همکاری برد- برد ایران و سازمان شانگهای و برخی موانع پیش رو

به گزارش سایت طلا ، به نظر می رسد یکی از دستورکارهای مهم این نشست، بررسی موافقت اعضا برای آغاز بررسی روند عضویت ایران در این سازمان مهم منطقه‌ای به عنوان یک عضو دائم است .

قرار است به دعوت "امامعلی رحمان" رئیس جمهور تاجیکستان و رئیس دوره‌ای سازمان همکاری‌های شانگهای، سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در راس یک هیات سیاسی و اقتصادی برای شرکت در این اجلاس و انجام دیدار رسمی از این کشور همسایه روز پنچ شنبه ۲۶ شهریورماه راهی دوشنبه شود.
وزارت امور خارجه تاجیکستان روز سه‌شنبه در یک بیانیه رسمی با اشاره به سفر سه روزه رئیس‌جمهور ایران به این کشور که در واقع اولین سفر خارجی ابراهیم رئیسی در مقام رئیس دولت سیزدهم نیز است ، اعلام کرد: روسای جمهور ایران و تاجیکستان طی این سفر دیداری ویژه داشته و با مشارکت هیات های رسمی دو کشور، درباره طیف گسترده ای از موضوعات مذاکره و رایزنی خواهند کرد.

وزارت امور خارجه تاجیکستان همچنین افزود: در پایان این دیدار، قرار است دو طرف بیانیه مشترکی در زمینه روابط دو جانبه و بسته‌ای از اسناد جدید همکاری را امضا کنند.
طبق برنامه ریزی انجام شده احتمالا رئیس‌جمهور ایران در حاشیه این نشست با برخی از روسای جمهور شرکت کننده در این نشست دیدار و رایزنی کند .

ایران و سازمان همکاری شانگهای

سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد.
مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و بعد از آن نیز بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان مذکور ملحق شدند. هند و پاکستان نیز از سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند. بنابراین در حال حاضر سازمان همکاری شانگهای دارای هشت عضو دائم، یعنی کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است و چهار کشور افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان نیز به عنوان عضو ناظر و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی آن محسوب می‌شوند .
کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای مجموعا بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند که با مساحتی در حدود یک چهارم سطح خشکی‌های زمین و حدود نیمی از جمعیت جهان، دارای پتانسیل قوی برای ایجاد توازن قدرت در یک جهان چند قطبی هستند .
به نظر می رسد بررسی آخرین تحولات افغانستان به عنوان یک عضو ناظر این سازمان یکی از مهم ترین دستورکارهای این اجلاس است گرچه افغانستان در این اجلاس نماینده ای ندارد و بعید است که از طالبان برای شرکت در این نشست دعوتی به عمل آمده باشد .
آن چه این دوره اجلاس را برای ایران از سایر دوره های قبلی متمایز کرده است آغاز بررسی عضویت دائم ایران در این سازمان است، طبق اخبار منتشر شده قرار است در اجلاس پیش رو ۸ کشور عضو دائم نظر خود را در مورد عضویت ایران در این سازمان اعلام کنند و در صورتی که همه اعضا با این حضور موافق باشند فرایند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای آغاز شود؛ فرایندی که ممکن است حتی چند سال طول بکشد چنان که در خواست دو کشور هند و پاکستان برای عضویت در این سازمان در سال ۲۰۱۴ مورد بررسی قرار گرفت و حدود سه سال طول کشید که این دو کشور تبدیل به عضو دائم این اجلاس شدند.

بنابراین باید توجه داشت روند پذیرش در این سازمان یک مرحله‌ای نیست و رویه خاصی در اسناد سازمان همکاری شانگهای در این ارتباط پیش‌بینی شده است در واقع رای مثبت همه اعضا به معنای آغاز روند مذاکره برای توافق بر سر اسنادی است که بر اساس آن‌ها ایران به چارچوب قانونی و قراردادی سازمان همکاری شانگهای ملحق می‌شود.

به نظر می رسد ایران در جریان رایزنی های خود توانسته رضایت کشورهای عضو به خصوص کشور تاثیر گذار در این سازمان منطقه ای را برای عضویت دائم ایران در اجلاس شانگهای کسب کند چنان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران اخیرا اعلام کرده است که موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد.
علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در ماه گذشته پس از گفت و گو با «نیکلای پاتروشف» دبیر شورای امنیت روسیه در توییتی اعلام کرد: موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی، عضویت ایران نهایی خواهد شد.
"لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران نیز چندی پیش در مصاحبه ای به "ریانووستی" گفته بود که مسکو از درخواست ایران برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای حمایت می کند زیرا مواضع ایران و روسیه نزدیک است و در برخی مسائل منطقه ای و بین المللی مطابقت می کند.
بختیور خاکیموف - نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور سازمان همکاری شانگهای نیز گفته است: مسکو انتظار دارد که سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) درباره آغاز روند پذیرش تهران در این سازمان در اجلاس شهر دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) ، تصمیم بگیرند.
به نظر می رسد دولت تاجیکستان که از سال ۲۰۲۰ ریاست دوره ای سازمان شانگهای را بر عهده دارد، برخلاف سال ۲۰۱۷ در حال حاضر در مورد عضویت ایران دارای نظر مثبتی است چنان که" نظام الدین زاهدی سفیر جمهوری تاجیکستان" در تهران در خردادماه در یک نشست مطبوعاتی در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر اینکه علی رغم اشتراکات فرهنگی دو کشور گفته می شود که تاجیکستان مخالف عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای می باشد، گفت: رئیس جمهور تاجیکستان از نخستین روسای جمهور کشورهای عضو سازمان است که طی سال های ۲۰۱۲، ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ پیشنهاد عضویت اصلی ایران در سازمان شانگهای را مطرح کرد اما پذیرش این موارد و تصمیمات در سازمان با هماهنگی سایر کشورها و با رضایت همه کشورها مورد قبول واقع می شود.
وی خاطرنشان کرد: اصل پذیرش در سازمان شانگهای رضایت عمومی است. بنابراین این مسئله در برنامه های سازمان یعنی پیوستن ایران به عنوان عضو اصلی وجود دارد و اگر سایر کشورهای عضو سازمان آماده پذیرفتن ایران باشند تاجیکستان از رضایت عموم در این مسئله جانبداری می کند.
از دیگر سو "سراج الدین مهرالدین" وزیر امور خارجه تاجیکستان نیز به تازگی طی یک کنفرانس مطبوعاتی در «دوشنبه» پایتخت این کشور گفت: تاجیکستان از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت خواهد کرد.
مهرالدین اعلام کرده است : "تاجیکستان آماده است تا با توافق کشورهای عضو، از تصمیم ایران برای عضویت در این سازمان حمایت کند.

همکاری برد- برد ایران و سازمان شانگهای

حضور ایران به عنوان عضو دائم در این سازمان با توجه به فعالیت‌ها و همکاری‌های گسترده اعضاء آن در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بازرگانی، پولی-بانکی، انرژی و فرهنگی قطعا فضای مناسب‌تری را برای تعاملات بین‌المللی کشورمان با توجه به عزم دولت در نگاه به شرق فراهم خواهد آورد و ایران نیز به دلیل داشتن منابع غنی انرژی و نفت و گاز طبیعتا یک مهره و وزنه مهم در سازمان همکاری شانگهای خواهد بود و افزایش این همکاری ها برای همه طرف های عضو سودمند خواهد بود چنان که عده ای از آن به عنوان یک همکاری برد- برد یاد می‌کنند.

موانع پیش رو

همان طور که اشاره شد موافقت اعضای اصلی این سازمان برای آغاز بررسی عضویت دائم ایران در این سازمان منطقه ای در راستای نگاه ویژه دولت سیزدهم به حوزه شرق می تواند یک موفقیت دیپلماتیک باشد ولی موانعی در راستای بهره برداری از این موفقیت وجود دارد که در این ارتباط می توان به تروریسم اقتصادی آمریکا و تحریم های این کشور علیه ایران ، خودداری برخی از کشورهای عضو از داشتن روابط اقتصادی گسترده با ایران از ترس تحریم های آمریکا ، عدم پیوستن ایران به FATF و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه این سازوکار ـ موضوعی که یکی از موانع جدی پیش روی ایران در عرصه تبادلات پولی و بانکی است ـ ، اشاره کرد .
در همین چارچوب برخی از کارشناسان معتقدند که می‌بایست در عرصه ی داخلی نیز در کنار اقداماتی چون مذاکرات وین برای احیای برجام و رفع تحریم ها ،تصمیمات هوشمندانه ای در راستای رفع این خودتحریمی اتخاذ شود تا هم روند عضویت ایران در این سازمان تسریع شود و هم ایران بهتر بتواند از این فرصت در راستای منافع اقتصادی و سیاسی خود استفاده کند .