مشکلات ارزی را نمی‌توان به بی‌تدبیری فرد یا مجموعه خاصی نسبت داد
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی از مواضع نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در اعلام بی تدبیری بانک مرکزی انتقاد کرد و گفت: چنین اظهارنظرهایی منصفانه و علمی نیست زیرا بخش زیادی از بازار پول از عهده مقام پولی خارج است بنابراین ماجرای گرفتاری ارزی به بی تدبیری فرد خاص یا مجموعه مربوط نیست.
فرشاد مومنی در هشتمین نشست صبحانه کاری کانون نهادهای سرمایه گذاری که با محوریت مباحث ارزی برگزار شد، تاکید کرد: بخشی از ماجراهای ارزی ناشی از این است که نظام آموزش علمی نواقصی جدی دارد و برای همین هر کسی هر چیزی را به هر چیز دیگری ربط می دهد و علاوه بر این آموزش‌های رسمی مسلط به شرایط موجود نبوده و حساسیت کافی ندارد.
وی با اشاره به اینکه در فرآیند‌های تصمیم‌گیری و تخصیص منابع به علم، باید به قانون و برنامه‌ریزی پای‌بند بود، اظهار کرد: به صراحت می‌گویم گروه‌های ذینفعی هستند که با کمال تاسف منافع آنها با منافع بلند مدت کشور هم‌راستایی ندارد که اینها هم قدرت جریان سازی و هم قدرت تخصیص منابع را دارند.
مومنی در خصوص ثابت نگه داشته شدن قیمت ارز در 10 سال اخیر گفت: واقعیت این است که ما ارز را ثابت نکردیم، بلکه با آزاد سازی افراطی، تقاضای کاذبی برای ارز و ورود به شرایط آزاد ایجاد کردیم؛ با این حال در چارچوب منابع گروه‌های ذینفع عمل شد.
به گفته وی کلید اصلی بی ثباتی اقتصاد ایران کسری‌های مالی دولت بوده و تحریم‌ها فقط 30 درصد گرفتاری را تشدید کرده است.
او با بیان اینکه اقتصاد ایران شرایط خطیر و پیچیده‌ای را تجربه می‌کند، افزود: اقتصاد ایران با آموزه‌هایی از شرایط حساس و اغتشاش و هرج و مرج مواجه شده است و در این شرایط راه رسیدن به تعادل منطقی وجود ندارد. در عین حال آمار‌های ناکارآمد وجود دارد که این موضوع همزمان با عدم اطمینان در سیاست و اقتصاد مواجه شده است.
وی با طرح این سوال که چگونه می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود برای برون رفت از مشکلات استفاده کنیم؟ ادامه داد: زمینه اصلی برون رفت از مشکلات، علم و معرفت‌های علمی در فرآیند تخصیص منابع بوده و این در حالی است که مسئله ارز نیز از لحاظ مقدار و هم از لحاظ قیمت یکی از کانون‌های اصلی فعالیت‌های رانت‌جویان در اقتصاد سیاسی ایران است.
مومنی در ادامه گفت: ابزارهای سیاستی مانند پرداخت یارانه‌ها به خودی خود نه حسن دارند و نه قبح و در این راستا باید دید که چه کسانی با چه اهدافی و چگونه از این ابزارها استفاده کرده که نتایج دیگری به دست می‌آید؟ در این میان دلیل اینکه به سمت جسارت و جرأت در اجرای هدفمند سازی یارانه‌ها حرکت شده ناشی از عدم وجود مبنای علمی بوده است زیرا باید به جای تنبیه مصرف کننده ساختار‌ها اصلاح شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه افزود: تلخ‌ترین قسمت طنز جسارت این بود که عنوان کردند که عدالت را اجرا می کنند، در حالی که سیاست تورم زا در ذات خود بی‌عدالتی ها را خلق کرده است و نمی‌تواند به دنبال عدالت برود لذا برای کمک به اقتصاد باید منافع و ضررهای گروه‌های ذینفع از طریق نحوه برخورد با ارز با طور شفاف روشن باشد، تا معلوم شود چرا در قبال وجود مشکلات برای تامین دارو شش ماه خودروی گران پورشه وارد کشور شده و این در حالی است که این گونه مسائل تصادفی نیست.
او در ادامه گفت: مسئله مهم دیگر این است که وجه پولی شوک درمانی باید اصلاح شود، چرا که وقتی بنزین از 100 به 400 و سپس به 700 تومان برسد علاوه بر آثاری که بر مصرف کننده دارد بر وجه پولی کشور هم موثر است.
وی با بیان اینکه طی 20 سال گذشته اقتصاد ایران با پارادوکس نقدینگی مواجه شده است،عنوان کرد: همواره با این پدیده مواجه بودیم که در بالاترین سطح رشد نقدینگی، حاد ترین مسئله تولیدکننده‌ها کمبود نقدینگی بود که ناشی از انفعال مقام پولی کشور بوده و به دلیل وجود اقتصاد رانتی با هر سرعتی هم نمی‌توان به تقاضاها پاسخ داد.
مومنی در ادامه گفت: ثبات و اطمینان به آینده کلیدی‌ترین عنصر برای تصمیم گیری است لذا وقتی با شوک نااطمینانی ایجاد شود، معلوم است که کسی به سمت تولید نرود چرا که سهم هزینه‌های مواد اولیه در قطعات تولید کننده 60 درصد است که با شوک‌های ارزی جهش بزرگی برای تقاضای پول ایجاد می شود.
او در پاسخ به کسانی که تصمیم به شوک درمانی گرفته اند، گفت: اسنادی از گزارش‌های رسمی اقتصادی دارم که طبق آن تا سال 83 بازار پول کشور نتوانسته بود از شوک دهه 70 کمر راست کند بنابراین شوک حامل‌های انرژی هم تا دو دهه بعد اقتصاد ایران را رها نخواهد کرد. در این میان مرکز آمار می‌گوید، در سال 90 و نسبت به سال 89 حدود 30 درصد افت اشتغال صنعتی داشته است بنابراین می فهمیم که اشتغال متغیری سیستمی و مسئله بسیار پیچیده است.
مومنی ادامه داد: طی پنج سال اخیر بخش اعظمی از سیاست‌های اقتصاد ایران با بخش های غیر مولد تنظیم شده است که باید بازآرایی شود. در چند وقت اخیر اعلام کرده اند که گیر اصلی ایران تحریم ها و سیاست‌های نادرست است، اما هنگام ارائه لایحه بودجه 91 می‌بینیم که در آن به رغم دیر ارائه شدن، سهم تحریم‌ها مطلقا صفر در نظر گرفته شده که در جای خود اشتباه فاحشی است.
وی یاد آور شد: یکی از اشکالات و خسارات سنگین تاخیر دولت در ارائه لایحه بودجه این است که زمان برای تصمیم گیری در این امر تنگ می شود و هزینه های سنگینی باید پرداخت شود.
او تصریح کرد: با این اتفاق کلید اصلی ماجراهایی که اقتصاد ایران را به سمت بی ثباتی می‌برد، کسری مالی دولت و هزینه‌های آن است و تحریم‌ها فقط 30 درصد گرفتاری‌ها را تشدید کرده است.
وی ادامه داد: علاوه بر این بنابراین مسئله ارز بسیار پیچیده و خطیر بوده و باید همه ابعاد آن بررسی شود و بر اساس علم جلو رود. در این میان یک انگیزه ذاتی دولت در بی ثباتی اقتصاد این است که در آن تولید کنندگان بیشتر از دیگر فعالان اقتصاد ضربه می‌بینند.
مومنی اعلام کرد: با دستکاری در نرخ ارز و حامل‌های انرژی گرفتار دور باطل می‌شویم که ساز و کار خروج از این دور باطل بازنگری بنیادی مالی دولت است و برای عبور از این شرایط باید هزینه‌های مالی دولت و بحث مالیات بازنگری شود.
وی در پایان تاکید کرد: فعالان بازار سرمایه به سهم خود باید کمک کند تا رفتارهای مالی دولت هنجار شود که در آن صورت بیشترین نفع را تولید کنندگان خواهند برد.