به گزارش موبوایران، دومینوی حذف اپلیکیشن‌ها از گوگل پلی در روز‌های اخیر با «روبیکا» شروع شد و بعد از آن به «ذره بین»، «آپارات»، «فیلیمو»، «بلد» و «طاقچه» رسید که باعث تعجب کاربران ایرانی شد.
داستان حذف برنامه‌های ایرانی از گوگل پلی موضوع تازه‌ای نیست. شهریور ماه ۹۶ نیز گوگل همانند اپل با ارسال ایمیلی اقدام به حذف برخی اپلیکیشن‌های ایرانی کرد. البته حذف اپلیکیشن‌های اندروید از پلی‌استور مشکلات عدیده‌ای مشابه اقدام اپل ایجاد نمی‌کند، زیرا سیستم عامل اندروید امکان دانلود و نصب اپلیکیشن‌ها را از فروشگاه‌های متفرقه می‌دهد و هم اکنون این اپ‌های حذف شده، قابل دانلود از استور‌های اندرویدی ایرانی هستند. هرچند باید منتظر ماند و دید قطار حذف اپ‌های ایرانی باز هم قربانی بیشتری خواهد گرفت یا تنها به همین چند اپلیکیشن خاص محدود خواهد شد. اما برای حذف این اپلیکیشن‌ها در شبکه‌های اجتماعی ادعا‌های مختلفی مطرح می‌شود که امروز می‌خواهیم به آنها بپردازیم.
انحصار پردرآمدی به نام گوگل
انحصاری که امروز به دردسر شرکت‌های ایرانی تبدیل شده، فقط مختص به تحریم‌ها نیست و مربوط به ایران هم نیست. هر چند که در ایران وضعیت به شدت سخت‌تر شده است.
شرکتی که از محل فروش نرم افزار در فروشگاه برنامه خود تنها در سال ۲۰۱۹، معادل ۱۱.۲ میلیارد دلار درآمد داشته، توسط دادستان چندین ایالت آمریکا متهم به نقض قوانین ضد انحصار و رقابت است.
درآمد‌های گوگل از این محل شامل منابع حاصل از فروش نرم افزار، تبلیغات در فروشگاه برنامه و خرید‌های درون برنامه‌ای است و ۳۰ درصد از هر معامله و خرید نرم افزاری در فروشگاه را بر می‌دارد و بخش قابل توجهی از سود شرکت‌های نرم افزاری از آن خود می‌کند. گوگل در پاسخ به اعتراض شرکت‌های نرم افزاری می‌گوید که این شرکت‌ها می‌توانند از بستر‌های جایگزین برای فروش نرم افزار‌های خود استفاده کنند، اما کارشناسان معتقدند که در عمل به دلیل شرایط ایجاد شده، استفاده از بستر‌های دیگر برای برنامه سازان ممکن نیست.
آیا پای تحریم در میان است؟
یکی از دلایلی که درباره علت حذف این اپلیکیشن‌ها مطرح می‌شود تحریم‌های آمریکاست. در همین زمینه، وزارت ارتباطات بیانیه‌ای صادر کرد که در آن آمده است: «اقدامات اخیر شرکت گوگل در حذف برنامک‌های (اپلیکیشن) مؤثر و پرکاربرد ایرانی، نشان از کینه‌توزی با مردم ایران و اوج ناراحتی و نگرانی آنها از توسعه و کاربردی شدن کسب و کار‌ها و پلتفرم‌های بومی ایرانی است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، یک جانبه گرایی پلتفرم‌های آمریکایی و تحریم ناعادلانه علیه زیست بوم فناوری و فضای مجازی کشور را به شدت محکوم می‌کند و کمترین پاسخ معقول به تحدید و مسدودسازی صورت گرفته را توسعه و کاربردی شدن همه‌جانبه دستاورد‌های بومی در فضای مجازی می‌داند و بر این اساس توجه نخبگان، صاحبان کسب و کار‌های دیجیتال، دانشجویان، صنعت گران و فعالان فضای مجازی و رسانه‌ها را به نکات زیر جلب می‌کند: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، صاحبان پلتفرم‌های ایرانی فعال در داخل و در سطح بین‌المللی و توسعه دهندگان شبکه ملی اطلاعات را طلایه داران استقلال و پیشرفت فضای مجازی کشور می‌داند و حمایت قطعی و تمام عیار خود را از آنها اعلام می‌کند... ما معتقدیم تعامل بین المللی تنها با دست‌های پُر، مؤثر است و امروز به یمن تلاش و توان و خلاقیت جوانان ایرانی در صحنه بین‌المللی سربلندیم.»
دلیل حذف از نگاه مدیران اپلیکیشن‌ها
بعد از حذف روبیکا و ذره بین از گوگل پلی مدیران این اپلیکیشن‌ها موضع گیری خاصی نداشتند، اما مرکز ملی فضای مجازی در واکنش به حذف آنها از گوگل پلی استور ضمن انتقاد از این تصمیم گوگل، اعلام کرد که این موضوع را از مجاری بین‌المللی پیگیری حقوقی خواهد کرد و در صورت نپذیرفتن گوگل و تکرار آن مانع فعالیتش در بازار ایران خواهد شد. درباره آپارات و فیلیمو هم مجموعه صباایده، که این دو اپلیکیشن زیرمجموعه آن هستند، دلیل حذف این اپلیکیشن‌ها از گوگل پلی را تحریم‌های بین‌المللی اعلام کرده است. این مجموعه، ایمیل گوگل که ۱۰ روز پیش به آنها داده شده مبنی بر نداشتن امکان استفاده از گوگل پلی به دلیل بند ۱۶.۵ قوانین توسعه دهندگان را در اختیار رسانه‌ها قرار داده، ایمیلی که به ادعای مسئولان این اپلیکیشن‌ها مشخص می‌کند که دلیل حذف از گوگل پلی تحریم‌های آمریکاست. آن طور که پیگیری‌ها نشان می‌دهد، «بلد» نیز همانند فیلیمو و آپارات، ایمیل مشابهی را از گوگل مبنی بر نداشتن امکان استفاده از گوگل پلی به دلیل بند ۱۶.۵ قوانین توسعه دهندگان دریافت کرده که در آن اعلام شده گوگل مجبور است اپلیکیشن مسیریاب بلد را به دلیل شرایط تحریم از گوگل پلی حذف کند. البته مدیر روابط عمومی طاقچه به ایسنا گفته که بدون اعلام و دریافت ایمیل از گوگل پلی حذف شده اند و گوگل هم به مکاتبات آنها پاسخ درستی نمی‌دهد.
بند ۵. ۱۶ قوانین توسعه‌دهندگان چیست؟
طبق ترجمه متن ایمیلی که گوگل به برخی از اپلیکیشن‌های حذف شده ارسال کرده، بند ۵. ۱۶قوانین توسعه دهندگان از این قرار است که محصولاتی که روی گوگل پلی قرار می‌گیرند ممکن است مشمول قوانین صادرات، تحریم و مقررات ایالات متحده و دیگر حوزه‌های قضایی باشند، از جمله مقررات صادرات وزارت بازرگانی ایالات متحده، تحریم‌های اقتصادی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده و مقررات ITAR (ترافیک بین‌المللی سلاح) وضع شده توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده.
البته این تحریم‌ها مربوط به اپلیکیشن‌های دارای تراکنش‌های مالی است که برخی از اپ‌ها دارند و از آن جایی که گوگل از تحریم‌های ثانویه آمریکا هراس دارد اقدام به حذف اپلیکیشن‌های ایرانی می‌کند.
به نظر می‌رسد اگر چه آمریکا با هر گونه پیشرفت فناوری‌های داخلی کشورمان مخالف است و راه آن را سد می‌کند، اما باید در نظر داشته باشیم که هر برنامه‌ای برای این که بتواند قدرتمند شود باید به دنبال جذب کاربر‌های منطقه‌ای و جهانی باشد که مستلزم ارائه آن در پلتفرم‌های خارجی است و برای این کار باید اپلیکیشن‌ها به قوانین این استور‌ها از جمله صیانت از اطلاعات کاربران، حق کپی رایت و تراکنش مالی اشراف داشته باشند و آن را رعایت کنند.
فقط گوگل برنامه های ایرانی را حذف کرده است؟
البته این دلیل تازگی ندارد. حدود ۳ سال پیش هم اپل در اقدام مشابهی برنامه‌های ایرانی را از فروشگاه خود حذف کرد که این مسئله در زمان خود صاحبان این کسب و کار‌ها را با مشکلات متعددی مواجه کرد و دردسر‌های آن هنوز هم برای کاربران سیستم عامل IOS در ایران ادامه دارد.
اواخر سال ۹۷ بود که دسترسی به برنامه‌های ایرانی روی سیستم عامل اپل، برای کاربران آن قطع شد که توسط اپل انجام شده بود. این پایان کار رسمی برنامه‌های ایرانی با اپ استور اپل بود.
ماجرا از این قرار بود که در سال ۹۶ که مجوز اپلیکیشن‌های ایرانی لغو شد، آنها برای ادامه فعالیت به روش غیررسمی متوسل شدند که البته همه به ریسک استفاده از این روش آگاه بودند. اساسا ۲ راه برای ارائه اپلیکیشن برای IOS وجود دارد؛ نخست اینکه اپلیکیشن در اپ استور اپل بارگذاری شود و دوم اینکه توسعه دهنده، لایسنس سازمانی یا Enterprise License را دریافت کند. اپل صراحتاً در قوانین خود اعلام کرده که اگر از لایسنس سازمانی استفاده غیرمجاز شود، آن را باطل می‌کند.
همان طور که این امکان توسط هر شرکتی در هر کشوری قابل استفاده بود، می‌توانست مورد استفاده غیرقانونی و مورد برخورد احتمالی اپل نیز قرار بگیرد؛ اما در اغلب شرکت‌ها نیاز به استفاده غیرمجاز از لایسنس سازمانی نبود و در ایران سرویس‌دهنده‌ها به دلیل تحریم ناگزیر به استفاده از این روش بودند. این روش هم در سال ۹۷ برای برنامه‌های ایرانی به آخر کار خود رسید.
چرا هنوز گوگل نقطه ضعف ما است؟
کمیل خجسته، فعال رسانه ای معتقد است که محصولات مبتنی بر فناوری ما در یک محیط کسب وکار ناامن قرار دارند که هر روز منتظر یک اتفاق غیرمنتظره هستند.
او علت این وضع را در عملکرد تیم سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می داند و معتقد است:
۱. آنها تعامل با دنیا مخصوصا در حوزه ارتباطات را بلد نبودند. آمریکایی ها تلگرام را تهدید می‌کردند که اگر پروژه ارزی اش را پیش ببرد با او برخورد می کنند و این پلتفرم با چند صد میلیون عضو را مجبور کردند تا یک پروژه بزرگش را خاموش کند. آنها تیک تاک چینی را فیلتر کردند تا اینکه این پلتفرم محبوب جهانی در نهایت مجبور شد با واگذارکردن بخشی از سهام خود به شرکت های امریکایی و مستقرکردن ستاد خود در آمریکا اجازه فعالیت در امریکا را بگیرد. باوجود اینکه امریکایی ها زبان گفت وگو با جهانشان یکه تازی در این حوزه و تسلط بر محصولات دیگران است.
۲.آنها خود را در تقابل با خودکفایی تعریف کردند. در حالیکه عقلانیت انقلابی دنبال خودکفایی نیست. دنبال خوداتکایی است. نه می خواهد راه حضور بازیگر خارجی بسته شود. نه می خواهد امکان ارتباط جهانی گرفته شود. بلکه می‌خواهد خوداتکا باشد. کافه بازار با آن همه نیروی متخصص و آن سرمایه گذاری و آن تکیه ای که دیگر اپ های ایرانی پسند برای انتشارشان به آن دارند همین الان یک اپ آسیب پذیر در مقابل گوگل است. کافیست گوگل اراده کند آن را از سیستم عامل خود حذف کند.