداتش ذیل برجام بردارد. براساس ماده ۶، "دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است براساس بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام، ظرف مدت ۲ ماه از تصویب این قانون، دسترسی های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی براساس برجام را متوقف کند".
ایران دو سال پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و تعلل طرف‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان در این توافق، گام‌هایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش آغاز کرد.
براین اساس، ایران ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸، با صدور بیانیه‌ای آخرین گام کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط براساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.
تاکید بر حفظ برجام و ادامه مسیر دیپلماسی
رافائل گروسی که از سوم دسامبر ۲۰۱۹(۱۲ آذر ۱۳۹۸) فعالیت خود را به عنوان مدیرکل جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی آغاز کرد؛ همواره در موضع‌گیری‌ها و رایزنی‌هایش با مقامات مختلف در مورد برجام و برنامه هسته‌ای ایران بر مسئله حفظ برجام و ادامه روند دیپلماسی به جای اهرم زور و فشار تاکید داشته است.
این دیپلمات آرژانتینی که بیش از ۳۵ سال در امور منع گسترش تسلیجات کشارجمعی و سلاح های هسته ای و همچنین کنترل تسلیحات تجربه داشته، در موضع‌گیری‌هایش همچنین به همکاری های خوب ایران با آژانس اشاره کرده و اوایل آبان ماه نیز از همکاری ایران برای دسترسی آژانس به مراکز مورد درخواست این نهاد بین المللی خبر داده بود.
سفر گروسی در آستانه پایان ضرب‌الاجل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت» که به موجب آن همکاری‌های ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی محدود خواهد شد، می تواند نشان از نگرانی آژانس از محدود شدن همکاری‌هایش با ایران و تلاش این نهاد بین المللی برای متقاعد کردن جامعه جهانی نسبت به پایبندی به تعهداتش در قبال برجام باشد.
از زمان خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها ضمن تاکید بر حفظ برجام بارها اعلام کرده اند که توافق هسته‌ای یکی از مهمترین توافقات دهه‌های اخیر محسوب می شود و لازم است تداوم داشته باشد.
هرچند اروپایی‌ها نیز خود به تعهداتشان در قبال برجام عمل نکرده اند اما در مسیر حفظ توافق هسته‌ای تلاش هایی داشته اند. در این میان اقدامات اروپا برای بازگشت برجام به مسیر قبلی در هفته‌های اخیر افزایش یافته است. بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس اخیرا با امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان درباره برجام گفت‌وگو کرد. همزمان وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی عضو این توافق و آمریکا به صورت مجازی تشکیل جلسه داده و درباره اهمیت اتخاذ رویکرد یکپارچه در قبال توافق هسته ای ایران بحث و تبادل نظر کردند.
دولت جدید آمریکا که پیشتر وعده بازگشت به این توافق و لغو تحریم‌ها را مطرح کرده بود، این اقدام را مشروط به اجرای تعهدات ایران کرده است. این در حالیست که جمهوری اسلامی ایران، آمریکا را ناقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ دانسته و تاکید دارد که تنها در صورت لغو تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای، گام‌های برداشته شده در مسیر کاهش تعهدات برجامی، برگشت پذیر خواهد بود.
گروسی اواخر دی ماه نیز به طرف‌های حاضر در توافق هسته ای هشدار داده بود که تنها چند هفته تا احیای دیپلماسی درباره توافق هسته‌ای ایران باقی مانده است.
وی ضمن اشاره به وعده های دولت جو بایدن برای بازگرداندن آمریکا به برجام، به طرف های مقابل ایران در برجام اعلام کرده بود که وقت اقدام و عمل فرا رسیده و واشنگتن و شرکایش باید هرچه سریعتر در مسیر اصلی برجام قرار بگیرند و به تعهداتشان به طور کامل عمل کنند تا ایران نیز متعاقبا در مسیر پایبندی کامل به الزاماتش گام بردارد.
گروسی پیشتر در مصاحبه با خبرگزاری رویترز گفته بود که ایران به سرعت در حال حرکت به سوی غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم است. وی افزود زمانی که ایران این مساله را آژانس اطلاع داد زمان اجرای آن مشخص نبود اما اکنون ما در یک واقعیت تازه‌ای قرار داریم. فرآیند [غنی سازی] آغاز شده است و هر روز باید ببینیم چه میزان می‌توانند تولید کنند.
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی طی این مصاحبه در مورد کاهش دسترسی بازرسان این سازمان در ایران هم گفت که دوست ندارد ۲۱ فوریه از ایران بشنود که حضور بازرسان در ایران کاهش می‌یابد. او با این حال ابراز امیدواری کرد که تا این تاریخ «به نوعی توافق کمکی یا نقشه‌راه جهت اطمینان حاصل کردن از بازگشت تمام طرف‌ها به توافق هسته‌ای دست یابیم، فارغ از اینکه موضوعاتی مانند غنی‌سازی ۲۰ درصدی یا سانتریفیوژهای اضافه باید برطرف شوند».
یکی از مواردی که گروسی در زمان حضورش در این سمت بارها بر آن تاکید داشته، ضرورت همکاری و تداوم گفت‌وگوها میان آژانس با تهران بوده است.
گروسی پیشتر در مصاحبه با شبکه سی ان ان نیز گفته بود که ایران برای کاهش تعهداتش در برجام دلایل خاص خود دارد. وی در این راستا عنوان کرد که یکی از دلایل اینکه ایران بر کاهش تعهداتش در قبال توافق هسته ای تاکید دارد، خروج آمریکا از برجام و تشدید فشارها علیه ایران به رغم وعده‌های طرف های برجام بوده است.
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی طی اظهارنظرهایش بارها ابراز امیدواری کرده است که تحرکات جدید همزمان با آغاز فعالیت دولت جدید واشنگتن و پایان دوران فشار حداکثری کاخ سفید علیه تهران در مسئله برجام رخ خواهد داد. گروسی اعتقاد دارد که فصل جدیدی در روند مذاکره میان طرفین برجام آغاز شده و لازم است اعضای توافق هسته ای در این مسیر جدی و عمل گرا باشند.
اهداف سفر جدید گروسی به تهران
به نظر می رسد یکی از اهداف سفر امروز گروسی به تهران مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی ایران بر سر تداوم حضور بازرسان آژانس در ایران به رغم ضرب الاجل تعیین شده از سوی تهران خواهد بود. مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی پیشتر برتداوم حضور بازرسان در ایران در استانه اجرای مصوبه مجلس در مورد برجام تاکید کرده بود.
"بهروز کمالوندی" سخنگوی سازمان انرژی اتمی عنوان کرده است که مهمترین محورهای گفت‌وگوهای مدیرکل آژانس در تهران، حول موضوعات فنی و ترتیبات اجرایی توقف نظارت‌های فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی و اقدامات داوطلبانه فراپادمانی و نحوه ادامه همکاری‌های دو طرف خواهد بود.
وی با بیان اینکه سفر گروسی در ارتباط با چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن ماه ایران به آژانس در راستای اجرای ماده ۶ قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران و به درخواست مدیرکل آژانس انجام می‌شود، گفت: مهمترین محورهای این گفت‌وگوها حول موضوعات فنی و ترتیبات اجرایی توقف نظارت‌های فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی و اقدامات داوطلبانه فراپادمانی و نحوه ادامه همکاری‌های دو طرف خواهد بود.
پیشتر دولت ترامپ قصد داشت آژانس بین المللی انرژی اتمی را در مسیر فشار حداکثری علیه ایران قرار دهد اما در این مسیر ناکام ماند چون گروسی اواسط آذر ماه طی مصاحبه ای با خبرگزاری فرانسه تاکید کرده بود که هیچ نشانه‌ای از کاهش همکاری تهران با نهاد دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد، در پی شهادت «محسن فخری‌زاده» دانشمند هسته‌ای و دفاعی ایران وجود ندارد.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چند روز پیش در تشریح اهداف سفرش به ایران گفته بود که یکی از هدف مهم وی در سفر به ایران، گفت‌وگو با مقامات ارشد ایرانی برای یافتن یک راه حل قابل قبول دو طرف و سازگار با قوانین ایران که بتوان فعالیت های مربوط به راستی آزمایی اساسی در ایران را ادامه داد، خواهد بود.
در این میان جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سفر مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران را در آستانه پایان ضرب الاجل قانون لغو تحریم‌ها را مهم ارزیابی کرد.
حرکات و سیگنال های ارسال شده از سوی مقامات آمریکایی هم از جدیت آن ها برای بازگشت به مسیر عقلانی حکایت دارد. «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از آمادگی این کشور برای حضور در نشست گروه ۱+۵ و ایران به منظور بحث درباره مسیر دیپلماسی برنامه هسته‌ای سخن گفته و افزوده است که ایالات متحده دعوت نماینده اتحادیه اروپا را خواهد پذیرفت.
