یادداشت/پیش‌فروش سکه علاج نیست

بار دیگر برخی مسئولان بانک مرکزی از احتمال اجرای پیش‌فروش سکه خبر دادند. گویا آقایان مسئول نقدهای منطقی و کارشناسانه و تجربه چند ماه اخیر را برای رد این اقدام را نادیده گرفتند و می‌خواهند اشتباه سال گذشته را دوباره تکرار کنند.

سال گذشته برای پیش‌فروش 9.3 میلیون سکه ثبت‌نام صورت گرفت و از ابتدای سال جاری سکه‌ها عرضه شد. مدتی گذشت و قیمت سکه از کمتر از 900 هزار تومان با بیش از 250 هزار تومان کاهش قیمت به 600 تا 650 هزار تومان رسید.

در آن زمان انتقادهای زیادی نسبت به اجرای طرح پیش‌فروش سکه مطرح شد که از آن جمله می‌توان به این انتقاد حسینی هاشمی کارشناس اقتصادی اشاره کرد که گفت: عرضه سکه به بازار به صورت مقطعی بر قیمت‌ها تأثیر می‌‌گذارد و بسیاری از دلالان در زمان کاهش قیمت‌ها متقاضی خرید و در زمان افزایش قیمت، اقدام به فروش می‌کنند.

وی افزود: پس از بازگشت به قیمت قبلی، به دلیل عدم عرضه دوباره سکه توسط بانک مرکزی، صاحبان سکه با قیمت بالاتر به افراد عادی سکه می‌فروشند.

البته اگر روند قیمت‌ها از زمان عرضه سکه‌های پیش‌فروشی تاکنون را در نظر بگیریم همین اتفاق رخ داده است. در همان زمان قیمت سکه حدود 650 هزار تومان تا 670 هزار تومان بود که هم‌اکنون به بیش از یک میلیون و 200 هزار تومان رسیده است. در واقع اگر همه فروشگاه‌های کشور به طلا فروشی هم تبدیل شود، تعیین کننده اصلی قیمت سکه، ارز و اونس است و افزایش عرضه اقدامی بی‌نتیجه است.

حسینی هاشمی با بیان اینکه مشکل اقتصاد ایران خرید و فروش سکه نیست، می‌گوید: واقعاً جای تعجب دارد که چرا بانک مرکزی اقدام به پیش‌فروش سکه کرده است، بلکه سیاست‌گذاران پولی باید در جهت حفظ ارزش پولی ملی گام بردارند که این در گرو حمایت از تولید و افزایش عرضه است.

با پیش‌فروش سکه، دلار و طلا که دارایی‌های بانک مرکزی است با قیمت پایین حراج شده و منابعی که پشتوانه پولی کشور است در جهت ناکارآمد مصرف می‌شود و تنها در این بین صاحبان سرمایه سود کرده و افراد عادی زیان می‌کنند.

البته مسئولان بانک مرکزی هم در دفاع از این سیاست‌ خود، جذب 56 هزار میلیارد ریال نقدینگی و کاهش رشد نقدینگی در پایان سال 90 به 19.4 درصد و کاهش قیمت سکه را از دلایل موفقیت این طرح برمی‌شمرند.

در همین رابطه رامین پاشایی‌فام اقتصاددان و معاون اسبق اقتصادی بانک مرکزی با بیان اینکه دارایی‌های بانک مرکزی متشکل از دو بخش داخلی و خارجی است، می‌گوید: دارایی‌های خارجی شامل، ارز و طلا است که این دارایی ها در فرآیند کنترل بازار تبدیل به سکه شده و وارد بازار می شود و به همین دلیل، عرضه سکه افزایش و دارایی خارجی بانک مرکزی کاهش می‌یابد.

وقتی بانک مرکزی سکه در اختیار مردم قرار می‌دهد، یعنی بخشی از منابع کشور را از بخش تولید جدا کرده و به این معنا که بخشی از سرمایه‌ها بدون امکان بهره‌برداری خاص و مناسب بدون استفاده مانده است.

وی ادامه می‌دهد: مردم به بانک مرکزی ریال می‌دهند و بانک مرکزی این پول را نزد خود نگه می‌دارد؛ بنابراین دارایی بانک مرکزی از طلا به ریال تبدیل شده و بانک مرکزی به هدف خود در تنظیم بازار سکه می‌رسد اما عوارض آن برای اقتصاد ما باقی می‌ماند.

در این بین باید از مسئولان بانک مرکزی پرسید که هدف شما از پیش‌فروش سکه چه بود؟ آیا هدف اصلی کنترل قیمت سکه بوده است؟ آیا سکه جزو کالاهای ضروری مردم و معیشت روزانه آنها است که این همه سرمایه و هزینه و وقت برای اجرای آن به کار گرفته شده است.

اگر هدف بانک مرکزی از پیش‌فروش سکه کنترل نقدینگی است، سیاست‌های کنترل نقدینگی راهکارها و ابزارهای مشخصی دارد. جلوگیری از اضافه برداشت‌های بانک‌ها، اخذ سپرده قانونی، کنترل رشد پایه پولی و چند اقدام دیگر می‌تواند از رشد نقدینگی بیشتر جلوگیری کند. نگاه مدیریت بانگاه‌داری در بانک مرکزی با هر هدفی مناسب نیست و تاکنون سابقه نداشته که بانک مرکزی کشوری به مردم خود طلا بفروشد.

قیمت سکه در بازار بیش از سکه‌های تحویلی بانک مرکزی بود و این یعنی حراج ذخایر کشور برای سیاستی که اثرات آن تنها در کوتاه مدت و چند ماه محقق می‌شود.

به نظر می‌رسد بهتر است مدیران بانک مرکزی برای کنترل نقدینگی و مدیریت بازار‌ سکه راهکاری منطقی‌تر و کم عوارض‌تری را بی‌اندیشد.